Koploper Roerdalen werkt met principes van 'klein geluk'
Onafhankelijke cliëntondersteuning vanuit de principes van klein geluk
In gemeente Roerdalen wordt gewerkt aan onafhankelijke cliëntondersteuning vanuit de principes van ‘Klein geluk’. De gemeente werkt waardengedreven vanuit respect en gelijkwaardigheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid. Het project onafhankelijke cliëntondersteuning zorgt voor een concrete vertaling van deze kernwaarden naar de praktijk. Dit betekent dat de onafhankelijke cliëntondersteuners – meedenkers genoemd – actief streven naar het bijdragen aan het geluk van inwoners van Roerdalen. We gingen hierover in gesprek met Laurens Bijl, de officiële gelukscoördinator van de gemeente Roerdalen, en Sonja Thissen, beleidsmedewerker Maatschappelijke Ontwikkeling.
Als men kijkt naar waar het in het leven echt om gaat dan zit dat vaak in de kleine dagelijkse dingen.
Klein geluk in Roerdalen
Klein geluk is begonnen met de fusie van de gemeente Roerdalen en de gemeente Ambt Montfort, die samen gemeente Roerdalen werden per 1 januari 2007. Enkele jaren na deze fusie moest er een nieuwe visie op de gemeente gemaakt worden. Samen met inwoners en ondernemers zijn daar gesprekken over gevoerd. Eén van de vragen was: wat onderscheidt Roerdalen van de rest van de wereld? Al pratende kwam ‘klein geluk’ naar boven. Roerdalen is een plattelandsgemeente die bestaat uit zes kleine dorpen met een rijk verenigingsleven en een goede sociale samenhang. Uit de gesprekken kwam naar voren dat in Roerdalen weliswaar geen groot outletcentrum is zoals bij de buren in Roermond, geen Toverland en geen andere grootse zaken. Maar als men kijkt naar waar het in het leven echt om gaat dan zit dat vaak in de kleine dagelijkse dingen, zoals een sociaal netwerk, natuur en de rust en ruimte die in gemeente Roerdalen volop aanwezig is. Dat is de oorsprong van de aanpak van ‘klein geluk in Roerdalen’ uit 2010.
Sindsdien heeft de aanpak een vlucht genomen. Laurens Bijl vertelt: ‘We werden geïnspireerd door Bhutan, een Himalayastaatje waar met Bruto Nationaal Geluk als graadmeter gewerkt wordt. Dat was in de periode waarin Nederland in de financiële crisis zat. De vraag was toen: welvaart en welzijn, waar gaat dat eigenlijk over? Het begrip klein geluk kreeg toen meer lading. Zo is het begonnen.’ Er zijn geluksplekken geselecteerd die inwoners hadden benoemd: plekken waar mensen in de dagelijkse praktijk geluk hebben ervaren. Zijn opdracht als gelukscoördinator is om zich te richten op de vraag: als je als gemeente ‘geluk’ als centraal thema hebt, hoe pak je dat dan aan? Hij doet dat niet alleen, maar samen met iedere medewerker van de gemeente: iedereen is betrokken en uitgenodigd om deel te nemen.
Sonja Thissen vult aan: ‘Ons doel is om bij te dragen aan het geluk en de levensvoldoening van inwoners én bezoekers van onze gemeente. Dit doen we vanuit de kernwaarden vertrouwen en verantwoordelijkheid, respect en gelijkwaardigheid. De inwoner staat bij ons echt centraal. Alles wat we in Roerdalen ontwikkelen, doen we zoveel mogelijk samen met de inwoners.’
Wat is positieve gezondheid?
“Gezondheid als het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven”. Het IPH legt dit als volgt uit: “Mensen zijn niet hun aandoening. Toch focussen we daar in de zorg doorgaans wel op. Alle aandacht gaat uit naar hun klachten en gezondheidsproblemen, en hoe we die kunnen oplossen. Positieve Gezondheid kiest een andere invalshoek. Het accent ligt niet op ziekte, maar op mensen zelf, op hun veerkracht en op wat hun leven betekenisvol maakt.” (Institute for Positive Health, 2022)
Positieve gezondheid als basis voor de aanpak
Positieve gezondheid vormde de basis van een nieuwe gezondheidsnota die in 2018 samen met inwoners geschreven is. Terwijl Thissen eerst de enige was die zich hiermee bezighield, vormt het inmiddels de kapstok voor het hele sociale domein van de gemeente Roerdalen. Thissen: ‘Klein geluk en positieve gezondheid zijn enorm verweven met elkaar. Bij beiden is het belangrijk dat de inwoner centraal staat. Het gaat hierbij over het zelf regie blijven voeren, zoveel mogelijk mee kunnen doen en het aanpassingsvermogen. Door het gesprek met onze inwoners aan te gaan, oprecht te luisteren en open vragen te stellen, kijken we samen naar wat er nodig is. Inwoners kunnen vaak veel zelf of met hulp van mensen uit de omgeving. Indien nodig schakelt het sociaal team professionele ondersteuning in.’
Het is belangrijk dat de cliëntondersteuners de essentie van positieve gezondheid en bijdrage aan geluk goed kennen en dit uitdragen.
Aanleiding voor de doorontwikkeling van cliëntondersteuning binnen de gemeente was een recent cliëntervaringsonderzoek. Hieruit bleek dat weinig inwoners van het begrip onafhankelijke cliënt-ondersteuning hadden gehoord. Thissen: ‘Het kan van zo’n toegevoegde waarde zijn voor inwoners om een gesprek goed voor te kunnen bereiden met iemand anders dan een familielid en dat er ondersteuning is tijdens zo’n gesprek. De link met positieve gezondheid en geluk was snel gemaakt. We vinden het belangrijk dat de cliëntondersteuners de essentie van positieve gezondheid en bijdrage aan geluk goed kennen en dit uitdragen. Dit is namelijk cruciaal in de manier waarop ze invulling geven aan hun rol.’
Op dit moment wordt er binnen Roerdalen formele cliëntondersteuning aangeboden vanuit MEE. Vanuit het koplopersproject richt Roerdalen zich op vrijwillige cliëntondersteuning. De vrijwillige cliëntondersteuners hebben nog niet eerder als cliëntondersteuner gewerkt, hoewel sommigen van hen al wel ervaring hebben opgedaan in vergelijkbare rollen. Alle cliëntondersteuners worden ‘meedenkers’ genoemd binnen de gemeente. Zowel de formele als vrijwillige meedenkers zijn geschoold vanuit de principes van positieve gezondheid. Klein geluk speelt daarbinnen een belangrijke rol. Bijl: ‘Binnen de positieve gezondheid is regie houden over je eigen leven een belangrijk thema. Eén van de verklaringen waarom de één gelukkiger is dan de ander, is de mate waarin mensen zelf regie kunnen houden over hun eigen leven. Mensen die dat kunnen, zijn over het algemeen gelukkiger.’ De thema’s van positieve gezondheid geven meedenkers een kader voor hun gesprekken. In de training van de meedenkers wordt steeds de vraag gesteld: hoe zou je zelf willen dat er aan jou ondersteuning gegeven zou worden? ‘Het gaat er dus om dat meedenkers zich bewust zijn van hun rol, namelijk zorgen dat de inwoner zelf in staat is de ondersteuning te krijgen die nodig is. We verwachten dat inwoners dit ervaren in de manier waarop een meedenker hen ondersteunt.’
Doorontwikkeling en cliëntondersteuning
Of Laurens en Sonja tips hebben voor andere gemeenten die cliëntondersteuning vanuit de principes van positieve gezondheid willen doorontwikkelen? Bijl benadrukt het belang van het beginnen bij een hoger liggend doel: ‘Het is belangrijk om zicht te hebben op ieders belang. Je hebt altijd een hoger liggend doel, dat is een goed vertrekpunt. Het streven naar bijdragen aan geluk en de positieve gezondheid kan helpen om dat gesprek op gang te brengen. Iedereen is het vaak wel eens over de vraag waar je het voor doet. De spanning ontstaat vaak als je het gaat hebben over hoe je dat het beste organiseert: dan heeft iedereen zijn eigen filosofie en belangen. Maar als je begint bij dat hoger liggende doel, en ook recht doet aan de belangen die er zijn, en dat het er uiteindelijk niet over gaat dat tien organisaties blijven bestaan maar dat inwoners goed geholpen worden, dan kun je echt een beweging op gang brengen zoals ons dat ook in Roerdalen gelukt is. We proberen onze kernwaarden daarbij altijd zichtbaar te maken en er continu op terug te komen.’
Tips voor andere gemeenten
Thissen denkt dat hun aanpak ook toegepast kan worden bij grotere gemeenten: ‘Uiteindelijk willen we volgens mij allemaal de mens centraal stellen en eraan bijdragen dat hij de regie in eigen handen heeft. Als gemeente, en als samenwerkende partners, wil je de inwoner kunnen ondersteunen om zijn of haar leven zo betekenisvol mogelijk te maken. Het heeft wel tijd nodig en wij zijn er als gemeente Roerdalen ook nog lang niet. Volgens mij maakt het niet uit of je een kleine of grote gemeente bent, als je het gedachtegoed onderschrijft samen met al je partners, dan gaat het lukken!”
