Het stappenplan voor een inclusief gemeentebeleid bestaat uit een aantal processtappen. Verkennen wat er speelt, visieontwikkeling, agenderen en draagvlak creëren, betrekken van inwoners en partners en het samenstellen van een werkgroep, zijn in eerdere artikelen uitgelicht. Het is belangrijk om te weten dat deze stappen niet noodzakelijk volgordelijk zijn. Zo kan er eerst een visie ontstaat, waar vervolgens draagvlak voor gecreëerd moet worden. Ook kan een gemeente ervoor kiezen om geen werkgroep samen te stellen, omdat iedere medewerker verantwoordelijk is voor inclusief beleid. Iedere situatie vraagt om een andere aanpak. 

Voorafgaand aan beleid

Een aantal stappen zijn cruciaal, voordat je aan de slag kunt met beleid. Dat zijn de stappen verkennen wat er speelt en visieontwikkeling. Zonder visie is het onduidelijk waarom er wordt overgegaan op inclusief beleid en welk vraagstuk hiermee wordt opgelost. Het is bijna onmogelijk om beleid te schrijven voor een onduidelijk doel. Daarnaast is het voorafgaand aan het ontwikkelen en uitvoeren van beleid belangrijk om te weten wat er speelt. Op welk beleid kan worden aangesloten, welk beleidsstuk kan worden verbreed en waar is een inclusieve uitvoeringsagenda al voldoende? 

Beleid

Veranderprocessen hebben daarnaast meer kans van slagen als er draagvlak is. Een werkgroep kan daaraan bijdragen. Aan de slag met inclusief beleid betekent niet altijd dat er nieuw beleid moet worden geschreven. Het is mogelijk om reeds bestaand beleid aan elkaar te verbinden en waar nodig te verbreden of aan te vullen met nieuw beleid. Dat heeft als voordeel dat er een helder vertrekpunt is. In deze fase moet duidelijk zijn op welke manier inclusie in het huidige beleid een rol speelt en of dat een mogelijk vertrekpunt is voor nieuw, aangepast of aanvullend beleid. Of om een inclusieve uitvoeringsagenda aan toe te voegen. 

Stel jezelf deze vragen:

• Welke doelstellingen en uitvoeringsagenda’s zijn er binnen bestaand beleid en hoe vertaal je die naar een hoofddoelstelling?
• Hoe bepaal je de succesfactor? Wanneer is beleid geslaagd?
• Hoe zorg je ervoor dat je flexibel blijft en kan bijsturen en bijstellen en/of nieuwe acties/doelstellingen kan toevoegen?
• Is duidelijk wat binnen het beleidskader van de gemeente past en welke taken daarbij horen? Welke taken zijn voor de partners/uitvoerders? En hoe werken de verschillende stromingen samen? 

Knelpunten en mogelijke oplossingen

Het vraagstuk waar inclusief beleid een antwoord op moet geven is onduidelijk/niet zichtbaar genoeg
Niet iedereen voelt zich even verantwoordelijk of kan zich voorstellen waarom het nodig is om aan de slag te gaan met inclusief beleid. Kortom; men denkt al op de goede weg te zijn. Het komt voor dat slachtoffers van exclusie onvoldoende zichtbaar zijn. Dat maakt hen afhankelijk van anderen, die wel in de positie zijn om problemen rondom exclusie te agenderen. Dat is lastig, want dat kan ertoe leiden dat de inzet wordt gezien als idealistisch in plaats van noodzakelijk. Denk daarom goed na hoe een diversiteit aan inwoners en partners betrokken kan worden bij het ontwikkelen en uitvoeren van beleid. Welke rolverdeling tussen gemeente en inwoners gewenst is en hoe dat goed ondersteund kan worden.

Het is lastig om een relatie te leggen tussen het doel en de begroting
Financiën en budgetten spelen binnen gemeenten een grote rol. Het geld moet zo efficiënt mogelijk verdeeld worden en zo veel mogelijk opleveren voor de inwoners. De vraag: wat levert inclusief beleid de gemeente op, behalve een goed gevoel? is dan ook goed voor te stellen. Zeker als ook bovenstaand knelpunt een rol speelt en onduidelijk is wie beter wordt van inclusief beleid. Wat is de relatie tussen de investering en het resultaat? Bij dit knelpunt is het van belang om helder voor ogen te hebben uit welke diversiteit aan mensen de gemeente bestaat en met welke uitdagingen zij te maken krijgen. Dat kan worden verwerkt in beleid. Vervolgens is het relevant om de impact van het beleid te meten. Zo wordt inzichtelijk gemaakt wat het beleid oplevert. 

Lastig proces

Overgaan op inclusief beleid is een lastig, weerbarstig proces. Movisie-expert Annette van den Bosch beschrijft in dit artikel hoe beleid op zo’n manier kan worden opgesteld dat sturen op outcome mogelijk is. Dat vergt veel uitzoekwerk, met elkaar in gesprek gaan over de maatschappelijke opgave en het formuleren van maatschappelijke resultaten. En niet onbelangrijk: hoe worden die ontwikkelingen zichtbaar? Veel gemeenten vinden dit proces de moeite waard, omdat het de inwoners van de gemeente beter kan bedienden. Vaak ligt de focus op vraagstukken in plaats van de doelgroep. Dat zorgt ervoor dat mensen buiten een bepaalde doelgroep, die wel te maken hebben met vergelijkbare uitdagingen, ook de juiste ondersteuning krijgen. Wil je meer weten over de andere processtappen? Lees dan de artikelen verkennen wat er speelt, visieontwikkeling, draagvlak creëren, betrekken van partners en inwoners toe en de meerwaarde van een doelgroep.