Het sociale domein verandert en dat heeft zijn weerslag op organisaties in de welzijnssector. Door transities en de crisis zijn de grondvesten van de gemiddelde welzijnsorganisatie (min of meer) weggeslagen. Vaste subsidiestromen drogen op, meer spelers bevolken dezelfde markt, werksoorten verdwijnen. Om nog maar te zwijgen over de nieuwe verhouding tussen burgers en beroepskrachten.

Sociaal ondernemers

Welzijnsorganisaties hebben veel kennis van en ervaring met kwetsbare doelgroepen, maar ontberen noodzakelijke ervaring op een ander vlak: ondernemerschap. Terwijl een ondernemende manier van denken en werken veel oplevert. Het verkleint de afhankelijkheid van subsidie, creëert kansen voor kwaliteitsverbetering en leidt tot innovatie. Daarmee biedt het een serieuze kans om te overleven (Franssen & Scholten, 2007). Welzijnsorganisaties moeten ondernemender gaan werken. Maar hoe?

Sociaal ondernemers zijn gewend om maatschappelijke vraagstukken ondernemend aan te pakken. Vanwege hervormingen en bezuinigingen is het aantal sociaal ondernemers de afgelopen jaren in Nederland sterk gegroeid. De overheid trekt zich terug. Er vallen gaten in het sociale domein, terwijl de behoefte aan voorzieningen blijft bestaan (Schulz, van der Steen & van Twist, 2013). Sociaal ondernemers, zoals Resto van Harte en Thomashuizen, vullen de ruimte die ‘vrijkomt’.

Het beste van welzijnsorganisaties en sociaal ondernemers is gebundeld in het E-magazine Sociaal & Ondernemend.

Maatschappelijke winst

Sociaal ondernemerschap is volgens Kike Olsder, adviseur bij Greenwish, ‘dat je op financieel zelfstandige wijze maatschappelijke problemen tackelt’. Dit blijkt ook uit de interviews van Movisie met een aantal sociaal ondernemers: maatschappelijke winst komt op de eerste plaats. En die winst vloeit voort uit het aanbod van producten en diensten. Of door te werken met personeel met een achterstand tot de arbeidsmarkt (Social Enterprise NL, 2013). Ook financiële winst speelt een rol, al is die vooral bedoeld om ‘structureel te kunnen werken’. Sociaal ondernemers vertonen in een aantal opzichten overeenkomsten met welzijnswerkers. Waarmee ze een treffend voorbeeld zijn voor hoe de sector aan het ondernemen kan. Benieuwd? We geven u drie tips.

Tip 1: denk en handel als een ondernemer

Ondernemend werken volgens Kike Olsder is ‘gewoon zelf starten, zelf verantwoordelijkheid nemen voor wat je ziet gebeuren en proactief zijn waardoor nieuwe dingen ontstaan. Ongeacht wat de gemeente of de overheid doet, ga zelf aan de slag’. Robbert Maas van SOON 'verbindt organisaties, studenten en stakeholders om samen goed te doen.' Ook hij noemt daadkracht als een van de belangrijkste ingrediënten van een ondernemende houding. Als welzijnsprofessional heb je vaak te maken met meerdere doelgroepen. Daarom is het belangrijk om te focussen: met welke dienst of product levert u meerwaarde voor welke doelgroep? Denkt en handelt u als een ondernemer? Dan stopt u met het aanbieden van diensten en producten die óf voor uw klanten weinig meerwaarde hebben óf die elders beter en/of goedkoper zijn. Waarom als welzijnsorganisatie computercursussen (blijven) aanbieden als er ook vrijwilligersclubs zijn die dit doen.

Ondernemend denken en handelen voor welzijnswerkers vergt een flinke gedragsverandering, verwacht Marguerite Evenaar. Aanbodgericht en van bovenaf gestuurd werken bijvoorbeeld zijn uit den boze. Bill Drayton, die vijf trends voor sociaal ondernemers beschreef, zegt hierover: 'Find comfort in change. The pace of change is accelerating. To be sure, the world has always been in flux, but the increase is now truly exponential. In short: keep changing with the world around you, or you’ll be left in the dust.' Die gedragsverandering begint bij inspirerende managers die ruimte geven aan ondernemende medewerkers, het experiment niet schuwen en het risico nemen dat iets ook kan mislukken. Want dat is ook inherent aan ondernemen.

Tip 2: van leveren aan naar samenwerken met gemeenten

Andere belangrijke succesfactor als u ondernemend wilt werken is volgens Marguerite Evenaar samenwerking. Want, zo zegt ze: ‘Samenwerking houdt verband met transparantie, openheid en het besef dat je samen sterker staat. Kennis delen is een belangrijke winst bij samenwerken.' En hier valt een wereld te winnen. Zeker in de verhouding tussen gemeenten en welzijnsinstellingen die vooral is gebaseerd op het principe ‘u vraagt, wij draaien’. U kunt afwachten tot de gemeente een eerste stap zet, maar ook zelf in actie komen. Actie leidt tot reactie en dat is goed nieuws, zo bewijst Radius. De welzijnsorganisatie in het Land van Cuijk besloot om naar aanleiding van succesvolle ervaringen met de de dienst Buurtbemiddeling binnen één gemeente deze dienst ook breder in omliggende gemeenten aan te bieden. Ze wisten een enthousiaste beleidsambtenaar zover te krijgen om als ambassadeur van het project op te treden en zo hun aanbod sterker te profileren.

Tip 3: laat zien wat u doet

Welzijnsprofessionals denken en handelen vanuit mogelijkheden van mensen. Hiermee creëren ze sociale meerwaarde voor zowel individuele burgers als groepen. Alleen kost het ze vaak moeite om die meerwaarde helder en inzichtelijk te maken. Dat is jammer en vooral een gemiste kans. Sociale ondernemingen zoals T-huis en Tafelvanzeven brengen hun meerwaarde op een bevlogen en mediagenieke manier aan de man en vrouw. Gewoon door hun ‘verhaal’ te vertellen. Want dat is wat sociale ondernemingen zijn: een warme voorkant met een bedrijfsmatige achterkant (Schulz, van der Steen & van Twist, 2013). Resto van Harte bijvoorbeeld is in feite een business model rondom eenzaamheid, maar afficheert zich vooral als dé plek die mensen samenbrengt. Als welzijnsorganisatie is het belangrijk dat u laat zien welke maatschappelijke doelen u nastreeft, welke resultaten u daarmee boekt en aan welke maatschappelijke effecten u zichtbaar bijdraagt. Een handig hulpmiddel om het inzicht te verduidelijken tussen uw inspanningen en de effecten daarvan is door (gratis) aan de slag te gaan met de Effectenarena.

Geld verdienen met welzijn?

Het verschil tussen sociaal ondernemers en welzijnsorganisaties zit ‘m in de aanpak, de attitude en de wijze waarop u inkomsten genereert, oftewel het verdienmodel. Voor het realiseren van uw ondernemende ambities is geld nodig. U moet dus op zoek naar een verdienmodel dat u in staat stelt om structureel van toegevoegde waarde te zijn. Hoe? Dat leest u in het artikel Slim geld verdienen met welzijn. Lees ook de artikelen Ondernemend gedrag faciliteren en stimuleren en Ondernemen met het WelzijnsCanvas.