Jamila Achahchah en Else Boss, allebei beleidsadviseur bij Movisie, zijn expert in inclusie en diversiteit. Leeft het thema bij gemeenten? Else Boss knikt: 'Vorig jaar hebben we een enquête gehouden onder alle gemeenten. Ruim negentig gemeenten hebben aangegeven dat ze willen werken aan een inclusieve samenleving. Armoede en schulden, eenzaamheid, jeugdzorg, maar ook discriminatie worden als problemen ervaren die het sociaal domein domineren. Met de decentralisaties is er een grote verantwoordelijkheid op het bordje van de gemeente gekomen. Inclusie is veel meer dan alleen zeggen: beleid is voor iedereen toegankelijk. Het doel is dat iedereen kan deelnemen aan de samenleving.’

Inclusie is veel meer dan alleen zeggen: beleid is voor iedereen toegankelijk.

Diversiteitsfactoren

Haar advies aan gemeenten? ‘Kijk vooral waar mensen buiten de boot vallen en welke vraagstukken er liggen. Belangrijk daarbij is dat je als gemeente in contact staat met bewoners en denkt vanuit vragen en dilemma’s in de samenleving. Dus dat je niet alleen redeneert vanuit jouw beleid.’ Achahchah vult aan: 'Een inclusieve gemeente betekent dat iedereen kan meedoen, ongeacht diversiteitsfactoren. Je kunt kijken naar het VN-Verdrag voor de rechten van mensen met een beperking. Dan gaat het vooral over toegankelijkheid van voorzieningen. Maar vanuit Movisie kijken wij liever naar een brede invulling van een inclusieve gemeente, gericht op inclusie van alle inwoners. Daarbij gaat het om meedoen van elk individu. Dus ongeacht een combinatie van min of meer onveranderbare factoren als gender, leeftijd, religie, seksuele voorkeur, etniciteit en handicap. En ongeacht veranderbare factoren zoals armoede, opleiding, identiteit of vervreemding.'

Lokale inclusie agenda

Momenteel trekt Movisie samen op met Inclusionlab om gemeenten te ondersteunen in de vormgeving van inclusief beleid. Anouk Bolsenbroek van Inclusionlab deed dat in Woerden en Ede. Ze sprak per gemeente met zo’n zestig inwoners over hun ideeën over de inclusieve samenleving. Ze stelde vragen als: Wat zijn mooie voorbeelden om op voort te bouwen? Waar liggen knelpunten? En hoe zou een inclusieve samenleving eruit kunnen zien in onze stad of dorp? Vervolgens zijn gezamenlijk prioriteiten opgesteld voor de lokale inclusie agenda. Bolsenbroek gaat – net als Movisie – uit van een brede visie op de inclusieve samenleving. ‘Het gaat erom dat elke inwoner een leven kan vormgeven midden in de samenleving op basis van zijn interesses en talenten. Het gaat om gelijkwaardig met anderen optrekken op de arbeidsmarkt, in onderwijs, vrije tijd of in de buurt.’

Nieuwe wijk in Ede

In Ede is het wooninitiatief Vredenhorst gestart, een nieuw te bouwen inclusieve wijk in de wijk Veldhuizen. Het is een buurt waar een grote diversiteit aan inwoners samen gaan wonen. Het maakt niet uit welke leeftijd, culturele achtergrond, gender, inkomen, talenten en beperkingen je hebt. De toekomstige inwoners komen nu al maandelijks bij elkaar en hebben samen het ontwerp gemaakt.
Bewoners in Ede gaven aan dat de verschillende culturen, leeftijden en levensbeschouwingen naast elkaar leven, maar elkaar niet altijd ontmoeten. Een van de speerpunten op de routekaart van Ede is ook: het in contact brengen van de verschillende culturen met elkaar, bijvoorbeeld via interschoolse activiteiten in de verschillende buurten van Ede. Bolsenbroek: ‘Kinderen laten reizen tussen culturen, is de achterliggende gedachte. Breng hen samen via gezamenlijke interesses en talent, bijvoorbeeld door theater, politiek debat, muziek of techniekprojecten te organiseren.’

Waterspeeltuin in Woerden

Een ander mooi voorbeeld van inclusieve initiatieven in de openbare ruimte is volgens Bolsenbroek de waterspeeltuin Batenstein Buiten in Woerden. ‘De speeltuin is inclusief ontworpen: kinderen en ouders van diverse culturele achtergronden ontmoeten elkaar. Bolsenbroek: ‘En als je samen met je kleinkind - dat gebruik maakt van een rolstoel - naar de speeltuin wil, dan kan dat ook. Als je met elkaar in contact komt, dan blijken de verschillen niet zo groot te zijn.’

Botsende belangen

Bolsenbroek vertelt dat werken aan inclusie niet altijd een eenvoudig proces is. ‘Soms merk je dat belangen botsen. Bijvoorbeeld bij de inrichting van de openbare ruimte. Hoge stoepen zijn in sommige delen van het land in het kader van een goede afwatering erg belangrijk. Dat kan dan op het eerste gezicht strijdig zijn met goede toegankelijkheid voor mensen die gebruik maken van een rollator, kinderwagen of rolstoel. Creatieve oplossingen in inclusief ontwerp zijn dan nodig.’
Iets anders waar mensen wel eens tegenaan lopen is als er iemand met psychische problematiek of een beperking op de sportclub komt. Soms wordt het in de beleving van andere leden van het team of de vereniging ervaren als grote belasting. Hoe kun je zorgen voor een club waar iedereen met plezier kan sporten? ‘Die processen moet je goed begeleiden en ondersteunen. En zorg voor randvoorwaarden zodat dit goed verloopt.’

Aan de slag?

Bolsenbroek: ‘Bij het creëren van inclusief beleid is het van belang om inclusie in te bedden in wat de gemeente al doet. Sommige gemeenten werken gebiedsgericht. Dat is een mooi startpunt om een inclusieve gebiedsagenda vorm te geven. Andere gemeenten stellen via het opgavegestuurd werken het maatschappelijk effect centraal. Dan kan het vormgeven aan een lokale inclusie-agenda samen met inwoners, organisaties en gemeenten een mooie manier zijn om je opgaven te formuleren. En start je voor de eerste keer met het werken aan inclusie? Dan kan het zinvol zijn om het overzichtelijk te houden door per jaar twee of drie thema’s te kiezen waarop je inclusief beleid ontwikkelt. Start bijvoorbeeld met de inclusieve arbeidsmarkt. Verdiep je in de internationale inzichten. Ontwikkel samen met inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties een sterke inclusieve visie met speerpunten. En zet pilots op waarin bedrijven met elkaar aan een inclusieve werkvloer werken.’

Meer weten?

Een inclusieve samenleving is een voorwaarde voor participatie. Veel gemeenten voeren al een actief beleid om inclusief te zijn. Movisie helpt je hier graag verder bij. Heb je behoefte aan uitwisseling op dit thema? Neem dan contact op met Charlot Pierik.

Wil je meer weten over het werk van Inclusionlab, kijk op de website.