Actieprogramma Tel mee met Taal zet zich in om basisvaardigheden te versterken. In het voorjaar van 2021 kende het programma subsidies toe aan zeven experimenten die daarop gericht zijn. De experimenten zijn gericht op het beter bereiken van mensen met onvoldoende basisvaardigheden, of op het verbeteren van cursussen voor het versterken van basisvaardigheden. Dit doen ze met een praktische aanpak. Het gaat om samen doen, en samen leren. In een artikelenreeks zal ieder experiment en zijn unieke karakter worden uitgelicht. In dit eerste artikel: Effectief werven met KLASSE! We gaan in gesprek met Petra Popma en Bart Siekman, werkzaam bij ITTA als adviseurs. 

Een beter beeld   

Effectief werven met KLASSE! is een project vanuit ITTA UvA; een kennisinstituut voor Nederlands als eerste en tweede taal. ITTA ziet taalonderwijs als belangrijke sleutel tot ontwikkeling op sociaal, persoonlijk en maatschappelijk vlak. Middels taalonderwijs kunnen laaggeletterden snel groeien in hun vaardigheden. Zo kunnen ze meer onafhankelijk meekomen in de samenleving.
 
Het verbeteren van basisvaardigheden begint bij zicht krijgen op het probleem. Dit gaat echter niet altijd makkelijk. Uit onderzoek blijkt dat mensen het lastig vinden om te delen dat ze moeite hebben met lezen en schrijven. Het gaat hier vooral om mensen met Nederlands als moedertaal. Doordat mensen het moeilijk vinden zich uit te spreken over hun laaggeletterdheid blijven zij vaak uit beeld. Maar wat als het niet nodig is om je uit te spreken over je taalniveau om hier toch verder in te ontwikkelen? De KLASSE! methode maakt het makkelijker om toegang te krijgen tot een cursus in basisvaardigheden, zonder de belemmering van schaamte en stigma’s.  

Koken binnen je budget  

Het verbeteren van je taalvaardigheid hoeft niet te beginnen met een taalcursus. Het kan ook beginnen met een kookles. Dit kan met de aanpak van de KLASSE! methode. Cursusbegeleiders organiseren een cursus die in de eerste instantie niet gericht is op het ontwikkelen van basisvaardigheden. In deze cursus krijgen cursisten toch de mogelijkheid hun basisvaardigheden te verbeteren. Hoe doen zij dit? Als voorbeeld nemen we de cursus 'Koken binnen je budget' van stichting Rozet in Arnhem. Cursisten leren hier creatief en voedzaam te koken met onder andere middelen die zij ontvangen via de voedselbank. De cursus lijkt niks te maken te hebben met laaggeletterdheid. Cursisten schrijven zich in, omdat ze graag iets nieuws willen leren zoals lekker koken. Tijdens deze cursus wordt echter wel gekeken naar mogelijke leerbehoeften op het gebied van basisvaardigheden onder de cursisten. Dit doet de cursusleider. Hij of zij kijkt bijvoorbeeld naar het gemak waarmee cursisten een recept voorlezen of instructies meeschrijven. De cursusleider krijgt zo inzicht in de behoefte aan taal, rekenen of digitale vaardigheden onder de cursisten. Aan de hand van dit inzicht knoopt de cursusleider vervolgens gesprekken aan met de cursisten over wat zij nog zouden willen leren op het gebied van taal, rekenen of digitaal vaardig zijn. Via deze kookcursus, ookwel een toeleidingscursus of camouflagecursus genoemd, is het voor mensen veel eenvoudiger om gebruik te maken van het aanbod in basisvaardigheden. Ze zullen gemakkelijker de stap zetten naar een cursus omdat ze nu hebben ontdekt wat ze nog willen leren. 

‘Het hart van de methode ligt in kijken wat mensen zelf willen leren’

Een goed gesprek   

Het aanbieden van een kookcursus maakt het ook makkelijker om een grote groep aan te spreken. Dit helpt bij het vinden van laaggeletterden. Bij 90% van de volwassen laaggeletterden zijn de problemen niet zo groot, zij missen enkele bouwstenen. Ook weet niet iedereen van zichzelf of hij of zij laaggeletterd is. Niet iedereen die laaggeletterd is zal zich daarom aangesproken voelen door een cursus ‘lezen en schrijven’. Een toeleidingscursus wordt georganiseerd op basis van veel verschillende en bredere leerbehoeftes, die niet direct samenhangen met taal of rekenen. Een kookcursus, een cursus 'Slim verkopen op marktplaats’, of een cursus fotograferen bijvoorbeeld. Hierdoor wordt een breder publiek aangetrokken dan alleen laaggeletterden. Deelnemers die zich hiervoor inschrijven doen mee simpelweg vanuit hun motivatie om iets nieuws te leren. Dit is dan ook waar de KLASSE! methode om draait: inspelen op deze leergierigheid. De focus bij het aanpakken van laaggeletterdheid ligt vaak op tekortkoming in vaardigheden. KLASSE! draait dit om. Het gaat niet om wat je niet kan, maar om wat je al wel kan of gaat kunnen. 'Het hart van de methode ligt in kijken wat mensen zelf willen leren’, vertelt Bart Siekman. De toeleidingscursussen gaan dan ook in op een actuele vraag of leerwens. De kijk van de KLASSE! methode op de motivatie om te leren maakt praten over laaggeletterdheid gemakkelijker. Cursusleiders kunnen zo een positief gesprek aanknopen met cursisten die laaggeletterd blijken. ‘Het maakt een gesprek leuker wanneer je het hebt over wat iemand nog wilt doen en leren in het leven. Dat is leuker dan het hebben over tekortkomingen.’  

‘Het maakt een gesprek leuker wanneer je het hebt over wat iemand nog wilt doen en leren in het leven. Dat is leuker dan praten over tekortkomingen’

Leren op de voorgrond   

Het doel van een toeleidingscursus is het aangaan van een gesprek over leerwensen en leerbehoeften. Dit is het moment waar laaggeletterden een stap kunnen maken naar verder leren door het volgen van taalonderwijs of andere cursussen. Voor een toeleidingscursus waarin goede gesprekken worden gevoerd, is het belangrijk zicht te hebben op de good practices van een cursus. Wat werkt er goed en wat niet? Om hier meer zicht op te krijgen kijkt Effectief werven met KLASSE! kritisch naar lopende toeleidingscursussen, met zowel ervaringsdeskundigen als cursisten en cursusleiders. Uit deze bevindingen komt een handleiding voort, waarin alle aandachtspunten voor de ontwikkeling en uitvoering van de toeleidingscursussen worden uitgelicht. Cursusleiders krijgen zo bijvoorbeeld tips voor een gesprek over leerwensen en leerbehoeftes en coördinatoren krijgen tips om de cursussen zoveel mogelijk te laten aansluiten op de doelgroep in de regio/gemeente. Hoe kun je bijvoorbeeld je zo effectief mogelijk deelnemers werven? Wat moet een cursusbegeleider goed kunnen om een gesprek over leerwensen in de cursus op gang te brengen? Effectief werven met KLASSE! brengt zo de succesfactoren van een toeleidingscursus in kaart. Petra Popma: ‘We willen dat het leerproces en doorverwijzen een onderwerp van aandacht is. Zo krijgen cursusmedewerkers meer inzicht in hoe leren gaat en hoe je daar het gesprek over aangaat’. 

Effectief werven met KLASSE! hoopt het onderwerp van leren naar de voorgrond te brengen. Een toeleidingscursus speelt immers in op de behoefte van deelnemers om meer te leren. Deze leerwens vormt een goede basis voor het doorverwijzen van laaggeletterden naar een cursus basisvaardigheden. De kennis die Effectief werven met KLASSE! verzamelt in hun experiment zal worden geëvalueerd. Op basis van deze nieuwe kennis zal de handreiking uitgebreid worden met tips voor werving, de invulling van cursussen en het voeren van het gesprek over leren. De resultaten van het experiment worden eind 2022 gedeeld met het veld. Zo kan iedereen zien wat werkt (en wat niet) en het gesprek over laaggeletterdheid aangaan.