Gemeente Wageningen duidt cijfers samen met de praktijk
Gemeenten hebben steeds meer data over hoe het gaat in het sociaal domein, via dashboards, monitors en onderzoek naar cliëntervaringen en effecten. Maar wat doe je met die data, want de data spreken vaak niet voor zichzelf. Dit vraagt om duiding samen met de praktijk. Jasper van de Kamp beschrijft hoe de gemeente Wageningen dit aanpakt.
Bekijk direct de interviews met gemeente Wageningen
Wageningen heeft een armoedemonitor gemaakt, waarin informatie van het CBS over armoede en inkomen bij elkaar is gezet. In de monitor komt bijvoorbeeld naar voren hoeveel armoede er in het algemeen is, maar ook in welke wijken van Wageningen de meeste armoede is. Daarnaast wordt informatie gegeven over de samenstelling van gezinnen in armoede, de inkomstenbronnen van mensen in armoede, hoeveel van deze mensen wel of geen migratieachtergrond hebben en de leeftijdsopbouw. Rabea Ubachs, projectleider van de gemeente Wageningen organiseerde vervolgens een eerste duidingssessie. Hiervoor nodigde zij verschillende maatschappelijke partners uit, zoals de Woningstichting, de Voedselbank en verschillende stichtingen die schuldhulpverlening aanbieden. De duidingssessie past in een breder traject, waarbij de gemeente samen met haar contractpartner Welsaam vanuit het preventieve veld met Ontwikkeltafels werkt. Dit zijn praktische werkgroepen over beleidsthema’s in het brede sociaal domein, die gecontracteerd zijn als samenwerkingsverband en op deze manier de voortgang bespreken. Data over hoe het gaat op deze thema’s helpt hierbij.
Het Kwaliteitskompas en goed maatschappelijk partnerschap
Het Kwaliteitskompas helpt gemeenten, aanbieders en inwoners om samen ambities en maatschappelijke resultaten te formuleren, te bepalen welke inzet nodig is om die te realiseren, te monitoren of de resultaten ook gehaald worden en daarvan te leren en verbeteren. Het succes van deze manier van werken staat of valt bij het maatschappelijk partnerschap tussen gemeenten, aanbieders en inwoners. Is er een gezamenlijke verantwoordelijk en synergie tussen de partners om te komen tot effectief beleid die leidt tot een duurzame aanpak van maatschappelijke vraagstukken?
In een serie artikelen over het Kwaliteitskompas en maatschappelijk partnerschap volgt Movisie gemeenten die dit vorm proberen te geven. In dit artikel volgen we hoe de gemeente Wageningen samen met haar maatschappelijke partners cijfers over armoede en schulden duidt om daarmee beleid en dienstverlening te verbeteren (stap 2, 5 en 6 van het kwaliteitskompas). In een volgend artikel beschreven we hoe Meerssen en Kampen hun beleids- en praktijkkeuzes samen met hun partners maken.
Samen cijfers duiden
Rabea Ubachs: 'In de eerste sessie is een grove analyse van de data besproken, want het was nog een conceptmonitor die we als gemeente zelf hadden opgesteld, niet samen met de praktijk. Dus was het sowieso de vraag of we op de goede weg zaten: is dit de data waarmee we samen het beleid en de dienstverlening op armoede en schulden kunnen verbeteren?'
Wageningen heeft hiervoor de duidingsvragen gebruikt die door Movisie en NJi zijn opgesteld naar aanleiding van praktijkervaringen met het Kwaliteitskompas:
- Herken je de cijfers/resultaten in de praktijk?
- Kunnen we de cijfers/resultaten verklaren? (welke ontwikkelingen zijn van invloed? Verschuivingen doelgroep, wijzigingen problematiek, welke context?)
- Wat vinden we ervan?
- Wat betekent dat voor de toekomst? Welke acties komen hier uit voort?
Ubachs: 'Het gesprek met de maatschappelijk partners maakte duidelijk dat definities erg belangrijk zijn om te bepalen of we de juiste data hebben. Wat is de definitie van armoede? Kijken we alleen naar het inkomen, of ook naar de inkomsten ten opzichte van de uitgaven? Maatschappelijke partners herkennen zich in de cijfers, maar geven ook duidelijk aan dat er groepen niet uit de cijfers naar voren komen, die wel moeite hebben om financieel rond te komen. Bijvoorbeeld éénoudergezinnen. Zij hebben financieel bijvoorbeeld geen inkomen dat onder de definitie van armoede valt, maar de omstandigheden maken dat hun uitgaven wel hoger zijn, waardoor ze qua besteedbaar inkomen laag zitten. Ook geven ze bijvoorbeeld aan dat flexibele contracten niet direct tot financiële problemen leiden, maar wel voor veel onzekerheid zorgen. Dit soort zaken komen niet direct naar voren uit de cijfers, maar komen dus wel aan de orde als je data samen gaat duiden.'
Portretfoto's van Rabea Ubachs en Leo Bosland van gemeente Wageningen
Om samen te leren van cijfers moet er een open sfeer zijn
Om dit samen te kunnen doen, moet er worden voldaan aan bepaalde randvoorwaarden, onderschrijft Rabea Ubachs: 'Om samen te leren van de cijfers is er veiligheid nodig. Alle aanwezigen moeten hun steentje kunnen bijdragen, er moet een open sfeer zijn. Zonder elkaar af te rekenen op uitspraken of vragen. Je doet het met z’n allen.' Leo Bosland, wethouder gezondheidszorg, Wmo, jeugd, onderwijs en voedsel van de gemeente Wageningen benadrukt het belang van maatschappelijk partnerschap en dialoog: 'Bij het gesprek met maatschappelijk partners en cliëntraden is de gedeelde verantwoordelijkheid van gemeente, maatschappelijk partners en inwoners bepalend. Ik vind het erg belangrijk dat wij als gemeente zo in dialoog zijn en op grond van die dialoog vervolgens duidelijke afspraken maken met onze uitvoerende partners. Essentieel is daarbij om te investeren in een gedeelde visie en het gezamenlijk duiden van informatie waarmee we samen nog beter aan onze gezamenlijke opgave kunnen werken.'
Vier gratis workshops: Meer grip op het sociaal domein
Gemeenten verkeren door corona en oplopende schulden in zwaar weer. Zij moeten de zorg in stand houden, maar willen voorkomen dat ze nu iets afbreken wat de identiteit en sociale kwaliteit van de samenleving raakt en wat hen op de lange termijn geld gaat kosten. Veel gemeenten willen zoveel mogelijk keuzes maken die de transformatie bevorderen en de kwaliteit van de zorg op peil houden, ook op de lange termijn. Welke mogelijkheden zijn hiervoor? Movisie organiseert hierover vier gratis workshops voor gemeenten en andere geïnteresseerden. Experts en professionals gaan in online sessies met deelnemers meedenken over oplossingen voor de huidige problemen in het sociaal domein. Deze workshops organiseren we in het kader van het online ‘Congres Sociaal Domein: Leren en verbeteren ook van en na corona’ van Binnenlands Bestuur en Movisie. Voor dit congres hebben zich al 600 deelnemers aangemeld. Tijdens dit congres laat Movisie-expert Hanneke Mateman zien hoe je als gemeente beter kunt sturen op kwaliteit in de sociale basis en tegelijkertijd financieel kunt besparen. De vier workshops vinden plaats op 1,3, 8 en 10 december.
De drie lessen van Wageningen
Les 1: Creëer een gezamenlijk startpunt
Datagedreven werken en het duiden van data is een effectief middel om te leren en verbeteren. Maar alleen als het past in een gezamenlijk traject van gemeente en partners, zoals in Wageningen het project Actieagenda Armoede. Daarmee heb je een gezamenlijk startpunt. Vervolgens is het belangrijk dat iedereen dezelfde kennis en informatie heeft. Als je als gemeente zelf een concept monitor opstelt, heb je vaak een voorsprong: je hebt de data al gezien. Geef dan bij de start de andere partners eerst de ruimte om de cijfers te duiden en laat je eigen invullingen en analyses los.
Les 2: Duidingsvragen helpen bij gesprekken over cijfers
Bij een gestructureerd gesprek over de cijfers waarin je tot gezamenlijke conclusies en verbeteracties wilt komen, zijn duidingsvragen een handig hulpmiddel. Het helpt je om niet te snel in oplossingen en mogelijke aanpakken te schieten. Je kijkt eerst samen naar de cijfers en wat die zeggen over het vraagstuk, over hoeveel mensen en welke groepen het gaat, in welke wijken de problematiek het grootst is, etc. Vervolgens geef je de cijfers samen meer duiding met informatie uit de praktijk, over ontwikkelingen in de samenleving die van invloed zijn zoals de coronacrisis, etc. Dit geeft een rijker en vollediger beeld van hoe het gaat met inwoners. Vervolgens bepaal je met elkaar wat je van dit beeld vindt: wat is positief, wat is zorgwekkend, waar is meer nodig en waar minder? En vandaar uit kun je in partnerschap acties bepalen voor de toekomst om de situatie te verbeteren. Op deze manier benut je daadwerkelijk de data die bij gemeente en partners voorhanden is en baseer je je acties daarop.
Les 3: Werk aan veiligheid en partnerschap
Om samen cijfers te duiden is veiligheid en partnerschap een voorwaarde. Voelt iedereen zich gewaardeerd in zijn bijdrage aan het vraagstuk. Is er synergie en een gezamenlijke verantwoordelijkheid om verder te komen in de aanpak van het vraagstuk? En is er een veilige en lerende omgeving waarin minder positieve data aangepakt wordt als kans om te leren en te verbeteren in plaats van om af te rekenen? Gemeenten kunnen hieraan in woord en daad een grote bijdrage leveren. Neem bij de start de tijd en ruimte om iedere partner hierover te spreken en te waarderen en blijf gedurende het proces met elkaar werken aan deze voorwaarden. Het succes ligt tenslotte niet zozeer in de duidingssessies zelf, maar in een structureel partnerschap met vertrouwen als basis.
Interviews met wethouder Leo Bosland en beleidsmedewerker Rabea Ubachs
