‘Ik zag de deelnemers groeien, ze vonden het fantastisch’

Met haar stichting Naburen trekt Sarah Verkruijssen sinds september vorig jaar wekelijks op met mensen met dementie. Naburen zet zich in op verschillende locaties. Vandaag klussen ze in het natuureducatiecentrum De Boswerf in Zeist. Deelnemer José: ‘Het biedt afleiding. Thuis zou ik alleen maar in mezelf gaan praten.’

Iedereen zit in een rondje. Er wordt taart uitgedeeld, want een deelnemer is voor het laatst. Het is koud en regenachtig vandaag, dus somt Sarah klusjes op die passen bij dit weer. Wie zich aangesproken voelt, steekt zijn of haar hand op. Als de taart op is en de klusjes verdeeld, gaat de groep als een geoliede machine aan het werk. De deelnemers gaan in tweetallen op pad, onder begeleiding van twee vrijwilligers en een zzp’er: stapstenen versieren, een picknickbanken in de olie zetten, een stellingkast met opgezette vogels verplaatsen – dat werk. Sarah: ‘Het zou makkelijker zijn om met z’n allen aan tafel te puzzelen, maar dan sluit je niet aan bij het individu.’ 

Het doel van bezoekerscentrum De Boswerf is om bezoekers, waaronder schoolklassen, dichterbij de natuur te brengen. Er zijn kruidentuintjes, een heemtuin, een theetuin, een blotenvoetenpad en een groot speelbos. De kinderen weten dit speelbos altijd direct te vinden; daarom maakt Naburen stapstenen om de kinderen te verleiden meer dan alleen het speelbos te bezoeken. ‘Voor het onderhoud van deze locatie zocht men vrijwilligers, er is altijd werk te doen. Die groep kan ik leveren, dacht ik. Zo zijn we hier begonnen.’

'Het zou makkelijker zijn om met z’n allen aan tafel te puzzelen, maar dan sluit je niet aan bij het individu'

Zorg te generalistisch

Sarah werkte als beleidsadviseur bij een grote zorgorganisatie. ‘Medewerkers hebben echt hart voor mensen met dementie, maar ik zag dat het binnen een grootschalige setting lastig was om deze mensen een plek te bieden waar ze tot hun recht komen. Dat begon aan mij te knagen. Ik startte mijn zoektocht naar een oplossing met de vraag: wat geeft een mens waarde? Ik geloof dat het antwoord is: in verbinding staan met je omgeving, dingen doen waar je voldoening uit haalt en zelf van waarde kunnen zijn voor een ander. Waarom zou dat voor mensen met dementie niet gelden? Door hun afhankelijkheid zitten zij vaak in een consumerende rol. Hier begeleiden we hen om niet alleen te ontvangen, maar ook een bijdrage te leveren. Dat doet de deelnemers zichtbaar goed. Met elkaar plezier hebben door dingen te doen die je leuk vindt en van betekenis blijven voor onze omgeving – dat is de kern van mijn werk geworden.’

Dertig procent van haar tijd staat Sarah op de groep, de rest van de week is kantoorwerk, zoals samenwerkingsinitiatieven opzetten, contracten regelen, nieuwe locaties opstarten en zorgen dat haar stichting aan alle kwaliteitseisen voldoet. Momenteel vormt ze een Raad van Toezicht.

Bibliotheek, jeu-de-boulesclub en tennisvereniging 

Sarah begon dit werk met drie deelnemers, via contacten met casemanagers en verwijzers. ‘Samen hebben we de buitenruimte van een verpleeghuis opgeknapt, waaronder twintig houten bankjes. Dat was heerlijk, we kregen van allerlei medewerkers van het verpleeghuis enorm veel waardering. Ik zag de deelnemers groeien, ze vonden dat fantastisch.’
   
Sarah gaat voor de creatieve, persoonsgerichte aanpak, en ze is merkbaar persoonlijk betrokken. Op dinsdagen werkt ze met deelnemers in een bibliotheek en op vrijdagen verrichten ze hand-en-spandiensten op een tennisclub, waarna een tennismiddag volgt. ‘In de omgeving van die tennisclub bevindt zich ook een voetbalclub en een jeu-de-boulesclub, en het is in een wandelgebied; op basis daarvan willen we een sportmiddag voor mensen met dementie opzetten.’ 

Partners ontlasten 

Sarah vertelt dat haar deelnemers thuis wonen. Voordat ze startten bij Naburen, was er vaak al geprobeerd om aan te sluiten bij een reguliere dagvoorziening. De deelnemers voelden zich hier niet op hun plek. ‘Langere tijd altijd klaar moeten staan heeft partners flink belast. Het is dan ook dankbaar werk om juist de actieve mensen met dementie een plek te kunnen bieden die past.’ 

'Achteruitgaan is sowieso erg, maar mentaal achteruitgaan is helemáál naar'

Sommige verhalen van partners verbazen haar, zegt Sarah. ‘Ze vertellen bijvoorbeeld dat hun geliefde met dementie thuis niet meer van de bank komt terwijl ik hier nauwelijks merk dat ze dementie hebben. Dat komt onder andere doordat wij de structuur bieden waarbinnen deze mensen nog goed functioneren. Toen ik laatst een deelneemster thuis afzette, bedankte ze me niet voor de fijne dag, maar ze zei: “Bedankt voor de heldere structuur”.’ 

Afleiding

Binnen legt de 76-jarige José (niet haar echte naam) mozaïeksteentjes in cement, terwijl ze met een schuin oog naar het voorbeeld kijkt, een uitgeprinte paddenstoel. Ze oogt kwiek, al zou ze graag een paar nieuwe hersens hebben, zegt ze. Ter verduidelijking: ‘Je bent hier niet omdat je last van je knieën hebt. Achteruitgaan is sowieso erg, maar mentaal achteruitgaan is helemáál naar. Ik heb moeite met mijn oriëntatie en dagindeling. Vroeger werkte ik bij de Sociaal Economische Raad, waar ik internationale congressen moest organiseren. Nu denk ik weleens: jeetje, wat ben je ver gezakt. Dat is niet zo, ik kan er niks aan doen en heb altijd gezond geleefd, maar toch.’

De dementie is er langzaam ingeslopen, zegt José. Ze woont nog op zichzelf, twee dagen per week is ze op stap met Naburen. ‘Dat biedt afleiding. Thuis zou ik alleen maar in mezelf gaan praten. Hier doe ik ’s morgens vaak iets creatiefs onkruid wieden of bloemetjes planten en ’s middags gaan we lekker naar buiten; dan maken we een wandeling en drinken we koffie met een punt taart in een restaurantje.’ 

Ze geeft Sarah een schouderklopje. ‘En de begeleiding hier is prima!’ Lachend: ‘En zij vergeet ook weleens wat, heerlijk als dat gebeurt.’    
 
Tekst: Wilfred Hermans
Beeld: DTPRoost

Het belang van zinvolle daginvulling

Movisie-adviseur Hans Alderliesten: ‘Zinvolle daginvulling die aansluit bij de wensen van de mensen zelf is erg belangrijk. Dit voorbeeld laat mooi zien dat daginvulling niet per se gekoppeld is aan een locatie. Voor veel mensen schrikt dagbesteding in een zorgcentrum af. Het is belangrijk om met zinvolle daginvulling en ondersteuningsaanbod aan te sluiten bij het gewone leven, zoals hier mooi gebeurt. Voor een activiteit die aansluit bij het leven van de persoon, gerelateerd aan werk of hobby, zal de persoon eerder gemotiveerd zijn. Het naar de dagactiviteit gaan zal dan minder strijd opleveren en juist meer plezier. Dementie is er dan even niet, zo lijkt het wel! De mantelzorger heeft hier ook baat bij en minder een schuldgevoel hebben als zijn of haar partner wordt opgehaald of weggebracht. Samen kunnen zij het dan langer thuis volhouden. Dat respijteffect zie je hier ook optreden. Mooi dat dit soort voorbeelden en initiatieven meer naar boven komen. In de begeleiding van gemeenten zetten wij als Movisie ook sterk in op deze beweging.’