Maar eerst: de zorgen komen niet alleen vanuit zorgverleners, politie en justitie, ook burgemeesters roepen burgers op om extra alert te zijn op signalen van huiselijk geweld. Een van de eersten is Ahmed Marcouch, burgemeester van Arnhem. 'Iets wat niet verandert, is huiselijk geweld. Slachtoffers zitten in een val waar ze niet uit kunnen. Ze kunnen niet ontsnappen aan mishandeling, misbruik of verwaarlozing', zo schreef hij in een social media-bericht aan alle Arnhemmers. Waarom is het belangrijk dat er aandacht wordt gevraagd voor huiselijk geweld?

Let op elkaar

Met de boodschap worden professionals en omstanders, zoals familie en buren, alert gemaakt. De boodschap is: let op elkaar, ook bij vermoeden van huiselijk geweld en kom in actie als je denkt dat het niet goed gaat in een gezin, bijvoorbeeld door je zorgen bespreekbaar te maken of door ouders te ontlasten door de kinderen op te vangen en/of buiten te gaan wandelen met één van de partners als de stress teveel oploopt. In gezinnen die ondersteuning krijgen, spelen vaak relatieproblemen, financiële moeilijkheden, ggz- problematiek.

De risico’s nemen toe door toenemende stress en het sociaal isolement van het gezin

Naar schoolgaande kinderen die van de ene op de andere dag thuis komen te zitten en een dagelijks ritme van school missen, niet meer naar de sportclub kunnen, geen sociale bezigheden meer hebben: oplopende spanning doordat ouders en kinderen nu 24 uur per dag thuis zitten is voor veel gezinnen een probleem. Maar de situatie waarin kinderen met ernstige gedragsproblemen, ontwikkelingsproblemen en/of psychiatrische problemen en/of een beperking thuis komen te zitten, brengt extra stress voor ouders. Door de coronamaatregelen nemen de de risico’s op partnergeweld en/of kindermishandeling toe, door toenemende stress en het sociaal isolement van het gezin.

Kindermishandeling

Nu kinderen meer thuis zitten, omdat ze niet meer naar school, sportclubs en andere sociale activiteiten kunnen, loopt voor kwetsbare gezinnen het risico op kindermishandeling op. Kindermishandeling kent verschillende vormen, zoals lichamelijke mishandeling of verwaarlozing, psychische mishandeling of verwaarlozing, seksueel misbruik (ook online) en het getuige zijn van (partner)geweld. Kinderen laten soms geen signalen zien en lijken goed te functioneren, terwijl de situatie in het gezin onveilig is.

Kinderen kunnen zich in deze situaties juist terugtrekken of 'onopvallend' gedrag vertonen. Ook als problematische signalen in het gedrag van het kind ontbreken, is het belangrijk oog te hebben voor signalen uit de omgeving van het kind (bijvoorbeeld in de thuissituatie of in gedrag van belangrijke anderen in de omgeving van het kind) om zo een goede inschatting te kunnen maken van de veiligheid en mogelijke risico’s op het ontstaan van kindermishandeling.

Partnergeweld

Naast kindermishandeling is partnergeweld een grote bron van zorg bij professionals, zoals wijkteammedewerkers. Uit meerdere onderzoeken blijkt dat in het gros van de gevallen de vrouw het slachtoffer is. Nu volwassenen niet of nauwelijks meer de deur uit kunnen, betekent dit dat slachtoffers van partnergeweld minder sociale steun kunnen krijgen en juist vaker met hun gewelddadige partner zitten opgescheept. Nu beide niet meer naar het werk, de sportclub of het café kunnen, nemen de ontspanningsmogelijkheden en de bewegingsvrijheid af. De risico’s op frustraties, spanningen en geweld nemen toe.

Wat is partnergeweld nu precies? Deze vorm van geweld komt relatief veel voor en omvat verschillende uitingen. Het kan gaan om veelvoorkomend partnergeweld, 'common couple violence'. Dit ontstaat vaak uit onmacht, door verlies van controle en regie. De pleger kan zowel de man als de vrouw zijn. Er kan verschil zijn in ernst van het geweld en de consequenties hiervan verschillen per persoon. Bij ‘intiem terrorisme’ is sprake van eenzijdig (dreigen met) ernstig geweld van doorgaans de man. Het gaat om opzettelijk geweld, partnerterreur, gericht op controle over de partner. Voor de slachtoffers is hun huis vaak al een gevangenis, in deze tijd van sociale isolatie sluit het web zich helemaal rond deze gezinnen.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren voor partnergeweld, zoals een machtsverschil tussen de partners, een ongelijke man-vrouwverhouding, met een relationele afhankelijkheid, een economische afhankelijkheid of een zorgafhankelijkheid van de een naar de ander, of een combinatie daarvan. Een gebrek aan weerbaarheid en aan sociale vaardigheden kan het risico op geweld versterken. Juist nu met de coronamaatregelen spelen de volgende – al bekende - risicofactoren een grote rol:

• Isolement;
• Stress als gevolg van een veelvoud aan problemen in het gezin, zoals geldzorgen en schulden, problemen op het werk of juist problemen door gebrek aan werk, slechte huisvesting;
• Drank- en drugsgebruik.

Wat kun je als sociaal professional doen?

Als medewerker van een sociaal wijkteam ken je vaak de gezinnen waar huiselijk geweld aan de orde is of waar risico op ontsporing dreigt. Op dit moment is het vanwege de mogelijke kans op besmetting niet of minder mogelijk om fysiek contact met cliënten te onderhouden. Maar dat wil niet zeggen dat je niets kunt doen als je weet dat er in een gezin geweld voorkomt, of wanneer je de kans op geweld groot acht. Bedenk dat des te korter een situatie van huiselijk geweld duurt, des te minder kans op trauma’s. Als je er snel bij bent, is lichte ondersteuning vaak al voldoende om een gezin weer op het goede spoor te brengen.

• Tip 1: Houd contact bijvoorbeeld via videobellen. Of overleg met de gezinsleden wat nu de grootste stressfactor is en wat volgens hen zou helpen om dit op te lossen, de stress te reduceren. Het is belangrijk dat ze hierover zelf meedenken.
• Tip 2: Geef advies aan ouders/partners zoals: gun ieder een eigen plek in huis om eigen contacten te onderhouden en eigen hobby’s te bedrijven, zit niet de hele dag op een kamer.  Of spreek vooraf met een paar mensen met wie de ouder zich vertrouwd voelt (vrienden, ouders, broers, zussen, buren) dat hij/zij mag bellen of face-timen met als doel dat de ouder van zich af kan praten, om te voorkomen dat stress wordt afgereageerd op partner en/of kinderen.

Meer tips

Speciaal voor sociaal werkers stelden Movisie-experts tips met meer toelichting op in het artikel: Wat kun je als sociaal professional doen tegen huiselijk geweld in tijden van corona?

Lees tips