Wat is Grasboom Veenendaal?

'Wetgeving verandert voortdurend, het is echt de kunst daar tussendoor te laveren.' 

Pieter: ‘Grasboom Veenendaal is er voor jongvolwassenen met autisme, die doorgaans vanuit hun ouderlijk huis op eigen benen willen staan. Zij wonen in een eigen appartement in een veilige omgeving, met begeleiding in de buurt én een professioneel vangnet om hen heen. Door ouders is in 2010 de Stichting Exploitatie Grasboom Veenendaal opgericht die binnen de woonvorm de zorg, ingekocht met een pgb, faciliteert. Zij hadden twee mooie voorbeelden van grasboomprojecten in Utrecht. Voor veel jongvolwassenen met een normale intelligentie en met een diagnose ASS is gewoon het huis uitgaan vaak moeilijk. Toen de ouders bij elkaar gingen zitten ergens rond 2009 en kennis uitwisselden en ervaringen deelden bleek er veel mogelijk. Achteraf is daar het initiatief geboren. De Grasboom bestaat uit een serie appartementen, in een appartementencomplex. Aan de buitenkant zie je geen verschil, maar van binnen zijn de appartementen ‘autismeproof’ gemaakt. Verder is er een gemeenschappelijke ruimte – een van de appartementen is als zodanig ingericht – waar gemeenschappelijke activiteiten worden ondernomen zoals eten en ontspanning.’ 
Christa: ‘Het is ongekend wat jullie als ouders doen en betekenen. Jullie doen de sollicitatiegesprekken met nieuwe zorgverleners, houden toezicht op de kwaliteit van de geleverde zorg, richten het inventaris in. Een dergelijk wooninitiatief staat of valt bij een groep bevlogen ouders die ervoor wil gaan.’
Pieter: ‘Het is belangrijk om op de hoogte te blijven, je te blijven inzetten, in gesprek te blijven. Wetgeving verandert voortdurend, het is echt de kunst daar tussendoor te laveren. Niet alles gaat goed, maar we komen er altijd wel uit.’
Christa: ‘Inderdaad, ook als het niet goed loopt of dingen anders uitpakken, dan nog vinden we elkaar wel weer. We doen dit tenslotte niet voor onszelf.’

'Het is verleidelijk om beleid te maken van achter je bureau en op basis van landelijke rapportages. Maar daardoor mis je het maatwerk waardoor je echt verschil kan maken.'

Hoe is de gemeente omgegaan met het initiatief van deze ouders? 

Christa: ‘Als beleidsadviseur van de gemeente Veenendaal houd ik me bezig met beschermd wonen en maatschappelijke opvang. Ik vind het belangrijk dat ik ‘beeld en geluid’ heb bij initiatieven; de meeste initiatieven hier in Veenendaal heb ik dan ook wel bezocht of we hebben er wel eens een vergadering gehouden. Het is belangrijk om de mensen en de context te kennen. Het is verleidelijk om beleid te maken van achter je bureau en op basis van landelijke rapportages. Maar daardoor mis je het maatwerk waardoor je echt verschil kan maken. Toen ik een aantal jaren geleden bij de gemeente Veenendaal aan de slag ging, waren we niet waar we nu wel zijn. We hebben een behoorlijke ontwikkeling doorgemaakt. Er was letterlijk sprake van afstand: Amersfoort was de centrumgemeente waar toegang en inkoop werd geregeld. Amersfoort is best ver, vanuit Veenendaal gezien. De werkprocessen waren nog onvoldoende bestendigd en de Beschermd Wonen producten sloten niet aan bij de ondersteuningsvraag van de bewoners en de constructie van het wooninitiatief. We zijn daarom voor een regiowijziging gegaan en vanaf 1 januari 2022 zijn we ondergebracht in het centrumgemeentegebied van Ede. Dat is belangrijk, want de Wmo heeft tot doel zorg en ondersteuning zo dicht mogelijk bij inwoners te organiseren, lokaal en passend bij de zorgvraag. Door deze regiowijziging is het voor Veenendaal nu mogelijk om verbonden te zijn aan de samenwerkingsregio, maar wel zelfstandig de inkoop en toegang vorm te geven. Dit betekent dat we veel van de bewoners kennen en dat we snel kunnen schakelen.
Pieter: ‘In het contact met de gemeente zijn er twee belangrijke momenten geweest: de eerste rond 2010 over de subsidie voor het prikkelarm maken van de appartementen en het tweede was rond 2014, toen we voor beleidsmedewerkers van Beschermd Wonen van de gemeenten uit de buurt een informatieavond organiseerden over het unieke van een ouderinitiatief binnen de Grasboom en haar bewoners. Deze voorlichting gaven we vanwege de overgang van AWBZ naar Wmo. Voor ons, maar ook voor de gemeente, was deze overgang nieuw. Dan kan je elkaar maar beter kennen en investeren in de samenwerking.’

Hoe zou je de samenwerking tussen Grasboom Veenendaal en de Gemeente Veenendaal typeren? 

'We beseffen dat we soms verschillende belangen nastreven. Die liggen dan ook gewoon op tafel, heel transparant.'

Pieter: ‘De Gemeente Veenendaal verdient echt een compliment: zij zijn bereid het met ons aan tafel te gaan, met ons op pad te gaan. En te gáán voor dit soort, toch wel, kleine projecten. Ze begrijpen dat dit ouderinitiatief uniek is en dat deze woonvorm van grote betekenis is voor de mensen die er wonen.’
Christa: ‘De samenwerking is inderdaad heel goed. Er is sprake van openheid en van korte lijnen. We beseffen dat we soms verschillende belangen nastreven. Die liggen dan ook gewoon op tafel, heel transparant. Openheid helpt om eruit te komen met elkaar.’
Pieter: ‘De financiering van de Grasboom loopt enerzijds via de Wmo, via de Gemeente Veenendaal en via een beschikking Beschermd Wonen met Pgb. Anderzijds ontvangt een deel van de bewoners sinds 2021 middelen vanuit de Wlz; indicatiebesluit Ggz-wonen met Pgb. Verder is er sprake van een wooninitiatieventoeslag. Dat is een subsidie om de kosten van (en activiteiten in) de gemeenschappelijke ruimte te kunnen bekostigen.’
Christa: ‘De Wmo is in feite gericht op tijdelijke ondersteuning. Daarbij monitor je als gemeente het gebruik en het herstelproces. Bij een deel van deze bewoners ligt dat anders: je spreekt eerder over stabiliseren dan over herstel. Soms is het doel om achteruitgang te voorkomen. Ook deze doelgroep valt onder de Wmo. De situatie kan door wijzigingen ineens omslaan en het herstel kan dan ontregelt zijn. We zijn daarom blij dat een deel van de bewoners van de Grasboom, maar ook die van een ander, vergelijkbaar ouderinitiatief EF5, is toegelaten tot de Wlz. Aanvankelijk gold dat er dan een slaapwacht moet zijn, dat is een vereiste om de zorg vanuit de Wlz gefinancierd te krijgen. Bij sommige bewoners weet je dat een zelfstandige toekomst ver weg is, of dat ze dat mogelijk nimmer zullen bereiken.’

Hoe belangrijk zijn de behoeften en wensen van de bewoners?

'We willen groeien in het vinden van mooie, kleine oplossingen die een groots effect hebben.'

Christa: ‘Het is niet zo moeilijk om beleid te maken over de hoofden van inwoners. Ik wil echter weten voor wie ik het doe. Het heeft mij telkens weer verrast hoe goed deze mensen zicht hebben op hun eigen situatie en kwetsbaarheid. Ze weten vaak echt wel waar ze ondersteuning bij nodig hebben. En ze hebben hun dromen over de toekomst, over een huis of relatie. Ik probeer in mijn werk als gemeentelijk professional dat voor ogen te houden en gunstige omstandigheden te creëren waardoor ze dichterbij hun droom kunnen komen.’
Pieter: ‘We proberen aan te sluiten bij de bewoners zelf. We streven naar maximale zelfstandigheid. Daaronder versta ik dat ze een bewoner samen met de begeleiding en met steun van hun ouders (zgn. driehoek van Egberts) op verschillende levensgebieden het maximale uit zichzelf haalt. En heel belangrijk: dat ze kunnen meedoen aan de maatschappij. En dus niet alleen op hun kamer zitten. Nee: werk, studie, zinvolle daginvulling. Het is constant zoeken en aftasten hoe je de umwelt van onze bewoners zodanig kunt inrichten dat zij een prettig leven kunnen leiden.’
Christa: ‘We willen groeien in het vinden van mooie, kleine oplossingen die een groots effect hebben. Daarvoor is nodig dat je je verdiept in iemands situatie. Dat je de persoon blijft zien, aansluit bij wat iemand leuk vindt en voortborduurt op succeservaringen. Soms kan iets kleins een grote betekenis hebben. Zo werkt een van de bewoners bij een drogist. Onder de toonbank is voor hem een belletje gemaakt, als hij het lastig of spannend vindt, kan hij met het belletje de hulp van een collega inroepen. Het belletje maakt dat hij daar kan werken.’
Pieter: ‘Ik vond het mooi om pas van een van onze nieuwe bewoners te horen dat diegene nu op z’n plek zit. ‘Hier word ik gehoord, hier voel ik me veilig’, zei diegene. Dat is toch goud waard, daar doe je het voor!’