Jouw interventie rond basisvaardigheden laten erkennen?

In de afgelopen jaren hebben veel organisaties zich, net als jij, ingezet om beperkte basisvaardigheden te voorkomen of te verbeteren. Of om juist de samenleving toegankelijker te maken voor mensen met beperkte basisvaardigheden. Lees in dit artikel wat de voordelen zijn als je jouw interventie laat erkennen en wat je daarvoor moet doen.

Het aanbod aan interventies is breed en divers en op dit moment is er beperkt zicht op de kwaliteit, overdraagbaarheid en impact ervan. Vanuit het Expertisepunt Basisvaardigheden wil Movisie haar ervaringen met een neutrale databank met onafhankelijk beoordeelde, goed beschreven en onderbouwde interventies delen en verkennen hoe deze werkwijze te benutten is voor het basisvaardighedenveld. Het uiteindelijke doel: het aanbod van interventies op waarde schatten. Graag zetten we daarom samen met jou de eerste stappen richting de databank Effectieve sociale interventies. Zo dragen we bij aan een goede kennisinfrastructuur en zorgen we ervoor dat niet overal het wiel opnieuw hoeft te worden uitgevonden.

Erkenning van interventies: waarom?

Tien jaar geleden heeft Movisie zich aangesloten bij het Samenwerkingsverband Erkenning van Interventies (SEI). In de sociale sector waren al veel methoden ontwikkeld om problemen slagvaardig aan te pakken. Maar niet altijd werd geleerd van elkaar en niet altijd werd gebruik gemaakt van bestaande kennis. Partijen die hetzelfde vraagstuk oppakten maakten geen gebruik van eerder ontwikkelde methoden. En van de kennis en ervaringen die deze hadden opgeleverd. Dit kwam doordat ze de methode niet kenden of niet konden beoordelen of de methode effectief en passend was.

Wat is het Samenwerkingsverband Erkenning van Interventies?

In 2008 startten het Nederlands Jeugdinstituut (NJi), het RIVM en het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) een gezamenlijk erkenningstraject voor interventies. Sinds 2012 zijn Movisie en het Kenniscentrum Sport & Bewegen aangesloten en sinds 2014 het Trimbos-instituut en Vilans. Hiermee zijn de sectoren bewegen & sport, gezondheidsbevordering, jeugdgezondheidszorg, jeugdzorg en brede jeugdhulp, ontwikkelingsstimulering, langdurende geestelijke gezondheidszorg, ouderenzorg, gehandicaptenzorg en de sociale sector allemaal in het samenwerkingsverband vertegenwoordigd. De doelen van het SEI waren en zijn nog steeds dezelfde:

  • Een landelijk overzicht van erkende interventies
  • Een eenduidige beoordeling van kwaliteit, effectiviteit en uitvoerbaarheid
  • Het delen en verspreiden van goede interventies
  • Een lerende beweging op gang brengen in het werkveld

Logo's samenwerkende instituten SEI

De samenwerkende instituten

Het samenwerkingsverband stimuleert het voortbouwen op bestaande kennis. Door samen met de praktijk de methodes (1) te beschrijven, (2) ter onafhankelijke beoordeling voor te leggen en vervolgens (3) de beschrijving met beoordeling toegankelijk te maken in een databank. Zo bouwen we samen aan het kennisfundament in de sociale sector.

Saskia Keuzenkamp, directeur kennis en innovatie bij Movisie: ‘De databank Effectieve sociale interventies is geen doel op zich. Wij hopen hiermee bij te dragen aan kwaliteitsverbetering van de aanpak van sociale vraagstukken, om daarbij iedereen te helpen die zich inzet voor duurzame verbetering van mensen in kwetsbare posities.’

Het proces van beschrijven, indienen, beoordelen en - bij positieve beoordeling - in de databank publiceren van een interventie wordt het erkenningstraject genoemd.

Wat is een interventie?

‘Het erkenningstraject richt zich op een breed veld van welzijn en preventie tot aan langdurende zorg. Niet alles wat er in dit brede veld aan activiteiten wordt uitgevoerd valt onder de noemer ‘interventie’. Een interventie komt pas in aanmerking voor beoordeling binnen het erkenningstraject als deze voldoet aan de omschrijving ‘een planmatige en doelgerichte aanpak’. Ieder kennisinstituut geeft daar voor haar eigen sector concrete invulling aan wat betreft de beoogde doelgroepen en doelen (het domein), maar de gemeenschappelijke kenmerken zijn
de systematische of planmatige aanpak en het doelgerichte karakter.’ Bron: Erkenning van interventies Criteria voor gezamenlijke kwaliteitsbeoordeling.

Meerwaarde van het erkenningstraject voor het veld van basisvaardigheden

Wat is nu de meerwaarde van meedoen aan het erkenningstraject voor partijen in het veld van basisvaardigheden? We hebben het op een rij gezet.

Je start met het beschrijven van je interventie volgens een werkblad. Wat biedt dit voor meerwaarde?

  • Het op papier zetten van een interventie is een leerzaam proces en helpt bij het verder aanscherpen van je interventie. Je krijgt al tijdens het schrijven goed zicht op de sterke kanten van je interventie, maar ook op verbeterpunten.

Edwin Boezeman (ontwikkelaar van Zelfhulpcursus Werk en mantelzorg, als Goed onderbouwd beoordeeld): 'De erkenningsaanvraag doen is mij reuze meegevallen. Ik heb goede ondersteuning gekregen en veel plezier gehad. In de begeleiding was ook ruimte voor discussie. Er werd goede uitleg gegeven, bijvoorbeeld over dat de wijze van verspreiding van de interventie ook deel uitmaakt van de interventie als geheel.’

  • Adviseurs met kennis over interventies begeleiden je tijdens het proces. Voorbeelden waarover een adviseur je bevraagt en ook doorvraagt, zijn: ‘Welk vraagstuk staat centraal?’, ‘Welke aanpak kies je en in welke volgorde voer je de stappen uit?’ ‘Hoe dragen de activiteiten in deze interventie bij aan het doel of de subdoelen?’ Deze feedback helpt om je interventie helder te beschrijven en nog meer zicht te krijgen op de impact van je interventie.

Minke van der Kooi (ontwikkelaar van de Lifegoals aanpak, als Goed beschreven beoordeeld): 'Als je de tijd hebt, is het beschrijven van je interventie het om verschillende redenen waard, nog los van de opname in de databank. De inhoudelijke feedback is waardevol voor de ontwikkeling van de interventie. Ook ontstaat er een mooie samenwerking; er is echt sprake van partnerschap met Movisie.'

Wanneer je interventie positief wordt beoordeeld of erkend, biedt dat de volgende voordelen:

  • Je krijgt een onafhankelijke en inhoudelijke erkenning van jouw interventie volgens de normen van zeven landelijke kennisinstituten.
  • Je krijgt feedback van experts (de onafhankelijke beoordelaars). Die krijg je altijd, ook als je interventie niet direct positief wordt beoordeeld voor opname in de databank
  • Het kan financiering krijgen eenvoudiger maken. Gemeenten kiezen steeds vaker bewust voor de inzet van erkende interventies en zoeken hiervoor gericht in de databanken. Zo heeft je interventie een streepje voor bij bijvoorbeeld subsidies of aanbestedingen.

Casper van den Bergh divisiemanager bij zorgverzekering Zorg en Zekerheid, werkt met gemeenten samen om tot nieuwe zorg- en welzijnsarrangementen te komen: 'Als zorgverzekeraar kijken we overstijgend: iets wat werkt, willen we in alle 20 gemeenten van onze zorgregio toepassen. We proberen met samenwerkingspartners een beeld te krijgen van de problematiek in de regio, vervolgens gaan we na hoe die effectief aangepakt kan worden. Daarvoor keken we al naar de databank Preventieve gezondheidsinterventies, de databank Effectieve sociale interventies wordt voor ons nu ook belangrijker.’ Lees ook: Drie gebruikers van de databank aan het woord.

Rose-Marie Droës, professor psychosociale hulpverlening bij dementie bij de Amsterdam Universitair Medische Centra en ontwikkelaar van de als effectief erkende interventie Ontmoetingscentra voor mensen met dementie: ‘Het onderzoek en de erkenning heeft ons veel opgeleverd. We merken vooral dat je hierdoor het beleid positief kan beïnvloeden doordat je verhaal sterker wordt. Zo staat er in de Nationale dementiestrategie 2021-2030 van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport dat iedereen in Nederland gebruik zou moeten kunnen maken van ontmoetingscentra. Dat betekent dat er bij iedereen in de buurt een ontmoetingscentrum moet zijn en dat vraagt om een groei van het huidige aantal naar zo’n 1700 centra in Nederland. Daarnaast kunnen initiatiefnemers van nieuwe ontmoetingscentra makkelijker subsidie krijgen van de gemeente omdat het om een goed onderbouwde en erkende interventie gaat.’

  • Je wordt zichtbaarder voor welzijnsorganisaties, gemeenten en andere aanbieders die mogelijk jouw interventie willen inzetten. Je voorkomt dat zij een vergelijkbaar wiel uitvinden.

Ad van Rijen (bestuurder van WijZijn Traverse Groep voor maatschappelijk welzijn): 'Als je een vraagstuk tegenkomt is het zonde dat je het wiel opnieuw gaat uitvinden als er interventies beschikbaar zijn waarbij uit onderzoek is gebleken dat ze werken. De databank moet onderdeel zijn van het repertoire en de kwaliteitseis van onze sociaal werkers. Anders blijf je rondwentelen in de eigen oplossingensfeer. Zo word je uitgedaagd nieuwe interventies in te zetten.'

  • Je draagt bij aan de kennisbasis van basisvaardighedeninterventies en bouwt daarmee aan een kennisfundament voor dit thema in verschillende domeinen.
  • Het toevoegen van inhoudelijk onderbouwde interventies aan de databank stimuleert een integrale blik op basisvaardigheden in de praktijk en bij verschillende stakeholders, die wetten of beleid overstijgt.

Wat zijn de stappen van een erkenningstraject?

Hieronder laten we zien hoe een erkenningstraject er bij Movisie uitziet. Dit verschilt inhoudelijk niet van de andere kennisinstituten in het samenwerkingsverband Erkenning van interventies.

Bekijk het stappenplan in pdf

Stap 1: Aanmelden en intake

Hierin kijken we of je interventie aan de voorwaarden voldoet voor het starten van een erkenningstraject en bespreken we wat er bij komt kijken. De voorwaarden:

  1. De interventie betreft ‘een systematische manier van handelen om een doel te bereiken’.
  2. Het doel van de interventie is gericht op de einddoelgroep, dat wil zeggen niet alleen op vrijwilligers of welzijnswerkers.
  3. Er is een handboek van de interventie beschikbaar.
  4. De interventie wordt op ten minste twee plaatsen in de praktijk toegepast.
  5. Er is een (interne of externe) procesevaluatie beschikbaar. Met andere woorden: er moet inzicht zijn in het bereik, de waardering van gebruikers en uitvoerders en de succes- en faalfactoren.

Stap 2: Een startgesprek met een adviseur van Movisie

Hierin word je op weg geholpen: wat is de samenhang tussen het vraagstuk, doel, doelgroep en de aanpak van de interventie? Daarnaast overleg je naar welk beoordelingsniveau je toe werkt: Goed beschreven, Goed onderbouwd of Effectief (zie stap 4 en het stuk Op welke criteria wordt een interventie(beschrijving) beoordeeld? verderop in dit artikel).
Ook maken we alvast een planning voor het schrijven en meelezen van de interventiebeschrijving (stap 3).

Vaak gebruiken we onderstaand figuur als we de samenhang bespreken. Dit helpt om een logische vertaalslag van doelen naar activiteiten te maken. En je ziet direct of er een logische samenhang is tussen de probleemanalyse, de doelformulering en de activiteiten.

Schema interventiebeschrijving

Stap 3: Schrijven van interventiebeschrijving met 2 feedbackrondes door de adviseur van Movisie

Hierin breng je alle informatie samen, inclusief de beschikbare procesevaluatie van de interventie en ander onderzoek dat naar de interventie is gedaan. Met behulp van de handleiding en onder begeleiding van Movisie maak je een beschrijving die recht doet aan de interventie en de ervaringen die daarmee zijn opgedaan.

Stap 4: Beoordeling op het niveau dat je in overleg met Movisie als doel hebt gesteld: Goed beschreven, Goed onderbouwd of Effectief    

Erkenningsniveau's

Zie voor een korte toelichting op de criteria per niveau het onderdeel Op welke criteria wordt een interventie(beschrijving) beoordeeld? En: Samenvatting criteria 2019-2022.

Stap 5: Positieve of negatieve beoordeling

Een positieve beoordeling kan onder voorbehoud worden gegeven: er wordt gevraagd of je nog een aantal zaken aanpast voordat de beoordeling definitief positief is.

Stap 6: Plaatsing in de databank, of terug naar de schrijftafel om noodzakelijke aanpassingen te doen (bij een positieve beoordeling onder voorbehoud)

Bij een negatieve beoordeling kun je zelf nagaan of je de feedback wilt en kunt verwerken. Dit vraagt meer dan het aanpassen van de interventiebeschrijving. Vervolgens kun je de interventie opnieuw indienen.

 
Bekijk het stappenplan in pdf

Tijdsinvestering

De periode van aanmelding van je interventie tot de beoordeling van je interventie duurt meestal tussen de zes en twaalf maanden. Bij Movisie besteden indieners tussen de 30 en 40 uur aan het beschrijven van een interventie voor Goed beschreven. Uit onderzoek van een van de partners in het samenwerkingsverband, het RIVM (afdeling Gezond Leven) blijkt dat het beschrijven van een interventie voor Goed onderbouwd gemiddeld vijftig uur kost (variërend van 12 tot 100 uur). De tijdsinvestering is erg afhankelijk van de documentatie van de interventie. Als alle informatie al goed op papier staat, is het maken van de beschrijving minder werk.

Oproep: wil je een erkenningstraject starten of heb je onze hulp nodig bij het beschrijven van je interventie?

Heb je een interventie ontwikkeld in het veld van basisvaardigheden en wil je dat we meedenken over de samenhang van je aanpak, een handboek of procesevaluatie? Of wil je starten met een erkenningstraject? Stuur een mail naar Romy Santpoort, r.santpoort@movisie.nl, dan nodigen we je uit voor een adviesgesprek.

Het gaat om interventies die:

  • gericht zijn op signaleren, bereiken, werven en motiveren van mensen met beperkte basisvaardigheden.
  • gericht zijn op het voorkomen van beperkingen in basisvaardigheden.
  • gericht zijn op de versterking van basisvaardigheden, met als doelgroep volwassenen. Versterking kan doel op zich zijn of in dienst staan van een ander doel zoals arbeidsparticipatie.
  • gericht zijn op versterking van diverse vaardigheden, zoals financiële vaardigheden, arbeidsvaardigheden en sociale vaardigheden. Gericht op de doelgroep jongeren en volwassenen die beperkingen ervaren vanwege onvoldoende basisvaardigheden.

Op welke criteria wordt een interventie(beschrijving) beoordeeld?

Een beoordeling van een interventie kan op verschillende niveaus worden gedaan: Goed beschreven, Goed onderbouwd en drie niveaus van effectiviteit. Voor de basisbeoordeling Goed beschreven is bewust gekozen voor een oordeel van een onafhankelijk panel van professionals uit de praktijk. Zij kunnen als beste beoordelen of het een kansrijke interventie is voor uitvoering (een soort peerreview door praktijkbeoordelaars). De beoordeling Goed onderbouwd en drie niveaus van effectiviteit wordt voor de databank Effectieve sociale interventies uitgevoerd door de erkenningscommissie Maatschappelijke ondersteuning, participatie en veiligheid. Deze commissie bestaat uit een mix van leden uit de wetenschap, beleid en praktijk.

Erkenningsniveau's

Uitvoerbaarheid

Voor elk niveau worden de interventies beoordeeld op uitvoerbaarheid. Uitvoerbaarheid richt zich op onderdelen die van belang zijn voor de uitvoering van een interventie. Het gaat hierbij om onderdelen zoals de beschikbaarheid van materialen, trainingen en hulp bij de uitvoering en randvoorwaarden voor de context waarbinnen de interventie uitgevoerd kan worden. Bekijk ook de lijst met criteria voor uitvoerbaarheid: Samenvatting criteria 2019-2022.

Goed beschreven

Naast de uitvoerbaarheid wordt er bij het niveau Goed beschreven beoordeeld of er een logische samenhang tussen aanleiding, doelen, doelgroep en aanpak is. Ook wordt er naar de beschrijving van de interventie gekeken: een criterium is bijvoorbeeld dat de doelen zo SMART (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden) mogelijk zijn geformuleerd en dat duidelijk is wat de minimaal uit te voeren concrete activiteiten van de interventie zijn. Bekijk de volledige lijst met criteria voor het niveau Goed beschreven: Samenvatting criteria 2019-2022.

Goed onderbouwd

Naast uitvoerbaarheid en een goede beschrijving, wordt er bij het niveau Goed onderbouwd dieper ingegaan op de theoretische onderbouwing, de verantwoording van de interventie. Het probleem, risico of thema moet volledig en helder zijn beschreven en de interventiedoelen zijn gekoppeld aan factoren die het probleem veroorzaken of versterken. Een theorie maakt duidelijk welke uitkomsten van een interventie te voorspellen zijn, wat daarvoor noodzakelijk is en wat nuttig is om te meten. Dat zijn handige ingrediënten voor effectonderzoek. Een erkenning op het niveau Goed onderbouwd is noodzakelijk om op het niveau Effectief te worden beoordeeld. Bekijk de volledige lijst met criteria voor het niveau Goed onderbouwd: Samenvatting criteria 2019-2022.

Effectief: eerste, goede of sterke aanwijzingen voor effectiviteit

De effectiviteitsniveaus gaan nog een stap verder dan Goed onderbouwd: er zijn eerste, goede of sterke aanwijzingen dat ‘de interventie een met onderzoek aangetoonde bijdrage aan de oplossing van het geformuleerde probleem levert.’ Bekijk de volledige lijst met criteria voor de effectiviteitsniveaus: Samenvatting criteria 2019-2022.

Eerder erkende interventies

Deze interventies rondom basisvaardigheden gingen je al voor in een erkenningstraject bij het Nederlands Jeugdinstituut en het Loket Gezond Leven van het RIVM.

BoekStart/BoekenPret - Effectieve jeugdinterventies | Nji

BoekStart/BoekenPret vergroot het leesplezier van kinderen en geeft ouders en professionals handvatten om voorlezen een vaste plek (routine) te geven in gezin, kinderopvanginstelling en school (groep 1 en 2). Hiermee wordt de leesomgeving verrijkt en de taalvaardigheid van jonge kinderen vergroot ter preventie van laaggeletterdheid. Het streven is om kinderen die als baby starten in het programma, tussen 0 en 6 jaar 500 voorleesuren te laten opdoen.

VoorleesExpress - Effectieve jeugdinterventies | Nji

De VoorleesExpress geeft taal, leesplezier en voorlezen een vaste plek in een gezin, zodat kinderen thuis worden gestimuleerd in de taalontwikkeling. Zo ontplooit hun taalvaardigheid optimaal.

Ben ik in beeld - Effectieve jeugdinterventies | Nji

Ben ik in Beeld stimuleert de brede ontwikkeling van kinderen middels de door Stichting Leerplan Ontwikkeling en de CED-Groep geformuleerde doelen, met als doel een soepele doorstroom naar groep 1 van het basisonderwijs en het voorkomen van onderwijsachterstanden.

Dreumestijd | Loketgezondleven.nl

Dreumestijd is bedoeld voor opvoeders van dreumesen in de leeftijd van 1 tot 2 jaar en houdt rekening met laag opgeleide en minder talige opvoeders. Dreumestijd heeft als hoofddoel het voorkomen van opvoedproblemen, door opvoedvragen en opvoedingsspanning weg te nemen en door opvoedvaardigheden, opvoedvertrouwen en sociale steun te versterken.

Een kindje krijgen | Loketgezondleven.nl

Een kindje krijgen richt zich op (aanstaande) ouders en hun (ongeboren) kinderen. De doelgroep bestaat in principe uit alle ouders, maar is ontwikkeld vanuit het perspectief dat deze ook door kwetsbare laagopgeleide en laaggeletterde ouders te volgen moet zijn.

Voel je goed!

Voel je goed! is een interventie voor lager opgeleide volwassenen, die laaggeletterd zijn en aan een gezonder gewicht willen werken. Gedurende zes maanden volgen de deelnemers in totaal 20 lessen gezondheidsvaardigheden van een vrijwilliger. Dit gebeurt in groepjes van ongeveer 4-6 deelnemers en de lessen vinden wekelijks plaats. De lessen zijn breed van opzet en worden gegeven aan de hand van de uitgebreide deelnemersmap en bijbehorende vrijwilligersgids. Tijdens de lessen wordt gewerkt aan gezonder eten en meer bewegen en stilgestaan bij o.a. motivatie, doelen, sociale steun, beloning en de rol van de verleidelijke eetomgeving. Deelnemers bewegen ook zelf in de les. En een supermarktrondleiding door een diëtist is onderdeel van de lessen gezondheidsvaardigheden. De deelnemers worden gedurende het traject ook individueel begeleid door een diëtist. Na zes maanden hebben deelnemers een gezonder gewicht en voelen ze zich ook gezonder.