Voor de 1,1 miljoen mensen in Nederland met een licht verstandelijke beperking is het hard werken om normaal te zijn. Onderzoeker Jaap Olthof trok voor zijn proefschrift jarenlang intensief op met mensen met een licht verstandelijke beperking (lvb), en zag het van nabij. Harro Zwier, ervaringsdeskundige en actief als belangenbehartiger voor de LFB, kan erover meepraten. Inclusie stelt niet zozeer eisen aan mensen met een lvb, maar aan de samenleving.

Bekijk de aflevering 360 graden Movisie Talk

Tekst gaat door onder de video.

Liever luisteren?

De aflevering is ook als podcast via Spotify te beluisteren.

Intensief volgen

Marijkes strategie om mee te doen aan de samenleving: niet opvallen. Daartoe doet ze verwoede pogingen. Maar soms lukt dat niet. Bijvoorbeeld als ze in een kledingwinkel bij de kassa komt en het af te rekenen bedrag veel hoger is dan verwacht. Marijke maakt zich dan snel uit de voeten. Met als gevolg dat ze nooit meer in deze winkel durft te komen.

Marijke is één van de 33 mensen die Olthof heeft gesproken voor zijn proefschrift Hard werken om normaal te zijn. Olthof sprak hen over een leven vol moeilijkheden en worstelingen bij alledaagse dingen. Hij volgde ze intensief. Het was een inzicht gevende periode waarbij hij mee sportte, wandelde, dieren voerde, samen reisde, schoonmaakte, meewerkte, spelletjes speelde, feestte, muziek maakte, koffiedronk en heel veel gesprekken voerde.

Niet pathologiseren

De moeilijkheden die ervaren worden door mensen zoals Marijke verklaren deskundigen en organisaties vanuit een laag IQ en een beperkte redzaamheid of sociaal aanpassingsvermogen. De afgelopen decennia was er toenemende aandacht voor het herkennen van kenmerken van een lvb. Maar biedt dit pathologiseren wel voldoende zicht op hoe mensen met een lvb meedoen ervaren? Moet niet juist naar de context worden gekeken waarin mensen (niet) kunnen meedoen?

Olthof denkt van wel. Het vraagt volgens hem om een verschuiving van focus: van het individu naar de omgeving. Niet de persoon maar vooral de samenleving dient dus te worden geproblematiseerd. Een dergelijke sociologische benadering van beperkingen is noodzakelijk om de botsingen die mensen met een lvb ervaren te begrijpen en te erkennen.

Mystery guests

Harro Zwier, ervaringsdeskundige en belangenbehartiger voor mensen met een lvb, is het daar hartgrondig mee eens. Met het VN-Verdrag Handicap in de hand vraagt hij gemeenten om werkelijk inclusief te worden. Mystery guests stellen incognito lastige vragen aan een gemeente om erachter te komen hoe het is gesteld met de inspanningen op bijvoorbeeld het gebied van vervoer.

Het blijkt dat ook bij gemeenten het denken nog vaak gericht is op het empoweren van mensen met een lvb en niet zozeer op het veranderen van de gemeentelijke infrastructuur. Zwier is dan ook kritisch over gemeenten, want volgens hem is er nog een wereld te winnen aan inclusie. ‘Heel veel gemeenten moeten nog hard knokken om mensen echt mee te laten doen.’

Jaap Olthof promoveerde in maart 2024 aan de Universiteit van Amsterdam op Hard werken om normaal te zijn. Lees hier het verslag van Harro Zwier over zijn verdediging.  

Bekijk hier alle afleveringen van 360 graden Movisie Talk