‘Er is uiteraard niet één alles oplossende aanpak’, zegt Van Grinsven. ‘Duidelijk is wel dat je er met een enkele interventie niet bent. Er zijn meerdere knoppen waaraan je kunt draaien. Naast deskundigheidsbevordering van professionals, vrijwilligers en beleidsadviseurs van gemeenten is dat bijvoorbeeld ook uitgaan van wat er al is aan lokaal aanbod. En werken aan betere doorverwijzing vanuit de formele zorg naar lokale activiteiten. Maar ook aan een duidelijke regierol vanuit de gemeente: sturing op netwerksamenwerking van formele en informele partijen.’ Het is sowieso raadzaam om dit wicked problem te benaderen aan de hand van het kwaliteitskompas.

Voortdurende lobby

'Duidelijk is dat je er met een enkele interventie niet bent'

Van Grinsven verzorgde de congressessie samen met Michaela Schönenberger, senior adviseur bij GGD Amsterdam. Zij zet zich in Amsterdam al jaren in op dit thema. ‘Het is een voortdurende lobby’, zegt ze. Een lobby om kennis te mogen brengen. ‘Bijvoorbeeld kennis over de verschillende soorten eenzaamheid: emotionele, sociale en existentiële.’ Misschien nog wel belangrijker is kennis van de verschillende fasen van eenzaamheid, benadrukt ze.

Negatieve gedachten

Over die fasen vertelt Schönenberger: ‘Iemand kan in een neerwaartse spiraal van negatieve gedachten terechtkomen. Wat passende hulp is voor iemand die eenzaam is, hangt daarmee samen. Iemand naar het buurthuis verwijzen om mee te doen aan een activiteit, werkt alleen bij mensen die nog niet verstrikt zijn geraakt in gedachten van lage zelfwaardering. In sommige gevallen is het echt nodig om mensen fysiek over de drempel te begeleiden. De key is om altijd oog te hebben voor de vaardigheden en dat wat iemand blij maakt. Daarop aangrijpen is kansrijk om de neergaande beweging om te buigen.’

Van ons allemaal

Schönenberger organiseerde de afgelopen jaren op vele plaatsen workshops en trainingen, om de kennis over eenzaamheid te delen. ‘Eenzaamheid is een maatschappelijke opgave van ons allemaal. Als je als gemeente een netwerk wilt vormen, ga dan vooral ook buiten het sociaal domein aan de slag. Zorg dat het bedrijfsleven aangesloten is, supermarkten, de woningcorporatie, sportverenigingen, kunst en cultuur.’

'De gemeente kan bij uitstek de verbinding maken'

Gemeentelijke rollen

Naast de cruciale rol in het delen van kennis en als regisseur van het netwerk, ziet Schönenberger nog twee andere gemeentelijke rollen. ‘Gemeenten hebben uiteraard de beleidsrol. Dat wil zeggen: beleid maken, uitvoeren en financieren. Verder kan de gemeente bij uitstek de verbinding maken tussen verschillende maatschappelijke vraagstukken. Op alle terreinen moeten beleidsmakers besef krijgen van de invloed die ze kunnen hebben. Bij ruimtelijke ordening bijvoorbeeld. Stedenbouwkundigen kunnen met hun ontwerpen of herinrichting de kans op contact tussen mensen vergroten.’

Kunstkoppelaars

Van Grinsven en haar collega adviseurs zijn werkzaam in tal van gemeenten. Overal liggen de accenten anders, weet ze. ‘In Rotterdam bijvoorbeeld hebben ze sterk ingezet op het betrekken van het bedrijfsleven.’ Ze staat op dit moment aan de wieg van het Utrechtse project Kunstkoppelaars. ‘Kunstkoppelaars brengen kwetsbare mensen en het kunst- en cultuuraanbod dat specifiek voor hen is ontwikkeld, bij elkaar. Het gaat met name m actieve cultuurparticipatie. Samen met kunstenaars aan de slag gaan kan bijdragen aan taboedoorbreking, zingeving en een positiever zelfbeeld.’

Een tegen eenzaamheid

Het landelijke actieprogramma ‘Een tegen eenzaamheid’, dat het ministerie van VWS onlangs lanceerde rust op vijf pijlers. Van Grinsven werkt ook als adviseur voor dat programma. Ze benoemt de pijlers stuk voor stuk: ‘Om te beginnen commitment, zowel bij bestuurders als ambtenaren. Als tweede wat net ook al benoemd is: een sterk netwerk creëren, aansluitend bij wat er al is én met nieuwe en slimme verbindingen.’

Ervaringsdeskundigen

De derde pijler is het actief betrekken van mensen die eenzaam zijn. ‘De inbreng van ervaringsdeskundigen is cruciaal. Ze kunnen bijdragen aan het mee ontwikkelen van en lokale aanpak. De vierde pijler van ‘Een tegen eenzaamheid’ is werken aan een duurzame aanpak, en die hangt samen met de vijfde pijler: monitoring en evaluatie. ‘Doen we de goede dingen? Doen we de dingen goed? Deze vragen stellen dwingt om samen systematisch te blijven leren en de aanpak verder te brengen.’

Fotografie: MacSiers
Tekst: Tea Zonder H