‘Je moet erkennen dat niet iedereen in dezelfde snelheid emancipeert of wil emanciperen’

Naema Tahir is één van de sprekers tijdens het Kerstdebat op 20 december 2019. Zij deed veel onderzoek naar de emancipatie van vrouwen met een migratieachtergrond en in de loop van de tijd veranderde haar standpunt over gearrangeerde huwelijken: ‘Het gaat gewoon om begrijpen’.

Om maar direct met de deur in huis te vallen: kan emancipatie het beste vanuit de eigen (migranten)groep komen of moet de overheid dit ook van buitenaf bevorderen?

Naema Tahir: ‘Vroeger zat ik aan de ene kant, dus van buitenaf. Later zat ik aan de andere kant: het kan alleen van binnenuit. Maar we leven in een hybride samenleving, een multiculturele samenleving, dus het moet allebei. Het punt is dat je alleen slaagt als je die cultuur van binnenuit kent en dat je alleen slaagt als de mensen om wie het gaat het gevoel hebben ‘het is onze emancipatie’. Het past wel of niet binnen onze cultuur, dus je moet eerst die cultuur kunnen begrijpen.

Naema-Tahir

Het is dus complexer dan zeggen van ‘het moet van binnenuit of van buitenaf’. Ik probeer echt nog een diepere laag aan te boren. Het moet allebei, omdat we in een multiculturele samenleving leven. Groepen en mensen uit verschillende culturen moeten hun eigenheid kunnen vieren, maar ze kunnen zich niet helemaal isoleren van de brede maatschappij. Er zitten ook mensen binnen die groep die emancipatie van buitenaf juist prettig vinden of daar juist aansluiting bij vinden. Dus mijn antwoord is complex.’

Wat ga je doen tijdens het Kerstdebat?

'Ik ga een lezing geven over dat we meer begrip moeten krijgen voor wat we vaak noemen ‘schadelijke traditionele praktijken’. Maar ik denk dat we ook oog moeten hebben voor de positieve traditionele praktijken. De kennis daarover zijn we aan het verliezen, maar als je die kennis niet hebt, dan kun je ook de schadelijke praktijken niet goed aanpakken. Ik heb 15 minuten en dat is best lang, dus ik zal het ook ingaan op huwelijksdwang en hoe je dat kunt voorkomen. Ik zal ook mijn solutions geven. Daar ga ik het over hebben, maar ik vind dat we een cultuur ook in zijn totaliteit moeten kunnen begrijpen. Dan pas kun je de minder goede dingen aanpakken. Dus, eerst begrijpen.'

Kerstdebat 2019

Op vrijdag 20 december bespreken we tijdens het jaarlijkse Kerstdebat wat werkt bij het veranderen van traditionele opvattingen in gemeenschappen. Tijdens het Kerstdebat van Movisie staat dit keer het veranderen van binnenuit centraal: vanuit de eigen groep werken aan de acceptatie van andere denkbeelden dan traditionele. Niet door te proberen om alle individuen te overtuigen, maar door de groepsnormen aan te pakken. Hiervoor zijn moedige mensen nodig: mensen die in hun eigen gemeenschap het gesprek over gevoelige thema’s aanzwengelen. Lees meer en meld je aan. Toegang is gratis.

Wat werkt goed – heb jij voorbeelden uit je persoonlijke ervaring of onderzoek?

'Er zijn heel veel success stories. Vooral moslimvrouwen zoeken binnen hun eigen traditie regels die hun eigen emancipatie kunnen ondersteunen. Zij willen zelf op onderzoek uitgaan, bijvoorbeeld naar ’wat zijn de redenen van het dragen van een hoofddoek?’ Zo maken zij, via een culturele zoektocht, dit eigen. Dat zie ik en daarover wordt ook veel geschreven. Wat ik ook zie op het gebied van partnerkeuze is dat het meeste succes heeft als je als jongeren en ouderen samen aan tafel praat en elkaar betrekt, ook al is dat soms moeilijk. Een derde voorbeeld; het zijn vaak hoogopgeleide vrouwen die door hebben: dit is wat ik kan bereiken bij mijn familie en dit niet. Zij brengen in kaart wat de haalbaarheid is van bepaalde eisen of wensen ten aanzien van emancipatie. ‘Is het haalbaar dat ik ga studeren en op kamers woon? Waarschijnlijk niet, maar is het wel haalbaar dat ik mag studeren. Ja, dat mag wel. En misschien mag ik wel over een jaar op kamers als mijn ouders gewend zijn aan het idee.’ Dus zij maken een haalbaarheidskaart van emancipatie. Daar hoor je niemand over, maar in mijn onderzoek zie ik dat veel bij hoogopgeleide vrouwen, die een enorme slag hebben gemaakt qua emancipatie maar die familieleden hebben die die slag niet hebben gemaakt. Maar die hebben daar erkenning voor en die erkenning is heel belangrijk als je verder wilt emanciperen. Je moet erkennen dat niet iedereen in dezelfde snelheid emancipeert of wil emanciperen. Dat is niet erg. Dat is de keuze van die ander.'

Maar er is daarnaast ook echte huwelijksdwang, vooral binnen meer gesloten gemeenschappen. Zie je daarbinnen verandering plaatsvinden?

'Natuurlijk zie ik daar ontwikkeling in. Ook in gesloten gemeenschappen wordt onderling gepraat. Probleem is dat mensen vinden dat het geen dwang is maar gewoon een verplichting, een traditie. Wat de ‘anderen’ daarover zeggen, dat klopt niet. Zij diskwalificeren vaak wat anderen zeggen als ‘te Westers’ of ‘een slechte levensstijl die aangepraat is’. Dat moet veranderen. Als je naar huwelijksdwangzaken kijkt dan gaat het vaak over wat het begrip ‘dwang’ is? Vaak vinden de ouders dat het geen dwang is. Vooral bij de jongeren zie je bewustwording: dit mag eigenlijk niet en we willen dit eigenlijk niet.'

Wie is Naema Tahir?

De Brits-Nederlandse auteur Naema Tahir (Groot-Brittannië, 1970) is een dochter van Pakistaanse ouders. In 1980 kwam het gezin Tahir naar Nederland om zich te vestigen in Etten-Leur. Naema studeerde Nederlands recht in Leiden en werkte als jurist voor Nederlandse en internationale instellingen. Zo werkte zij als jurist mensenrechten voor de Raad van Europa en de Verenigde Naties. Ze vestigde haar naam als schrijfster met Eenzaam heden (2008) en De Bruid (2011). Van 2011-2012 was ze columnist bij de televisieprogramma's Buitenhof en Altijd Wat. Daarna publiceerde zij boeken als Gesluierde vrijheid: de moslima in de moderne wereld (2015), Brieven in Urdu (2016), wat volgens Tahir haar mooiste roman is, en het essay Feminisme en groepsculturen (2019). Tegenwoordig schrijft zij columns voor Trouw. Ze promoveerde in november 2019 op het thema Het gearrangeerde huwelijk.