Bij situaties van huiselijk geweld is vaak sprake van een combinatie en opeenstapeling van factoren. Er is meestal niet één verklaring voor het ontstaan of voortduren van het geweld. En daarmee ook niet één oplossing. 

Omdat er van alles kan spelen op verschillende gebieden werken lokale (wijk)teams voor het bieden van ondersteuning of hulp samen met andere professionals en betrokkenen. Een – inmiddels breed omarmde - leidraad voor de samenwerking tussen professionals is de ‘visie gefaseerde ketenzorg’: een visie op de samenwerking in de keten tussen professionals die in hun werk te maken krijgen met gezinnen of huishoudens waar de veiligheid structureel in het geding is.

In de visie wordt uitgegaan van verschillende fasen in het bieden van ondersteuning of hulp. In één van die fasen staat ‘risicogestuurde zorg’ centraal. De fasen zijn, kort samengevat:

• Eerst (samen)werken om directe veiligheid te realiseren, door het geweld te stoppen en slachtoffers te beschermen. Er moet eerst directe veiligheid zijn zodat er ruimte ontstaat om te kunnen werken aan verandering. 
• Dan (samen)werken om stabiele veiligheid te creëren, door te werken aan risicogestuurde zorg: het aanpakken van de belangrijkste onderliggende risicofactoren die geweld en onveiligheid in stand houden. 
• En daarna (samen)werken voor het bieden van herstelgerichte zorg.

Professionals blijven daarbij in alle fasen alert op de directe veiligheid van alle betrokkenen.

Over risicogestuurde zorg

Risicogestuurde zorg richt zich dus op het aanpakken van onderliggende risicofactoren die geweld en onveiligheid in stand houden. Onder andere lokale (wijk)teams hebben een rol in de risicogestuurde zorg. Het uitgangspunt is om te komen tot een integraal hulpverleningsplan met (zo mogelijk) de gezinsleden, hun steunend sociaal netwerk en andere betrokken professionals. Een plan dat gericht is op het wegnemen van veranderbare risicofactoren, om zo herhaling van het geweld te voorkomen en geweld duurzaam te kunnen stoppen. Het lokale (wijk)team zet zelf ondersteuning of hulp in voor het wegnemen ervan. Of het team leidt daarvoor toe naar (specialistische) ondersteuning, hulp of behandeling. 

Over risicofactoren voor huiselijk geweld

Om risicogestuurde zorg te kunnen bieden is er een gezamenlijke analyse nodig van de risicofactoren die een rol spelen. Risicofactoren zijn gedragingen, omstandigheden of kenmerken die de kans op het ontstaan of herhalen (van geweld) vergroten. Beschermende factoren zijn factoren die tegenwicht kunnen bieden aan risico’s. Factoren kunnen spelen op verschillende niveaus: op individueel niveau, in huiselijke kring en omgeving en op het niveau van de maatschappij. Hieronder een aantal voorbeelden bij de verschillende niveaus.

Als je je ervan bewust bent dat er factoren op de verschillende niveaus een rol kunnen spelen, heb je niet alleen oog voor de afzonderlijke leden van het gezin/huishouden, maar ook voor hun onderlinge relaties en de omstandigheden daaromheen. Op die manier kan de ondersteuning of hulp (nog) beter afgestemd worden op wat er allemaal speelt in die omstandigheden bij dat gezin/huishouden. 

Zoals eerder genoemd richt een hulpverleningsplan in het kader van risicogestuurde zorg zich op veranderbare factoren. Is er zicht op de factoren die mogelijk een rol spelen, dan kunnen professionals met andere betrokkenen nagaan of en wie veranderbare risicofactoren kan helpen wegnemen of beschermende factoren kan versterken. De ene professional kan bijvoorbeeld helpen bij het vergroten van het steunend sociaal netwerk, de ander met behandeling van een verslaving. Factoren kunnen in de loop van de tijd veranderen. Zo kan het steunend sociaal netwerk bijvoorbeeld groter of kleiner worden. Het is daarom belangrijk om het integrale plan regelmatig opnieuw af te stemmen. 

Tips voor medewerkers van lokale (wijk)teams

1. Kijk met een brede en open blik naar situaties waarbij jouw professionaliteit wordt gevraagd. Welke ‘factoren’ spelen er op de verschillende niveaus? Welke zijn veranderbaar, door wie? 
2. Bedenk dat iedere betrokkene een ander beeld kan hebben van wat er speelt: hoe ervaren zij de situatie zelf, wat speelt volgens henzelf een rol?
3. Realiseer je dat omstandigheden en onderlinge relaties in de loop van de tijd kunnen veranderen. En daarmee ook onderliggende risico- en beschermende factoren die op dat moment een rol spelen. Mogelijk vraagt het om aanpassing van het hulpverleningsplan.
4. Wees je ervan bewust dat je eigen waarden/normen ook van invloed kunnen zijn op hoe je kijkt naar geweld en wat er mogelijk speelt. 
5. Gebruik overzichten met risico- en beschermende factoren niet als afvinklijstjes of als diagnostisch instrument. Er kunnen risicofactoren aanwezig zijn, maar dat hoeft niet te betekenen dat er ook geweld plaatsvindt. Omgekeerd kunnen er beschermende factoren zijn, maar dat hoeft niet te betekenen dat er geen sprake is van geweld. Lijsten zijn hulpmiddelen ter ondersteuning naast je professionele kennis en oordeel. Ze kunnen bijvoorbeeld helpen om vermoedens concreter te kunnen verwoorden. 
6. Tot slot: vermoed je dat er sprake is van acute onveiligheid? Volg altijd de stappen van de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. En bel 112 (politie, spoed) bij direct gevaar.