In juni 2020 lanceerde Geert Wilders de hashtag #ZwartePietMatters. Hiermee leek hij te reageren op de BlackLivesMatter-protesten die op dat moment op volle gang waren. Zocht je op de hashtag, dan vond je enkele berichten die zich uitspraken tegen de protesten, maar vooral honderden kleurrijke K-pop filmpjes. K-pop fans kwamen massaal in actie op Twitter om het geluid dat Geert Wilders maakte te overstemmen. Deze techniek heet swarming, legt hoofdonderzoeker van #DatMeenJeNiet Joline Verloove ons uit: met meerdere gebruikers tegelijk ingaan op een bericht. Ook de upstanders gebruikten deze techniek in hun strijd tegen online discriminatie. 

Niet leuk, wel leerzaam 

Ieder jaar van het project bracht #DatMeenJeNiet een nieuwe groep upstanders bij elkaar om zich in te zetten tegen online discriminatie. Onderzoekers, upstanders, en voorgane upstanders konden zo van elkaar blijven leren. Drie (oud-)upstanders nemen het podium om te vertellen over hun ervaring. Hoe die ervaring was? ‘Leuk’ zou upstander Rui Jun Luong het niet noemen. ‘Eerder interessant en leerzaam’ nuanceert ze. Logisch, als je constant bezig bent met online negatieve berichten bekijken en tegengaan. Rui creëerde haar platform Asian Raisin, omdat ze een geluid miste tegen anti-aziatische discriminatie. De coronapandemie leek een vlam te zetten onder deze vorm van discriminatie. ‘Het was onzichtbaar. Er was nog geen tegengeluid. Ik begon me uit te spreken zodat dat geluid wel gehoord kon worden’ vertelt Rui. Als upstander spreekt ze zich echter tegen meer vormen van online discriminatie uit. Iets om voor te waken, zegt oud-upstander Marco Dreijer. ‘Je moet leren dat je je niet tegen alles uit kan spreken. Blijf jezelf checken hierin: grenzen kennen en niet jezelf uitputten.’ Weten dat er meer upstanders zijn helpt hierbij, betoogt oud-upstander en oprichter van platform fmnstplatform Laura van der Heide. ‘Het geeft rust om te weten dat ik niet alles zelf hoef te doen. Ik heb er nu meer vertrouwen in dat andere mensen zich ook hard maken voor hetzelfde doel.’  

51.322 likes 

Aan dit doel, de sociale norm uitdragen dat online discriminatie niet kan, is dan ook hard gewerkt. Samen hebben de upstanders 1.767 berichten geplaatst, waarin zij zich inzetten tegen online discriminatie of voor het activeren van anderen om ook op te staan. Dat ze volgers hiermee hebben bereikt is duidelijk. De 50.000+ likes op de berichten van de upstanders laten zien dat veel anderen ook afkeurend kijken naar online discriminatie, al is het in stilte. Volgers van de upstanders geven dan ook aan dat zich uitspreken via een openbaar online platform een hoge drempel kan hebben. De upstanders vervullen hierom een voorbeeldfunctie. Door zich uit te spreken en te laten zien dat ze een groep achter zich hebben staan, verlagen de upstanders de drempel voor anderen om in actie te komen. “Door de upstanders en mensen zoals zij voel ik mij meer empowered om meer te posten, meer aware te zijn en mijn ervaringen te delen. Ik vind het heel helpend”, deelt een volger van de een van de upstanders. De hashtag #DatMeenJeNiet vormt zo een gemeenschap, waar online gebruikers van elkaar kunnen leren en op elkaar kunnen terugvallen. 

Samen opstaan 

Steun vinden in een groep, en weten dat zij met dezelfde inzet op staan of willen opstaan tegen online discriminatie, blijkt enorm belangrijk in een effectieve aanpak. Het gevoel van gemeenschap dat oud-upstanders, upstanders en volgers voelen motiveert ze, waardoor zij zich eerder of vaker uitspreken. Door mee te kijken met upstanders hebben onderzoekers van #DatMeenJeNiet nog meer werkzame strategieën gevonden. Er worden honderden berichten per minuut gedeeld, en als individuele gebruiker kan dit overweldigend zijn. De resultaten van #DatMeenJeNiet geven handvatten om je in te zetten tegen online discriminatie op een doeltreffende manier. Verantwoordelijkheid voor het verminderen van online discriminatie ligt natuurlijk niet enkel bij losstaande individuen die de online leefwereld willen verbeteren. Ook grotere structuren zoals de overheid, sociale mediaplatformen en scholen kunnen hun steentje bijdragen aan het tegengaan van online discriminatie. Toch kan ook één bericht al verschil maken: het kan een volger inspireren, een discriminerend bericht doen verdwijnen of een andere online gebruiker bijleren. Hoewel het project is afgelopen, blijft hashtag #DatMeenJeNiet deze kracht behouden.