Wat is de meerwaarde van de inzet van ervaringsdeskundigen?

Jessica: ‘Het is belangrijk om het perspectief van de mensen waar het om gaat mee te nemen. Er wordt veel bedacht en opgezet óver mensen die te maken hebben met huiselijk geweld en kindermishandeling. Het perspectief van een ervaringsdeskundige voegt echt iets toe; het is een ander perspectief dan het perspectief vanuit het beleidsmakers of professionals. Als je een ervaringsdeskundige inzet, boek je andere resultaten: het zorgt dat je anders en beter aansluit bij de situatie van mensen zelf. Hoe zou iemand die met zo’n situatie te maken heeft, reageren? Dát weten ervaringsdeskundigen als geen ander en dat is verrijkend.’ 
Roos: ‘Een ervaringsdeskundige kan een situatie waarin sprake is van huiselijk geweld en kindermishandeling veel dichterbij brengen. Door het verhaal van een ervaringsdeskundige wordt een casus concreter. Als je een verhaal van iemand hoort die het zelf heeft meegemaakt, komt het anders bij je binnen. Als professional kan ik mensen niet zo raken zoals ervaringsdeskundigen dat wel kunnen. Als professionals worden geraakt door een verhaal, zie ik dat ze onder de indruk zijn waardoor ze zich kwetsbaarder opstellen en aan het denken worden gezet hoe zij in die situatie het verschil kunnen maken.’
Jessica: ‘Het is belangrijk dat een ervaringsdeskundige overstijgend naar een situatie kan kijken. Wel vanuit eigen ervaring, maar met een bredere blik. Een ervaringsdeskundige moet over een goede basiskennis beschikken, bijvoorbeeld hoe de keten is georganiseerd. Dit komt overigens ook terug in de handreiking Samen Deskundig , die veel inzicht biedt over hoe je ervaringsdeskundigen kunt inzetten bij huiselijk geweld en kindermishandeling.’

Hoe heeft in Noord-Holland Noord de inzet van ervaringsdeskundigen gestalte gekregen? 

Jessica: ‘Via social media en ons eigen netwerk hebben we ervaringsdeskundigen gezocht. Dat leverde behoorlijk wat reacties op – ook nu nog, terwijl de oproep niet meer open staat. Blijkbaar zijn er – helaas – genoeg mensen die hun ervaring willen delen met anderen. We zoeken nog wel mensen die ervaring hebben als pleger en mensen die ervaring hebben met ouderenmishandeling. Tot nu toe is het ons niet gelukt deze mensen te vinden, terwijl we weten dat ze er móeten zijn.’
Roos: ‘Belangrijk is dat iemand úit de situatie moet zijn, iemand moet kunnen reflecteren op de situatie zonder dat dat al te veel ontregelt. En het moet haalbaar zijn om ingezet te worden. We vragen flexibiliteit van ervaringsdeskundigen omdat ongewis is waar en wanneer ze worden ingezet.’
Jessica: ‘Kim van Laar (Team Kim) is vanuit de spiegelgroep GHNT nauw bij dit project betrokken. Zij heeft meegedacht over de werving en begeleiding. Dat heeft ons erg geholpen bij de inzet van ervaringsdeskundigen. Regelmatig organiseren we intervisiebijeenkomsten, altijd voorbereid en begeleid door Kim. Begeleiding en intervisie zien we als belangrijke randvoorwaarden bij de inzet van ervaringsdeskundingen.’

'Begeleiding en intervisie zien we als belangrijke randvoorwaarden bij de inzet van ervaringsdeskundigen'

Roos: ‘René Haring, eveneens lid van de spiegelgroep,  heeft met ons meegedacht vanuit het plegersperspectief. Hij is betrokken geweest bij de oproep en de training.’
Jessica: ‘Wij werken met een groep ervaringsdeskundigen. Zij geven voorlichting aan de hand van hun eigen ervaringsverhaal, denken mee met beleidsplannen en in projecten geven gevraagd en ongevraagd feedback, wisselen onderling ervaringen uit,. Zij spreken vanuit eigen ervaring, maar hebben wel een brede blik.’
Roos: ‘De ervaringsdeskundigen waar wij mee werken in onze regio zijn aangesteld als vrijwilliger bij een van de centrumgemeenten. We zijn begin vorig jaar gestart – eerst met de werving en vervolgens met . Het vraagt wel wat om de ervaringsdeskundigen te begeleiden. Een vrijwilligerscontract leek het meest gepast. Er zijn inmiddels behoorlijk wat vragen van ketenpartners om de ervaringsdeskundigen ook te koppelen aan cliënten. Tot nu toe hebben we dat niet gedaan, maar de wens is er wel om dat in de toekomst op te pakken.’
Jessica: ‘Cliëntondersteuning zou zeker goed zijn, maar daar moet je goed over nadenken. Zo ver zijn we nog niet, daar ben ik eerlijk in. Om ervaringsdeskundigen aan cliënten te koppelen dat vraagt om scholing en begeleiding. En levert ook andere vragen op: wie is er verantwoordelijk, hoe verloopt het contact, hoe verhoudt de inzet van een ervaringsdeskundige zich tot andere professionals, hoe financier je dat? Met deze vragen gaan we in de toekomst zeker aan de slag.’

Wat heeft de inzet van ervaringsdeskundigen opgeleverd?

Roos: ‘Hulpverleners hebben in onze regio veel aan de inzet van ervaringsdeskundigen gehad. Zij kregen de kans om vragen te stellen aan ervaringsdeskundigen, vragen die ze niet of nooit aan de cliënt zelf hadden kunnen stellen. Of durven stellen. Hoe ga je bijvoorbeeld om met een puber die te maken heeft met mishandeling? Een puber zegt tegen een hulpverlener: ‘Ik wil absoluut niet dat je dit tegen iemand vertelt’. Tegelijkertijd zie je en merk je dat de puber hoopt dat er iemand, misschien jij, ingrijpt. Hoe ga je daarmee om? Hoe kom je achter de vraag achter de vraag? Een ervaringsdeskundige kan je laten voelen hoe dat is om in zo’n situatie te zitten en kan aangeven wat fijn en gewenst is hoe je je als professional opstelt. Een ervaringsdeskundige heeft bijvoorbeeld duidelijk gemaakt dat je een bepaalde pleger van huiselijk geweld niet zomaar kunt choqueren. Zij legde uit dat je veel meer aan deze pleger kunt vragen, dan de professional dacht. Zij maakte de situatie waar ze in had gezeten voelbaar; ontzettend leerzaam voor professionals.’
Jessica: ‘Door de inzet van ervaringsdeskundigen is er meer aandacht gekomen voor het onderwerp. Het is duidelijk geworden dat je eigenlijk niet om de inzet van ervaringsdeskundigen heen kunt. Ervaringsdeskundigen kunnen de urgentie van een thema duidelijk naar voren brengen.’
Roos: ‘Ervaringsdeskundigen laten zien dat je niet het systeem of de regio, maar de mens centraal moet stellen. Dat besef en dat perspectief is waardevol.’
Jessica: ‘Wij willen graag werken met ervaringsdeskundigen uit onze eigen regio. Mensen die ervaring hebben met het systeem hier. Dat heeft een mooie als kwetsbare kant: enerzijds komen de ervaringsdeskundigen daarmee erg dichtbij, anderzijds kan het ook zijn dat zij zich onveilig voelen omdat naasten of bekenden, die soms met de situatie te maken hadden, ook hier wonen en leven. Het is belangrijk om daar bewust van te zijn bij de inzet van ervaringsdeskundigen en na te denken over gevoeligheid en veiligheid.’
Roos: ‘We hebben gemerkt dat ketenpartners en professionals in onze regio openstaan voor de inzet van ervaringsdeskundigen. Het helpt als er van beide kanten sprake is van een wil om te leren. Zullen we starten vanuit de ervaring van inwoners? En zijn we bereid om dit samen aan te gaan?’

'Een wederzijdse wil om van elkaar te leren is een belangrijke randvoorwaarde'

Wat werkt bij de inzet van ervaringsdeskundigen bij huiselijk geweld en kindermishandeling volgens jullie?

Jessica: ‘Een wederzijdse wil om van elkaar te leren is een belangrijke randvoorwaarde. Dan ontstaat er als vanzelf een open gesprek. Een van onze ervaringsdeskundigen had een vervelende ervaring met een van de ketenpartners. Haar verhaal zette professionals aan het denken. Zó willen we het niet meer, zeiden ze. Dat is mooi. Dan start je misschien vanuit een negatieve ervaring, maar bouw je toch samen aan iets moois.’
Roos: ‘Wij werken in groepsverband, ik ben ervan overtuigd dat dat bijdraagt aan het succes. De ervaringsdeskundigen steunen elkaar. Ze voelen zich ook onderdeel van een groep. Er is veel positieve energie in de groep – gezamenlijk de missie om de hulpverlening te verbeteren. De ervaringsdeskundigen worden inhoudelijk ondersteund door iemand van de spiegelgroep die hen wegwijs maakt in systeem en werkwijze en hen behoedt voor valkuilen. Als projectleiders zijn wij de opdrachtgever en worden we gesteund door ons bestuur; dat zijn randvoorwaarden voor succes, denk ik.’
Jessica: ‘Ik denk ook dat groep ervaringsdeskundigen, die onderling uitwisselt en van elkaar leert, effectiever is dan een eenling. Dat kan óók, maar in een groep heb je steun aan elkaar. En zie je eerder dat er meerdere perspectieven zijn.’