‘Ik hoor regelmatig dat lhbti+ personen niet in Friesland zouden wonen’

Jezelf zijn in provincie Friesland

In Friesland zijn er vier gemeenten die Regenbooggemeente zijn geworden, de rest van de gemeenten helaas (nog) niet. Sebastiaan Velda (46) en Djayden Jung (28) merken dat lhbti+ emancipatie op sommige plekken in hun provincie moeizaam verloopt en negatieve reacties opwekt. Toch blijven zij trouw aan zichzelf en verbergen zij hun lhbti+ zijn niet voor anderen. Beiden zetten zij zich in om andere lhbti+ personen in Friesland ook te laten weten dat zij niet alleen zijn en er een gemeenschap voor ze is. Welke waarde hechten zij aan gemeenschap? En wat denken zij dat in Friesland nodig is voor meer lhbti+ emancipatie?

Op vrijdag 14 oktober 2022 vindt het Congres Regenboogsteden 2022 plaats in Jaarbeurs Utrecht. Op deze dag komen vertegenwoordigers van alle gemeenten in Nederland, lokale belangenorganisaties, sociaal professionals en andere geïnteresseerden samen om over lhbti+ beleid te praten. Naar aanloop van dit congres publiceren wij een artikelenreeks om meer zichtbaarheid te geven aan de rol en invulling van de twaalf Regenboogprovincies. Deze keer spreken we met Sebastiaan Velda (46) en Djayden Jung (28) uit de provincie Friesland, over wat zij doen voor de lhbti+ gemeenschap en hun eigen ervaringen als het gaat om jezelf kunnen zijn in hun provincie. 

Hoe zetten jullie je voor lhbti+ emancipatie in?

Dyaden: Ik ben acteur en projectmedewerker bij Live Your Story, een organisatie die via storytelling en theater sociaal-maatschappelijke thema’s als lhbti+ en racisme bespreekbaar maakt. Ik speel als acteur in een theatervoorstelling voor jongeren over seksuele- en genderdiversiteit die voorheen ‘Homologen’ heette en nu ‘Queer Stories’ heet. De voorstelling draait om zes jongeren die allemaal tot de lhbti+ gemeenschap behoren en via theater ervaringen delen over hoe het is om queer te zijn in Friesland. Ik speel nu de rol van Luuk, een jongen die zijn hele leven al wist dat hij transgender is en nu op onderzoek gaat naar wat het überhaupt betekent om een ‘man’ te zijn. Door mannelijkheid te bevragen breekt hij met stereotypen rondom masculiniteit en rekt hij het begrip ‘mannelijkheid’ op. Ik heb zelf ook een transverleden en identificeer me als man, dus vanuit mijn eigen ervaring kan ik goed in de rol kruipen. 

Sebastiaan: Ik ben voorzitter van COC Friesland. Hiervoor houd ik me voornamelijk bezig met voorlichting op scholen en ik onderhoud contact met Friese gemeenten in het kader van lhbti+ beleid en emancipatie. Zo werken we met gemeenten samen om diversiteitscampagnes op te zetten. Daarnaast organiseren we workshops in zorginstellingen om lhbti+ identiteit daar bespreekbaar te maken. Ik heb iedere week wel een afspraak staan voor het COC, maar het bestuur bestaat uit vijf personen in totaal, dus ik hoef niet alles alleen te doen. Naast mijn werkzaamheden bij het COC sta ik als docent Nederlands alweer 25 jaar voor de klas.

‘Friese scholen in de dorpen zijn terughoudend wat betreft het bespreekbaar maken van lhbti+ thema’s in de klas.’

Wat zijn de specifieke uitdagingen voor de lhbti+ gemeenschap in Friesland?

Djayden: Er wordt vaak gedacht dat alles wat met lhbti+ te maken heeft iets is van de Randstad. Alsof er geen lhbti+ personen zijn op het platteland. Om die reden is het dan ook belangrijk om Queer Stories ook aan jongeren in Friesland te laten zien. We hebben ook Friese vertalingen gemaakt van de voorstelling  en er spelen Friese queer jongeren mee om meer aansluiting te vinden bij Friese jongeren. Helaas hoor ik nog best vaak heftige dingen wanneer we op middelbare scholen zijn om de voorstelling te spelen. Scholieren hebben niet altijd begrip voor lhbti+ thema’s. Meer dan eens hoorde ik van lhbti+ personen of mensen met een andere culturele achtergrond, dat ze weg zijn gepest uit Friese dorpen. Scholieren hebben zelf ook aangegeven deze minderheidsgroepen weg te pesten uit dorpen. Ik merk ook dat Friese scholen in de dorpen terughoudend zijn wat betreft het bespreekbaar maken van lhbti+ thema’s in de klas. Als we hen benaderen over onze voorstelling, willen ze er soms niets van weten of stellen ze dat het onderwerp bij hun op school niet leeft. Maar we weten allemaal dat er overal lhbti+ personen zijn, óók in Friesland.

Sebastiaan: In Friesland is er een grote boerengemeenschap die bijna nooit te maken heeft gehad met mensen uit de lhbti+ gemeenschap. Als je dan de ‘eerste’ bent dan kan dat vrij pittig zijn en (negatieve) reacties oproepen. Verder heerst hier de mentaliteit ‘doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’. In Friesland zijn er maar vier gemeenten die Regenbooggemeente zijn geworden, de rest van de gemeenten helaas (nog) niet. Deze vier gemeenten wapperen vrolijk hun regenboogvlag uit op Paarse vrijdag, maar doen voor de rest vrij weinig op het gebied van lhbti+ emancipatie. Datzelfde geldt voor de meeste scholen in Friesland. Ook op de Friese waddeneilanden Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog is het momenteel lastig voor lhbti+ personen. Zo was er recentelijk veel te doen rondom homofobie in Terschelling waar een homo man nieuw was komen wonen. Hij was op het eiland een bed & breakfast begonnen en had daar ook een regenboogvlag uitgehangen. Hij had het gevoel dat hij weer terug de kast in moest, omdat hij werd lastiggevallen omwille van zijn homoseksualiteit. De gemeente erkent het probleem niet en zegt dat iedereen in Nederland kan zijn wie die is. Maar de realiteit is weerbarstig. Als ik met mijn man, die make-up draagt, over straat loop is er bijna altijd commentaar. Al trekken wij ons daar weinig tot niets van aan. Tegelijkertijd snap ik heel goed dat anderen dat gevecht niet kunnen en/of willen aangaan. Daarom zit ik ook bij het COC, om me voor de lhbti+ gemeenschap in te zetten. Er is nog veel werk te verrichten, want velen snappen nog steeds niet waar wij als gemeenschap voor strijden. Sinds anderhalf jaar woon ik in Franeker waar een belangrijke kaatswedstrijd plaatsvindt, de PC. En toen daar de regenboogvlag uit werd gehangen was Franeker te klein. Mensen zeiden zelfs dat de Friese vlag eraan ging. Mensen denken: 'Je bent er toch, dus houd eens op met zeuren.'

‘Ik merk dat zorgmedewerkers óf weinig kennis bezitten over trans personen, óf vanuit een persoonlijke fascinatie impertinente vragen stellen.’

Djayden: Ik ben in Den Haag opgegroeid, maar in 2014 voor mijn studie Diermanagement naar Leeuwarden verhuisd. Toen ik uit huis ging kwam er pas de vrijheid om meer na te gaan denken over mijn seksualiteit en genderidentiteit. In Den Haag was ik daar nog niet mee bezig. Een vriendin van mij die ook deel is van de lhbti+ gemeenschap verhuisde met mij mee naar Leeuwarden. Samen hebben wij toen de stap gezet om in Leeuwarden naar Expreszo Friesland – ontmoetingen voor queer jongeren tussen de 18 en 26 jaar oud – te gaan. Dat was een enorm warm welkom in de lhbti+ gemeenschap. Ik voel me nog altijd verbonden met de groep lhbti+ personen die ik toen heb leren kennen. Ik heb gelukkig niet veel negatieve dingen meegemaakt omwille van mijn trans-zijn. Toen ik in het begin nog niet aan de hormonen zat, reageerde iemand hysterisch en verontwaardigd toen ik op het vrouwentoilet was. Ondanks dat het een nare ervaring was, besloot ik op dat moment dat het tijd werd om naar het mannentoilet te gaan. De vervelende dingen die ik tegenwoordig meemaak beperken zich eigenlijk tot de zorg. Ik merk dat zorgmedewerkers óf weinig kennis bezitten over trans personen, óf vanuit een persoonlijke fascinatie impertinente vragen stellen. Het zou fijn zijn als mensen eerst zouden peilen over hoe ver ze mogen doorvragen.
Ik heb een leuke tijd gehad in Friesland, maar nog altijd voel ik meer thuis in de Randstad, omdat ik me daar een stuk vrijer voel. Dus op een dag verhuis ik terug. Er is daar ook meer te doen voor de lhbti+ gemeenschap.

Sebastiaan: We houden het als lhbti+ gemeenschap zelf in stand, er worden bijna geen activiteiten georganiseerd door en voor Friese lhbti+ personen. Leeuwarden telt één gaybar, en dat was het dan. De meesten trekken naar de Randstad voor lhbti+ activiteiten. Als ik een dragshow wil zien, ga ik ook naar Amsterdam. Misschien moeten we als gemeenschap beter ons best doen om dit soort shows naar Friesland te krijgen.

Wat zijn jullie eigen ervaringen zijn als het gaat om jezelf kunnen zijn in jullie provincie?

Sebastiaan: Er is in de 46 jaar dat ik hier woon veel veranderd. Toen ik op de middelbare school zat kwam je er niet voor uit dat je homo was. En als je wel openlijk gay was dan hield je je op de vlakte. Ik had een geschiedenisleraar die me vertelde dat mijn homoseksualiteit een ‘fase’ was en dat het over een tijdje over zou gaan en ik weer ‘normaal zou zijn’. Tijdens mijn sollicitatiegesprek op een christelijke middelbare school heb ik meteen aangegeven dat ik voorzitter ben van het COC, en dat werd positief ontvangen. Ik ben wie ik ben en ik ga mezelf niet verstoppen. Ik ben wel gepest als kind. Mijn ouders vonden het niet erg dat ik homo ben, maar maakten zich wel zorgen omdat ze wisten dat niet iedereen het zou accepteren. Ik heb er nooit over nagedacht om weg te gaan uit Friesland. Ik had juist zoiets van: ik ben hier, je went er maar aan. In mijn vrije tijd ben ik dragqueen, en soms komen leerlingen daar achter en stellen ze vragen. Ik geef altijd antwoord op vragen als het oprechte interesse is. Maar pubers testen je altijd een beetje, dat hoort bij hun leeftijd. Desondanks de negatieve reacties, ben ik altijd mezelf geweest en gebleven. Door mijn werk in het onderwijs zie ik dat jongeren zich steeds bewuster worden van wie ze zijn. Scholieren verenigen zich in GSA’s (Gender & Sexuality Alliance, een groep leerlingen die zich sterk maakt voor een veilige omgeving op school).

Zijn er voorbeelden van mooie initiatieven in Friesland die je graag zou willen benoemen. En waar andere provincies misschien iets van kunnen leren?

Sebastiaan: De insteek van Pride Leeuwarden, ik ben ook werkzaam voor hun stichting, vond ik dit jaar heel goed. We hebben namelijk gekozen voor een Pride Walk in plaats van een botenparade zoals we voorheen. We realiseerden ons dat veel mensen waar de Pride om draaide aan de kade staan, omdat niet elke lhbti+ persoon de mogelijkheid heeft om op een boot mee te varen. De Pride Walk is ook een duidelijke demonstratie, er niet alleen iets te vieren tijdens Pride. Iedereen mag meedoen, ook hetero’s zijn welkom. Vorig jaar vond Roze Zaterdag plaats in Leeuwarden, dat was een groot succes. Maar ik merk wel dat mensen het leuk vinden voor ‘die ene dag’. Als je de dag erna als crossdresser over de Nieuwstad loopt krijg je geheid negatieve reacties.

‘Nu worden er eindelijk activiteiten georganiseerd voor trans personen in Friesland.’

Djayden: Ik ben er trots op dat ik de transgendergroep heb opgezet bij het COC Friesland. Voorheen deed het COC Friesland weinig voor deze groep en nu worden er eindelijk activiteiten georganiseerd voor trans personen in Friesland. Wat ik goed vind aan Queer Stories in Friesland, is dat we een Friese cast hebben geregeld en dat we Friese lhbti+ personen hebben geïnterviewd. Op die manier komt onze voorstelling zo dicht mogelijk bij de echte ervaringen van lhbti+ personen die hier wonen. Het is dus een voorstelling door en voor de Friese lhbti+ doelgroep. In de interviews kwamen heftige verhalen naar voren. Dat lhbti+ personen werden uitgescholden en soms zelfs lastig werden gevallen bij de eigen woning. Meerdere lhbti+ personen voelden zich weggepest uit hun dorp. Ook hoorden we dat docenten niet uit de kast durfden te komen op middelbare scholen. Wij hebben daarom ook de rol van de docent benadrukt in de voorstelling, omdat leraren ook naar de voorstelling kijken en we hen willen meegeven dat ze een belangrijke voorbeeldfunctie hebben voor jongeren. 

Waar hopen jullie dat Friesland over tien jaar staat als het om lhbti+ emancipatie gaat?

Sebastiaan: Als voorzitter van COC Friesland hoop ik dat alle 18 gemeenten in Friesland een inclusiviteitsbeleid gaan voeren. Leeuwarden is daar echt een voorloper in, maar we zullen alle gemeenten moeten meekrijgen om Friesland inclusief te maken. Lhbti+ beleid wordt vaak lastig gevonden; men weet niet goed waar te beginnen en is bang dat de achterban er niet op zit te wachten. Het is belangrijk om het wél te gaan doen; gemeenten moeten gaan uitdragen dat iedereen zichzelf moet kunnen zijn. Helaas ben ik bang dat we aan tien jaar niet genoeg hebben. Maar ik houd hoop in de jeugd, zij zullen over twintig jaar in de gemeenteraden zitten en dan kan het snel gaan.

Djayden: Daar sluit ik me helemaal bij aan. Je zou als lhbti+ persoon overal jezelf moeten kunnen zijn. En niet helemaal naar Leeuwarden of Heerenveen hoeven reizen om openlijk homo of trans te zijn.