De JIMaanpak: liever één vriend, dan twintig hulpverleners
Ontwikkelingsperspectief voor jongvolwassenen
Een ondersteunend netwerk van familie, vrienden en kennissen helpt jongeren hun leven vorm te geven. Ontvangen jongeren hulpverlening? Dan is samenwerking tussen hulpverleners en dit netwerk niet vanzelfsprekend. Met de JIMaanpak lukt dit wel. In de transitiearena ‘Ontwikkelingsperspectief voor Jongvolwassenen’ ontdekken hulpverleners, beleidsmedewerkers en anderen hoe. In dit artikel delen we de inzichten.
Iemand die je vertrouwt, naar wie je toe kunt voor ondersteuning en advies of iemand die je inspireert om je best te doen. Dat is een JIM. JIM staat voor Jouw Ingebrachte Mentor. Jongeren wijzen zelf een JIM aan. Dit is iemand uit hun sociale netwerk: een opa, tante, buurvrouw, vriend van de familie of vertrouwde sportcoach.
De JIMaanpak
Nu, tien jaar verder, is de JIMaanpak een landelijke beweging. ‘We zijn klein begonnen, als alternatief voor uithuisplaatsing van jongeren’, vertelt Els Bijman van de organisatie JIMwerkt. ‘We stelden jongeren de vraag: wat heb jij nodig om verder te komen? Het antwoord van de jongeren: Iemand die mij snapt en er altijd voor mij is. We zijn anders gaan kijken naar zorg. En zijn jongeren gaan vragen: wie uit jouw omgeving kan meehelpen? Hulpverlening is tijdelijk, het sociale netwerk van een jongere niet.’
Twintig hulpverleners
Saad Berkhout was zeventien jaar en zag al meer dan twintig hulpverleners. ‘Ik herinner me nog goed dat ik gebeld werd door de zoveelste hulpverlener. Maar de vraag was dit keer anders en hij vertelde over JIM. Vooral rond mijn achttiende verjaardag was JIM van betekenis. Als er nu iets aan de hand is ga ik naar mijn JIM of anderen uit mijn netwerk. Toen ik negentien was, werd ik JIM voor mijn zusje.’
Transitiearena met Housing First Nederland op 11 juni 2025
Op woensdag 11 juni vindt de tweede bijeenkomst van de transitiearena 'Ontwikkelingsperspectief voor jongvolwassenen' in 2025 plaats. Dit keer organiseert Movisie de bijeenkomst samen met Housing First Nederland en staat die specifiek in het teken van ‘wonen’: een passende en betaalbare woonplek.
Klein sociaal netwerk
Jongeren die veel hulpverlening hebben gehad, geven aan dat hun sociale netwerk klein is. Dat is niet gek, legt Bijman uit. ‘Als je bijvoorbeeld uit huis wordt geplaatst, is dat niet altijd in de buurt van de plek waar je bent opgegroeid. Kinderen komen niet meer bij de verjaardag van opa of oma, voetballen niet meer met de jongeren uit de buurt en gaan niet meer langs bij de buurvrouw.’
De ervaring van verlies van het sociaal netwerk start zodra de eerste hulpverlener wordt ingeschakeld
‘Ik ben er voor jou’
De ervaring van verlies van het sociaal netwerk start zodra de eerste hulpverlener wordt ingeschakeld. ‘Zelf ben ik jarenlang hulpverlener geweest met de beste intenties: betrouwbaar, geïnteresseerd en aanwezig. Ik zei: ‘Ik ben er voor jou’. Jongeren deelden persoonlijke ervaringen met mij, maar daardoor niet meer met een broer, opa of buurvrouw. En ik ging weer weg: kreeg promotie, werd zwanger of ging op vakantie,’ vertelt Bijman.
Wie vertrouw je écht?
Bijman legt uit dat de mens volgens de getaltheorie van Dunbar ongeveer 150 andere mensen kan kennen. Van hen vertrouwt iemand drie tot vijf mensen écht. Dat zijn de mensen die ze bellen bij geluk, verdriet of domme fouten. ‘Daarom is onze eerste vraag: wie is er voor jou? Wie zit er in die binnenste cirkel of wie wil je daar graag hebben? We moeten voorkomen dat deze plek door hulpverleners wordt ingenomen.’
Eén van de deelnemers aan de transitiearena: ‘Ik realiseer me nu dat het netwerk van een jongere kleiner wordt zodra ik in beeld kom. Als hulpverleners moeten we anders gaan denken. We willen helpen maar nemen daardoor een te belangrijke positie in.’
Duurzame zorg
Bij DIT coaching werken de coaches met de JIMaanpak. DIT staat voor Denk In Talent. Zij zijn een specialistische zorgaanbieder in regio’s Nijmegen, Gelderland-Zuid en Rivierenland. De focus van de hulpverlening ligt op het onderzoeken wat wél werkt voor iemand. Met aandacht voor het ontdekken van iemands kwaliteiten. Lisa Holwerda is pedagoog en werkt er als coach: ‘Al onze collega’s zijn getraind in de JIMaanpak. We doen momenteel ook een pilot voor JIM bij volwassenen.’ De coach, JIM en klant werken samen. Wanneer de coaching stopt, blijft de JIM betrokken.
De JIMaanpak is een voorbeeld van Circulaire Zorg. Dit betekent dat de hulpverlener oog heeft voor de lange termijn. De hulpverlener is geen probleemoplosser, maar iemand die verandering faciliteert. Door te kijken wie ook aan tafel moet zitten, de JIM, en samen op te trekken wordt de zorg duurzamer.
Een persoonlijke vraag
Een JIM vragen kan spannend zijn. Een klant van DIT coaching vertelt: ‘Eerst vond ik het lastig om iemand te vragen om mij te ondersteunen. Ik los dingen liever zelf op. Toch heb ik de vraag durven stellen aan mijn huidige JIM. Want ook als de coach weggaat, wil ik blijvende verandering zien. Mijn JIM blijft benaderbaar en weet waar het over gaat.’ En de JIM zelf? Die zei direct ja.
De Big 5: een stevige basis voor jongeren
Volwassen worden betekent eigen keuzes maken en zelfstandig worden. Jongeren gaan studeren, werken of op zichzelf wonen. Vaak kunnen ze terugvallen op ouders of andere volwassenen. Maar deze steun is niet voor alle jongeren vanzelfsprekend. Sommigen groeien op in kwetsbare situaties. Anderen hebben psychische problemen of last van trauma. En de jeugdzorg stopt vaak zodra zij achttien worden.
Jongeren geven aan dat ze juist in deze overgang naar volwassenheid ondersteuning missen. De Big 5 laat zien wat op orde moet zijn voordat jongeren worden losgelaten door hulpverlening. Jeugdzorgorganisatie Levvel en jongeren van ‘JONG doet mee!’ ontwikkelden de Big 5-aanpak in co-creatie met jongeren, ervaringsdeskundigen en professionals. In dit artikel lees je er meer over.
De Big 5 bestaat uit:
- Support: minstens één volwassene die er altijd voor je is en steunende familie, vrienden en/of kennissen.
- Wonen: een passende, betaalbare woonplek voor langere tijd.
- School en werk: studeren, werken en toekomstplannen maken.
- Inkomen: voorbereid zijn op financiële zelfstandigheid en een stabiel inkomen hebben.
- Welzijn: mentaal en lichamelijk goed functioneren en weten waar hulp te vinden is.
Actieplan Big 5 in Noordoost-Brabant
In Noordoost-Brabant moet het actieplan Big 5 ervoor zorgen dat jongeren niet meer tussen wal en schip vallen wanneer zij volwassen worden. Zoals Max, die 21 werd en zijn pleeggezin moest verlaten. Hij was niet bekend bij instanties en woonde in zijn auto.
JaapJan Boer heeft in samenwerking met het beleidsteam Jeugd in Noordoost-Brabant het actieplan ontwikkeld: ‘De ambitie is dat alle jongeren vanaf zestien jaar in kwetsbare situaties die niet thuis kunnen wonen in beeld zijn. Samen met een team uit de gemeente werken deze jongeren aan het realiseren van de Big 5. Denk daarbij aan beleidsmedewerkers en professionals vanuit Wmo, Participatiewet en Jeugdwet. Zij denken steeds minder in geldpotjes of domeinen, maar vanuit de integrale Big 5-aanpak. De autonomie en leefwereld van de jongeren zelf staan centraal. Hun perspectief is leidend.’
Omslag in denken
‘Support, één onderdeel van de Big 5, realiseren we door te werken met de JIMaanpak,’ gaat Boer verder. ‘Deze aanpak sluit aan bij de verandering die nodig is. Van vrijblijvend samenwerken met het netwerk naar inzetten op autonomie. Dat vraagt een omslag in denken, handelen en organiseren. Dit betekent dat we de JIMaanpak blijvend onder de aandacht moeten brengen bij gemeenten, hulpverleners, jongeren en andere betrokkenen. We willen pas starten met hulpverlening als er een JIM is. Want zorg is tijdelijk, support langdurig. Dat vraagt werken vanuit een andere mindset. En dat is een weg met vallen en opstaan.’
Reflectie en samenvatting uitwisseling
Uit de gesprekken komt naar voren hoe belangrijk je netwerk is - de mensen die dicht bij je staan - in het vormgeven van je leven. Vanzelfsprekend noemen jongeren dan ook dat een steunende familie, vrienden en/of kennissen waar je op kan rekenen van belang is.
In de ondersteuning die jongeren van professionals krijgen is de samenwerking met de mensen die belangrijk zijn voor de jongere niet vanzelfsprekend. In de bijeenkomst wordt benoemd dat het een hele stap kan zijn om het anders te doen als professional en om hiervoor je verantwoordelijkheid te kunnen en willen nemen. Om als professional wel die stappen te kunnen zetten is de steun van gelijkgestemden binnen en buiten de organisatie behulpzaam.
Verder komt naar voren dat we het ook vaak hebben over het organiseren van de zorg. De vraag over hoe wil je dat de hulp verleend wordt, bijvoorbeeld dat we het met elkaar van belang vinden dat er ingezet wordt op samenwerking met het informele netwerk. Daar hebben we het nog te weinig over.
Een versie van dit artikel verscheen ook in het gedrukte jaarmagazine 2025 van de MOVISIES.
Fotograaf: Remco de Waal
