Genderneutraal opvoeden maakt veel reacties los

Interview met Janneke Verheijen

In februari 2018 stond er een uitgebreid artikel in Volkskrant Magazine. Janneke Verheijen en Feye van Olden vertelden openhartig over hoe zij hun dochters genderneutraal proberen op te voeden. In het gezin is het vanzelfsprekend dat gendernormen niet worden opgelegd. Tot hun verbazing kregen zij veel kritische reacties van lezers. Janneke geeft haar reactie en deelt met ons welke misverstanden zij tegenkwam.

Wat maakte dat je hierover wilde vertellen in de Volkskrant?

'Dat deed ik niet om reclame te maken voor genderneutraal opvoeden. Ik kwam een Facebookpost tegen met de vraag: ‘Wie wil hier over vertellen?’ Omdat ik al langer de gedachte had om een brief naar de krant te sturen over dit onderwerp leek het me een goed idee. Het verschil tussen jongens en meisjes wordt telkens benadrukt. Het wordt zo belangrijk gemaakt dat het alle andere mogelijke verschillen tussen mensen overstijgt. Daardoor identificeren kinderen zich sterk met hun sekse. Wij geloven dat de fundamentele verschillen kleiner zijn.'

'Genderneutraal opvoeden lijkt makkelijker dan het is. Binnen het gezin kun je makkelijk besluiten om het anders te doen maar je hebt te maken de buitenwereld. Overal worden genderverschillen benadrukt, het zit bijvoorbeeld sterk verweven in onze taal, speelgoed en onderwijs. Mijn dochter durfde op speelgoeddag niet het speelgoed mee te nemen waar zij thuis graag mee speelt. Kinderen halen die ideeën ergens vandaan, en wij zijn daar deels verantwoordelijk voor. Maar zo hoeft het niet. In veel Afrikaanse samenlevingen, bijvoorbeeld, is gender minder van belang, leeftijd speelt daar juist een belangrijkere rol.'

Wat ervaar jij als het grootste misverstand over genderneutraal opvoeden?

'Veel mensen denken dat we alleen genderneutraal opvoeden omdat we toevallig dochters hebben. Ze vragen ons of we er anders in zouden staan als we zonen hadden. Natuurlijk zouden we jongens ook geen gendernormen op willen leggen. Voor mij geeft dat aan dat vrouwelijkheid nog steeds lager wordt gewaardeerd in de maatschappij; meisjes mogen jongensdingen doen maar andersom vinden veel mensen het ingewikkelder.'

'Wat ook interessant is: naar aanleiding van het artikel vroeg Sylvia Witteman zich af of het nou wel zo bijzonder is wat wij doen. Dat is het inderdaad niet; veel ouders zullen divers speelgoed aanbieden. Genderneutraal opvoeden is niet iets heel vreemds. Toch is het opvallend dat er geschokt wordt gereageerd als je daarover probeert te praten.'

Wat zijn eigenlijk de gevolgen van het benadrukken van verschillen tussen jongens en meisjes, op latere leeftijd?

'Vrouwen worden, puur en alleen op basis van hun vrouw-zijn, door zowel mannen als vrouwen lager gewaardeerd en minder serieus genomen. Typisch meisjesspeelgoed stimuleert het kinderbrein minder dan typisch jongensspeelgoed. Dat zorgt voor ongelijkheid. Ik zou het heel erg vinden als mijn dochters het idee hebben dat ze iets niet kunnen omdat ze meisjes zijn. Dat ze wellicht niet eens op het idee komen dat zij ook scheikundige kunnen worden. Dat ze een interessante politicus of activist niet als rolmodel zouden zien enkel en alleen omdat het toevallig een man is.'

'Ik vermijd het om mijn dochters complimenten te geven over hun uiterlijk. Omdat zij meisjes zijn, krijgen ze vaak genoeg impliciet de boodschap mee dat het belangrijk is dat hun uiterlijk aan bepaalde standaarden voldoet. Ter compensatie probeer ik liever mijn waardering uit te spreken voor bepaalde gedragingen die in de maatschappij bijna nooit expliciet worden geassocieerd met meisjes, zoals dapperheid en doorzettingsvermogen.'

Wat vond je van de reacties die je kreeg van lezers naar aanleiding van jullie stuk?

'De reacties verrasten ons. Ook de journalist die het stuk heeft geschreven had deze reacties niet verwacht. Lezers vallen snel over de taal die wordt gebruikt, daar kun je niet aan ontkomen en dat is lastig. De boodschap was anders bedoeld. Boven het artikel stond bijvoorbeeld: ‘Genderneutraal opvoeden doe je zo’, ik had liever gehad dat daar ‘genderneutraler opvoeden’ had gestaan. Uiteindelijk waren we niet blij met de gekozen titel, deze kwam pretentieus over.'

'Ook al waren de reacties soms erg negatief, ik vind het toch belangrijk om op serieuze reacties te reageren want sommige mensen die vragen stelden zijn oprecht benieuwd.'

Auteurs: Amy Mante Adu van Rutgers en René Strik van Doetank Peer