Hoe gemeenten effectief respijtzorg inrichten

Geleerde lessen uit ‘s-Hertogenbosch

Respijtzorg is een essentieel onderdeel van de ondersteuning aan mantelzorgers. Het biedt hen de mogelijkheid om tijdelijk afstand te nemen van hun zorgtaken, wat bijdraagt aan het voorkomen van overbelasting. Maar hoe kunnen gemeenten dit effectief organiseren? In dit artikel delen we inzichten en ervaringen uit de gemeente Den Bosch, waar een vernieuwende aanpak rondom de respijtvoorziening logeerzorg mantelzorgers daadwerkelijk ontlast. We spraken over de aanpak met Mariska Barendse (beleidsadviseur ouderenzorg bij de gemeente ‘s-Hertogenbosch) en Akkie de Rouw (werkzaam bij Mantelzorg Farent).

Het belang van logeerzorg

Veel mantelzorgers ervaren dat de drempel om gebruik te maken van logeerzorg hoog is. In Den Bosch kwam naar voren dat mantelzorgers vaak aangeven dat logeerzorg moeilijk toegankelijk is. De aanvraagprocedures zijn complex en mantelzorgers voelen zich vaak bezwaard om hulp te vragen. Doordat hulp vragen lastig is voor mantelzorgers krijgen gemeenten soms het onterechte idee dat er in hun gemeente geen vraag is naar logeerzorg. Dit resulteerde in een vicieuze cirkel waarin vraag en aanbod elkaar niet ontmoetten.

Om deze situatie te doorbreken, besloot de gemeente Den Bosch samen met zorgorganisaties en welzijnsorganisatie Farent een pilot op te zetten voor logeerzorg. De aanpak kenmerkte zich door drempels te verlagen en intensieve samenwerking tussen betrokken partijen.

De pilot: een logeerbed afkopen

De kern van de aanpak in Den Bosch was het afkopen van een logeerbed door de gemeente bij een zorgaanbieder. Dat wil zeggen: een logeerbed in een mooi appartement met een televisie, een zithoek en een fijne badkamer op de begane grond. Dit betekende dat zorgaanbieders niet langer afhankelijk waren van een onzekere instroom van mantelzorgers om het bed rendabel te maken. Daardoor kon de gemeente eenvoudigere toegang tot de zorg garanderen.  Zo konden mantelzorgers sneller en zonder ingewikkelde procedures een beroep doen op logeerzorg.

Belangrijke stappen in de pilot:

  1. Inventarisatie van behoeften: De gemeente onderzocht samen met Farent en zorgorganisaties wat mantelzorgers tegenhoudt om logeerzorg te gebruiken.
  2. Samenwerking opzetten: Partijen zoals de Wmo-consulent, zorgverzekeraars en zorgaanbieders werden bij elkaar gebracht om duidelijke afspraken te maken over financiering en toegang.
  3. Voorfinanciering: Door een bed voor een jaar af te kopen, kon de gemeente bewijzen dat de vraag naar logeerzorg daadwerkelijk bestaat.
  4. Laagdrempelige communicatie: Farent speelde een cruciale rol door mantelzorgers persoonlijk te benaderen en hen stap voor stap mee te nemen in het proces.

Resultaten en lessen

De persoonlijke begeleiding door Farent-consulenten was een cruciale succesfactor. Door mantelzorgers actief op te zoeken en in gesprek te gaan, werden misverstanden en twijfels weggenomen. Veel mantelzorgers gaven aan dat ze de logeerzorg in eerste instantie niet overwogen hadden, omdat ze dachten dat het ingewikkeld of niet geschikt zou zijn voor hun situatie. Tijdens huisbezoeken en persoonlijke gesprekken werd uitgelegd hoe de logeerzorg werkte, wat de kosten waren en hoe de zorg werd afgestemd op de specifieke behoeften van hun naaste.

Daarnaast hielpen praktische stappen zoals rondleidingen op de logeerlocatie om drempels te verlagen. Dit gaf mantelzorgers vertrouwen in de kwaliteit van de zorg en stelde hen gerust dat hun naaste in goede handen zou zijn. Deze aanpak maakte het proces minder abstract en zorgde ervoor dat mantelzorgers zich veilig genoeg voelden om daadwerkelijk gebruik te maken van de geboden ondersteuning.

De resultaten van de pilot laten dus zien dat mantelzorgers met de juiste ondersteuning makkelijker gebruik maken van logeerzorg. Persoonlijke begeleiding en directe uitleg nam veel onzekerheden weg bij mantelzorgers.    

Ook de flexibele aanpak van de gemeente speelde een belangrijke rol. In plaats van alles vooraf te plannen, werd er ruimte gehouden om het proces aan te passen op basis van de ervaringen van mantelzorgers. Dit gaf de mogelijkheid om snel in te spelen op nieuwe behoeften, zoals het opschalen naar een tweede logeerbed toen de vraag toenam.

Een ander leerpunt was het belang van eenvoudige communicatie. Veel mantelzorgers voelden zich comfortabeler na een persoonlijke rondleiding door de logeerlocatie. Deze aanpak haalde onzekerheden weg en gaf vertrouwen in de kwaliteit van de zorg. Bovendien maakte de gemeente het aanvraagproces bewust laagdrempelig, zodat mantelzorgers zonder bureaucratische obstakels gebruik konden maken van de zorg.

Daarnaast liet de pilot zien dat samenwerking tussen verschillende partijen cruciaal is. Door duidelijke afspraken te maken tussen zorgaanbieders, welzijnsorganisaties en de gemeente, konden mantelzorgers snel geholpen worden. Dit gaf mantelzorgers de broodnodige rust, wat weer bijdroeg aan hun welzijn en dat van de zorgontvanger.

Tips voor andere gemeenten

Ben je als gemeente geïnteresseerd in het opzetten van logeerzorg? Den Bosch biedt waardevolle handvatten:

  • Haal de behoeften op: Vraag mantelzorgers, praktijkondersteuners van huisartsen en welzijnsorganisaties naar hun ervaringen. Vaak speelt de behoefte aan logeerzorg meer dan gedacht.
  • Durf te experimenteren: Een pilot met een afgekocht logeerbed kan inzicht geven in de werkelijke vraag en helpt interne overtuiging te bouwen.
  • Maak het laagdrempelig: Zorg dat mantelzorgers eenvoudig toegang hebben tot informatie en aanvraagprocedures. Overweeg een rondleiding op de logeerlocatie om vertrouwen op te bouwen.
  • Betrek alle partijen: Werk samen met zorgaanbieders, welzijnsorganisaties, Wmo-consulenten en zorgverzekeraars om een sluitend aanbod te realiseren.
  • Evalueer en stuur bij: Gebruik de eerste resultaten om te bepalen of uitbreiding nodig is en hoe de aanpak verder geoptimaliseerd kan worden.

Toekomstperspectief

Den Bosch laat zien dat het mogelijk is om met beperkte middelen een groot verschil te maken. Het afkopen van een logeerbed mag dan misschien een spannend besluit zijn, maar het heeft geleid tot concrete resultaten en blije mantelzorgers. Vormen van respijtzorg draagt niet alleen bij aan de verlichting van mantelzorgers, maar ook aan het behoud van een gezond en duurzaam zorgsysteem. Door initiatieven zoals in Den Bosch wordt logeerzorg een haalbare en toegankelijke optie voor mantelzorgers in het hele land.