De kracht van informele netwerken bij het vinden van werk
Werkzoekenden krijgen vaak het advies om hun sociale netwerk in te schakelen. Het gaat dan om informele, vrijwillige, niet betaalde contacten in hun omgeving. Maar wat als je netwerk klein, zwak of niet toereikend is? Als jouw omgeving het min of meer normaal vindt dat je geen werk hebt? Door de coronacrisis neemt het aantal werkzoekenden toe en kan sociaal isolement een extra probleem worden. Reden te meer om oplossingen te verkennen die het sociale netwerk van werkzoekenden kunnen aanvullen of versterken.
Het sociale netwerk speelt een belangrijke rol bij het vinden van werk en beïnvloedt je zoekgedrag en vertrouwen. Onderzoek uit de praktijk ondersteunt dit. Je eigen netwerk kan daarbij zowel positief als negatief van invloed zijn. Het is daarom belangrijk vooral het aantal steunende contacten te verhogen. Daarbij helpen vragen zoals: Wie uit jouw omgeving weet dat jij werk zoekt? En wie ken je of zou je kunnen benaderen? Hoe eerder je er met elkaar in slaagt om iemand uit de eigen kring er positief bij te betrekken, hoe beter.
Hoe diverser je netwerk, hoe groter de kans op nieuwe contacten. Elk informeel contact heeft zo zijn eigen waarde en functie. Bij functies kun je denken aan emotionele en mentale steun of praktische hulp. Alle hechte en minder hechte contacten vormen samen het sociaal kapitaal van de werkzoekende. Hechte contacten kunnen je steunen in lastige omstandigheden. Voor het vinden van werk is het vooral belangrijk om uit de ‘bubbel van bekende contacten’ te breken en nieuwe ontmoetingen aan te gaan. Formele begeleiders, zoals klantmanagers en jobcoaches, doen er daarom goed aan om consequent en gericht aandacht te schenken aan het opsporen en inschakelen van bestaande en nieuwe sociale hulpbronnen. De buurvrouw, de sportcoach, een lotgenoot, een oom of een contactpersoon in de wijk. Het kunnen allemaal bondgenoten zijn of worden. ’Iedereen heeft recht op en baat bij een eigen kring van mensen die met je meedenken. Vind je dat, dan ga je daarvoor’, aldus Hedda Lieshout van de Eigen Kracht-centrale, bekend van de eigenkrachtconferenties met informele ondersteuners. Hun ervaring is dat er altijd meer mensen bereid zijn om mee te denken en support te bieden dan je vooraf denkt.
Bridging
Drie basisbegrippen uit de sociaal kapitaal theorie zijn bonding, linking en bridging. Robert Putnam wijst op het belang van bridging (overbruggende contacten tussen netwerken) voor de diversiteit én dus kwaliteit van je informele sociale netwerk. Bridges bieden je toegang tot een ander netwerk. Maatjes of mentoren vervullen die rol, of richten zich op het vinden van dit soort contacten voor en/of door de werkzoekende.
Tekort aan sociaal kapitaal aanvullen
Wat als je eigen kring - om welke reden dan ook - tekort schiet. Wat als jouw familie of huisgenoten je hier niet mee kunnen helpen? Wat als je opgroeit in een omgeving die werk zoeken, ontmoedigt. Wie of wat kan je dan verder helpen bij het zoeken naar werk?
Uit een eerste verkenningsronde komen verschillende alternatieven voor informele steun en sociale support naar voren. Elk van de initiatieven vertrekt vanuit de motivatie en leefwereld van de werkzoekende. Ze versterken de zelfregie en bieden kans om samen op te trekken. Zij zien zich als bondgenoten en stellen zich responsief op. Ze willen weten wat er speelt en geven hulp, aandacht en steun bij de zoektocht naar werk. Daarmee vullen ze het tijdelijk tekort van sociaal kapitaal aan. We noemen ze in vogelvlucht:
Maatjes, mentoren en rolmodellen
Bij JobHulpMaatje trekt een vrijwilliger een tijdje met de werkzoekende op. En biedt op basis van gelijkheid praktische steun en ruime aandacht in hun zoektocht naar werk. Jobhulpmaatjes zijn gecertificeerde vrijwilligers. Zij werken samen met en aanvullend op formele dienstverleners in werkbegeleidings- en re-integratietrajecten door werkzoekenden.
'Vrijwilligers zijn altijd al actief geweest in de zorg, maar vrijwilligers met betrekking tot de arbeidstoeleiding lijken nog een blinde vlek te zijn.' – JobHulpMaatje
Bij Street Pro en 2GetThere kiest een jongere een ervaringsdeskundige leeftijdsgenoot als coach. Deze coach fungeert als rolmodel, heeft ‘in het zelfde schuitje’ gezeten, spreekt de taal van de jongeren en kent hun cultuur. Dit ‘iemand-zoals-jij’ effect maakt het makkelijker voor de werkzoekende om vertrouwen te houden, zelfregie te nemen en correcties of tips te accepteren.
Bij de JIM aanpak, bekend uit de jeugdzorg, kiest een jongere een mentor uit zijn eigen kring. Iemand die hij/zij vertrouwt om samen belangrijke beslissingen over de toekomst mee te maken. Bijvoorbeeld over keuzes in opleiding, werk en wonen. De vraag ‘wie vertrouw jij?’ staat centraal. De mentor is bijvoorbeeld een oom, neef, tante, buurvrouw, of docent.
‘Bij een persoon die je vertrouwt, durf je vaak ook meer dingen te zeggen. Je vindt het niet erg om van zo een persoon bepaalde lessen aan te horen. Sterker nog, de kans is groot dat je dit zal accepteren. Wij stellen dan ook de vraag: wie wil je vertrouwen?’ – JIM aanpak
Bondgenoten
Informele ontmoetingen met en tussen potentiele werkgevers. Onbekend maakt onbemind. De waarde van een ontmoeting van mens tot mens waarin een klik kan ontstaan tussen werkgever en werkzoekenden is groot. De kans om die ontmoeting laagdrempelig te organiseren, is in informele setting uiteraard aanzienlijk groter dan bij formele sollicatieprocedures. Dat idee zie je onder meer terug bij vacaturecafés.
Lotgenoten en bondgenoten. Ieder mens kan vanuit (h)erkenning iets voor een ander betekenen. Er zijn initiatieven waarin verschillende werkzoekenden in groepen cursussen volgen, elkaar ontmoeten en aanmoedigen. Werken voor Elkaar organiseert voor 50+ers netwerkcafés en werk-estafettes waarin werkzoekenden in kleine groepen voor elkaar zoeken naar een nieuwe carrière. Bij Single SuperMom kunnen moeders elkaar ook online bereiken. Hun besloten Facebookpagina biedt volop kans om tips en ervaringen uit te wisselen en te ervaren dat je er niet alleen voor staat.
‘Wij zien dat steun en hulp uit een sociaal netwerk zeer belangrijk is en echt helpt voor moeders om uit sociale en economische problemen te komen. Op onze besloten Facebookpagina kunnen zij elkaar steunen en helpen.’ - Single SuperMom
Informele steun van collega’s in je nieuwe baan. Heb je eenmaal een werkplek gevonden, dan kan een betrokken collega - die je helpt om de weg te vinden - veel verschil maken. Vanuit die gedachte ontstond een nieuwe vrijwilligersrol: een Harrie. Hulpvaardig, Alert, Rustig, Realistisch, Instruerend en Eerlijk. Met gunstige effecten op de werksfeer en collegialiteit.
Krachtig en kwetsbaar
De praktijken uit deze eerste verkenning benadrukken de meerwaarde van informele support. Ze ervaren dat informele ondersteuners een betekenisvolle aanvulling zijn op andere belangrijke vormen van ondersteuning zoals scholing, sollicitatiecursussen, compensatie voor werkgevers en flexibele vormgeving van banen.
We zien dat initiatieven die vormen van informele support inzetten, vaak worstelen met hun tijd en voortbestaan. Ze missen bijvoorbeeld de borging in gemeentelijk beleid en pleiten voor meer bekendheid en samenwerking met formele ondersteuners zoals de jobcoaches en klantmanagers.
Daarbij komt dat het coronavirus een serieuze spelbreker is voor het organiseren en opzetten van allerlei vormen van informele ontmoetingen en support. Wie langere tijd geen of nauwelijks nabije contacten kan hebben loopt het risico niet meer mee te doen (zie ook dit rapport). Het laat zich raden welke impact dat heeft op het zoekgedrag en vertrouwen van een werkzoekende.
Het verhogen van het sociaal kapitaal van kwetsbare werkzoekenden is nuttig, vraagt extra inzet én staat onder druk. Wat zijn daarin volgens jou de belangrijkste vraagstukken en uitdagingen? Wat staat ons te doen? Tijdens een ronde tafel nodigen wij je graag uit om jouw ervaringen te delen en te werken aan wat mogelijk is.
Uitnodiging ronde tafel(s)
Ken jij of ben jij zo’n initiatief dat de kracht van het informele netwerk van werkzoekers helpt te benutten? Wil je bijdragen aan de verkenning van vraagstukken en anderen met kennis verrijken? Heb je ideeën over hoe de samenwerking tussen formele en informele bondgenoten en ondersteuners sterker kan? Schuif je virtuele stoel aan bij de ‘digitale ronde tafel’ van woensdag 4 november.