Susan: ‘Naarmate zij zich ontwikkelen tot jongvolwassenen, krijgen jongeren steeds meer behoefte aan bevestiging en acceptatie en begrip van een hechte vriend(in). In hun transitie naar volwassenheid zetten jongeren dan ook in op het versterken van hun netwerk. Maar wat gebeurt er als de dingen die vanzelfsprekend zijn voor veel jongeren, zoals spontaan afspreken met vrienden, naar borrels gaan en uit het ouderlijk huis vertrekken, door jouw omstandigheden lastiger zijn?' Uit het dossier ‘Wat werkt bij de ondersteuning van jonge mantelzorgers’ blijkt dat ongeveer 20 procent van de kinderen en jongeren in Nederland opgroeit in een zorgsituatie. De zorg voor en om de naaste staat op de eerste plek voor jonge mantelzorgers, waardoor andere dingen in het dagelijks leven zoals school, vrienden en sport ondergeschikt zijn. 

Veronique, een jonge mantelzorger, vertelt hierover: ‘Het is voor iedereen een normaal idee, of je nou jonge mantelzorger bent of niet, je groeit op, je wordt 18 en dan ga je studeren of werken en het huis uit en dan ben je er zelf klaar voor. Ik heb het idee dat er misschien een taboe is, maar dat er in ieder geval niet zo veel zicht is op een heleboel jongeren waarbij dat niet zo werkt’. Door zorgtaken houden jonge mantelzorgers minder tijd over om te investeren in een sterk sociaal netwerk. Maar ook doordat zij niet spontaan weg kunnen gaan of zich schuldig voelen om sociale activiteiten te ondernemen, kan ervoor zorgen dat zij zich steeds meer gaan isoleren van hun sociale omgeving. 

Dubbel taboe

Er komt steeds meer aandacht voor eenzame jongeren. Jongeren die eenzaamheidsgevoelens ontwikkelen komen vaak terecht in een vicieuze cirkel, aldus Susan. ‘Omdat ze zich eenzaam voelen hebben ze weinig motivatie om dingen te ondernemen of ze trekken zich terug van andere mensen en hierdoor gaan ze zich nog eenzamer voelen. Veel jongeren verdedigingen zichzelf tegen de angst om eenzaamheid te ervaren. Een vrees voor stigma van anderen en eenzaamheid kan ervoor zorgen dat de jongere veel pogingen doet om gevoelens te ontkennen en afstand te nemen van de pijn. Een taboe op eenzaamheid speelt dan ook een grote rol bij jongeren. Maar voor jonge mantelzorgers is er sprake van een dubbel taboe. Voor jonge mantelzorgers is er sprake van onzichtbaarheid voor hun rol als mantelzorger en de gevoelens van eenzaamheid die hierbij kunnen komen kijken. Leeftijdsgenoten hebben soms geen idee van hun thuissituatie en mantelzorgers zelf praten er niet makkelijk over. Jonge mantelzorgers leven in twee verschillende werelden: enerzijds verzorger, anderzijds jongere zijn. Met name jongeren met ouders met een psychisch probleem of verslaving praten vanwege stigmatisering niet makkelijk over hun situatie thuis omdat zij zich vaak schamen.’

Hoe kun je als professional ondersteuning bieden?

Susan introduceert drie aanknopingspunten. ‘Allereerst moet het dubbel taboe doorbroken worden, om jonge mantelzorgers te helpen begrijpen dat eenzaamheid een normale emotie is, die ons eraan herinnert om in vriendschappen te investeren. Jonge mantelzorgers hebben het meest behoefte aan emotionele steun en willen graag begrip voor het feit dat ze soms moe worden van de situatie thuis of dat ze zich boos en gefrustreerd voelen en zich zorgen maken over hun gezinslid. Er is behoefte aan iemand die echt goed kan luisteren en eventueel ook tips kan geven. Dit kan een professional zijn, maar hoeft niet. Door een luisterend oor te bieden en aandacht te hebben voor de mantelzorger kun je gevoelens van eenzaamheid al verlichten.’ Veronique vertelt hierover: ‘Ik denk dat het belangrijk is dat je aan kinderen die al wat ouder zijn vraagt: hoe gaat het, heb je een plek waar je terechtkunt, heb je een hobby? Dat wordt vaak vergeten’. 

Ten tweede kan respijtzorg de jonge mantelzorger verlichten. Respijtzorg is het tijdelijk en volledig overnemen van de zorg van een mantelzorger met het doel om die mantelzorger even vrijaf te geven. Indien een mantelzorger met name de steun van de ouders mist, en in die relatie eenzaamheid ervaart, kan het bieden van respijt aan de ouders ruimte geven om aandacht te hebben voor de jonge mantelzorger binnen het gezin. 

In de derde plaats kan voor jonge mantelzorgers lotgenotencontact heel belangrijk zijn. Onderling kunnen zij hun ervaringen en emoties delen, wat emotionele eenzaamheid vermindert. Daarnaast kunnen zij met deze jongeren activiteiten ondernemen, wat het gevoel van ‘ergens bij horen’ versterkt. Tot slot tipt Veronique: ‘Samen in een kring gaan zitten en meteen moeten praten  werkt niet lekker, maar combineren met eten gaat altijd heel goed. Samen iets doen, samen koken, iets tegelijkertijd kunnen doen want anders moet je er te gefocust mee bezig zijn en dan wordt het ongemakkelijk.’