1. Wat vind jij de meerwaarde van de Werkplaatsen Sociaal Domein?

‘We staan echt naast de praktijk! Elke werkplaats heeft een enorm netwerk in het lokale werkveld. Over het algemeen zijn de contacten met gemeenten erg goed. Voor het werkveld zijn we een ‘kritische vriend’. In Venlo werk ik bijvoorbeeld nauw samen met een aantal beleidsambtenaren. Onlangs heb ik nog kritische feedback gegeven op een concept-beleidsstuk. Ik stel dan vooral vragen. Waarom wil je de zelfredzaamheid van mensen eigenlijk bevorderen? Wat zijn daarvoor de achterliggende redenen? Zijn die economisch of is het goed voor de mensen zelf? De werkplaatsen hebben een meer autonome positie en je kunt daarom met open vizier zo’n gesprek aangaan.’

2. Wat hebben professionals hieraan?

‘In de praktijk stimuleren we lerende netwerken en brengen we het leren op een hoger niveau. Professionals krijgen zo de ruimte om meer op hun werk te reflecteren. Waarom voer ik deze interventie eigenlijk uit? Zo krijg je meer inzicht in wat je doet en waarom. Dan ga je samen in gesprek over de overtuigingen achter je werk. Daarvoor is vaak geen tijd, geen gelegenheid en geen geld. Maar het gaat wel over jezelf de wezenlijke vragen stellen. Wat is eigen kracht? Waarom streven we eigenlijk naar zelfredzaamheid? Die vragen heb je nodig om een ontwikkeling te kunnen doormaken. Aan professionals is beloofd dat zij zich zouden kunnen ontwikkelen, maar ze staan onder enorme druk om te leveren.’

'Ik vind het een schoolvoorbeeld van een goedlopend netwerk'

3. Hoe is de uitwisseling tussen de werkplaatsen?

‘In kennisprocessen is uitwisseling nooit genoeg, nooit klaar. We hebben vanaf het begin gezegd: we gaan niet alleen vergaderen, uitwisseling moet inhoud hebben. In de werkplaatsen is oprechte belangstelling voor elkaars ondervindingen. Ik vind het een schoolvoorbeeld van een goedlopend netwerk. We volgen een programmatische aanpak, dus niet alles is vooraf dichtgetimmerd. Het is meer een ontdekkingsreis. Laten we als werkplaats niet kijken naar wat je individueel opbrengt, maar ga echt de samenwerking aan.’

4. Wat is de rol van Movisie?

‘De rol van Movisie zie ik als verbindend. Movisie helpt om het proces te kanaliseren en om meer inhoudelijke verbindingen te leggen. Sociaal werk blijft zich ontwikkelen en de vraag is dan wat je daar als werkplaatsen en Movisie aan kunt bijdragen. Neem de infographic over het Movisie-onderzoek naar de wijkteams. Movisie is sterk in dat soort infographics die kennis en onderzoek toegankelijk maken. Die stuur ik vaak naar mijn partners door. Zo kun je veel kennis even kort tot je nemen. Deze methoden stimuleren mensen om ermee aan de slag te gaan.’

5. Wat is jouw opdracht in Venlo?

‘Zorgen dat er een lerend netwerk ontstaat. Ons traject in Venlo startte met de ‘Venlo-droom’ van een groep geïnspireerde mensen: een wethouder, bestuurders en directeuren. Zij wilden het anders doen in het sociaal domein. Na een werkbezoek aan Zweden wilden zij voortaan ‘het meest wezenlijke’ gaan doen. Daar kwam een enorme energie uit voort. Zo zijn wij als werkplaats erbij betrokken en zijn we met de wijkteams gaan werken. Onder meer door tekorten in het sociaal domein liepen de oorspronkelijke plannen anders. Maar juist daardoor kwam de boel in beweging: er was noodzaak om het inhoudelijke gesprek met elkaar te voeren. Daar ben ik bij betrokken. Ik nam het bamboebos als metafoor voor het lerend netwerk. Daar kreeg ik positieve reacties op. Zie een lerend netwerk als een organisch groeiend levend netwerk, als bamboe.’

'Het leren kun je niet afdwingen. Je kunt alleen de voorwaarden voor dat leren optimaliseren'

6. Wat is lastig?

‘Taaie kwesties in het sociaal domein zijn netwerkproblemen met veel betrokkenen, belanghebbenden, trekkrachten. Die kan niemand alleen oplossen. Daar kwamen ze in Venlo ook achter. Maar hoe pak je die problemen dan wél aan? Vanuit de werkplaatsen kwam het idee van een ‘netwerk governance:’ je kunt netwerken opbouwen vanuit bestuurders van organisaties, maar de professionals bepalen zelf mee hoe zij in de praktijk welzijn invullen en ondersteunen. Het leren kun je niet afdwingen. Je kunt alleen de voorwaarden voor dat leren optimaliseren. Transformatief leren heeft ook te maken met inzichten over jezelf. Wie ben ik, jij, wij, en hoe verhouden wij ons tot elkaar? Bamboe symboliseert de oncontroleerbaarheid van die leerprocessen. Je kunt die niet van bovenaf plannen. Neem een perspectief van onderop en creëer plekken waar dat leren ontstaat en gedijt. Faciliteer dat verbindingen gaandeweg gemaakt worden. Dan wordt zo’n netwerk, net als een bamboebos, heel sterk en veerkrachtig.’

7. Jouw boodschap aan sociaal werkers?

‘Leerprocessen zijn vaak sluitpost. Voor het volgen van een training is nauwelijks tijd. Terwijl je het leren eigenlijk moet integreren in je uitvoering. Als je als team een werkbespreking hebt, zou je daar ook ruimte moeten geven aan het leerproces. Bijvoorbeeld door iemand even te laten uitweiden over dat boek of die ervaring die hem verder hielp in die casus. Als je dat meteen afkapt, dan sla je het dood. Vincent de Waal zegt in zijn proefschrift dat het de rol van de middenmanagers is om professionals te beschermen bij hun leerproces. Wat hebben zij nodig om hun werk goed te kunnen doen? Het gaat dus om empowerment van professionals. Sommige onderzoekers nemen het standpunt in dat het systeem de schuldige is. Daar ben ik het niet mee eens, want het systeem - dat zijn wij. Als wij ons slaafs opstellen, houden wij samen een cultuur in stand die het leren eerder tegenwerkt dan stimuleert.’

Dit artikel verscheen eerder in Movisies, het relatiemagazine van Movisie. Bekijk het magazine online en neem een gratis abonnement.