Housing First: een innovatieve aanpak voor dakloosheid
Een einde aan dakloosheid in 2030. Dat is de ambitie in Nederland (en Europa). Daarvoor is een paradigmashift nodig in de manier waarop we omgaan met dakloosheid. Een omslag naar preventie en ‘eerst een woning, dan herstel’. Woonruimte als beginpunt in plaats van als einddoel. Want uit onderzoek en ervaring blijkt dat juist een eigen thuis het beste startpunt is voor het werken aan herstel en het opbouwen van een (nieuwe) toekomst. Dit is het uitgangspunt van Housing First.
Eind 2022 is het Nationaal Actieplan Dakloosheid 'Eerst een Thuis' gepresenteerd met de ambitie om dakloosheid fors en structureel terug te dringen. Hiermee wordt aangesloten bij de Verklaring van Lissabon om dakloosheid in Europa in 2030 te beëindigen. Naast deze ambitie zet het plan in op een paradigmashift in de manier waarop we omgaan met dakloosheid. Een omslag naar preventie en ‘eerst een woning, dan herstel’ in plaats van het aanpakken van dakloosheid aan de achterkant. Uit onderzoek en ervaring blijkt dat een eigen huis het beste startpunt is voor het werken aan herstel en het opbouwen van een (nieuwe) toekomst.
Housing First als uitgangspunt
Het idee is simpel: een stabiele woonomgeving biedt de basis van waaruit mensen hun leven weer op de rails kunnen krijgen. Housing First is een baanbrekende methodiek die zich richt op het bieden van directe, onvoorwaardelijke huisvesting aan dakloze mensen voor onbepaalde tijd en zonder voortraject. Zonder dat zij eerst aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen zoals het volgen van een behandeling of het stoppen met middelengebruik. Ontwikkeld in de jaren '90 in de Verenigde Staten waaide de filosofie over naar Europa, met Finland als grote voorbeeld. Een succesvolle implementatie daar sinds 2007 leidde tot een aanzienlijke vermindering van dakloosheid. In 2006 begon Amsterdam als eerste gemeente in Nederland met deze aanpak. Inmiddels zijn bijna negentig gemeenten in Nederland met Housing First aan de slag.
|
Acht kernprincipes van Housing First
|
Onderzoek en Cijfers
Housing First keert de traditionele aanpak van dakloosheid om. In plaats van dat mensen eerst moeten bewijzen dat ze 'woonklaar' zijn, krijgen ze direct een woning en de nodige begeleiding om hun leven te stabiliseren. Onderzoek toont aan dat deze aanpak niet alleen humaner is, maar ook effectiever. Het Trimbos-instituut heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de effectiviteit in Nederland. De resultaten zijn indrukwekkend: deelnemers beoordelen de begeleiding gemiddeld met een 8,7 en geven aan dat ze zich gesteund en geholpen voelen. Het onderzoek uit 2023 laat zien dat 83 procent van de deelnemers aan Housing First niet meer dakloos is sinds hun deelname, en 73 procent woont nog steeds in dezelfde woning.
'Dankzij Housing First is de rest van mijn leven begonnen.'
Kostenbesparingen
De kosten van Housing First variëren afhankelijk van verschillende factoren, zoals de locatie, de omvang van het programma en de specifieke behoeften van de deelnemers. Over het algemeen blijkt uit onderzoek dat het kostenefficiënter is dan traditionele opvangmodellen. Het slaat de kosten voor dure noodopvangfaciliteiten, opvang- en woonvoorzieningen over. Deelnemers krijgen direct een permanente woning. Daarnaast ervaren deelnemers verbeteringen in hun mentale en fysieke gezondheid, wat leidt tot lagere kosten voor gezondheidszorg. En door de stabiliteit die een woning biedt, hebben deelnemers minder vaak contact met politie en justitie, wat ook kosten bespaart.
Voor wie is Housing First geschikt?
Wie denkt dat Housing First vooral bedoeld is voor mensen die alleen lichte begeleiding nodig hebben, heeft het mis. Het model is effectief voor mensen met complexe problemen zoals verslaving, mentale gezondheidsproblemen en langdurige dakloosheid. En voor mensen bij wie eerdere hulp niet gelukt is. Den Haag is een goed voorbeeld van een stad die al jaren succesvol met Housing First werkt voor de doelgroep met multiproblematiek. Maar het model is flexibel en aanpasbaar aan verschillende doelgroepen. In Heerenveen is geëxperimenteerd met Housing First voor gezinnen.
Housing First voor jongeren
Op steeds meer plekken komt ook Housing First voor jongeren van de grond. Dat deze aandacht nodig is blijkt wel uit de cijfers: 40 procent van de dakloze mensen in Nederland is jonger dan 28. Ze slapen op banken, in auto's of caravans. De aanpak werkt grotendeels hetzelfde als voor volwassenen. Deze biedt jongeren een eigen woning en intensieve begeleiding, zodat zij een stabiele basis hebben om hun leven op te bouwen. Maar er zijn ook verschillen. De redenen waarom jongeren dakloos raken zijn meestal anders dan die van volwassenen, daar moet je rekening mee houden in de begeleiding. En bij jongeren moet je het inkomen aanvullen om wonen überhaupt mogelijk te maken. Anders kunnen ze de huur niet betalen en geen boodschappen doen.
Transitiearena met Housing First Nederland op 11 juni 2025
Op woensdag 11 juni vindt de tweede bijeenkomst van de transitiearena 'Ontwikkelingsperspectief voor jongvolwassenen' in 2025 plaats. Dit keer organiseert Movisie de bijeenkomst samen met Housing First Nederland en staat die specifiek in het teken van ‘wonen’: een passende en betaalbare woonplek.
Jong en dakloos, maar geen voorrang op een huis
Eén van de uitdagingen om Housing First toe te passen is natuurlijk het grote tekort aan woningen. Dat speelt vooral ook voor jongeren. Meer dan de helft van de sociale huurwoningen die vrijkomen gaan naar mensen die al een woning hebben, doorstromers. In Nederland worden woningen toegewezen op basis van wachttijd. Hoe langer je ingeschreven staat, hoe meer kans je maakt. Dit benadeelt dakloze jongeren omdat zij geen adres, inschrijving of wachttijd hebben. Daarnaast wordt urgentie pas toegekend aan mensen in de opvang. Wat een perverse prikkel creëert waarbij jongeren eerst verder moeten verslechteren voordat ze uitzicht krijgen op een woning. Met alle gevolgen van dien. Dakloze jongeren hebben een grotere kans op psychische problemen, schooluitval en armoede. Hun levensverwachting ligt gemiddeld dertig jaar lager dan die van leeftijdsgenoten met een stabiele thuissituatie. In een opiniestuk in Trouw pleiten Melanie Schmit (co-founder Housing First Nederland) en Sander Heinsman (bestuursvoorzitter Portaal) voor een rechtvaardiger systeem dat dakloze jongeren meer kansen geeft. Bouw meer woningen voor jongeren en starters, benut bestaande woonruimte beter en maak van het huisvesten van dakloze jongeren topprioriteit. Gemeenten kunnen dit beleid morgen al invoeren. Hun oproep: bouw beleid rondom wie het hardst een woning nodig heeft, niet rond wie het langst staat ingeschreven!
