Kracht uit kunst in beeld

Het positieve effect van kunst en cultuur op het welzijn en de gezondheid van ouderen

Steeds meer kunstenaars brengen dans, theater en muziek in wijken en zorgcentra in Nederland. Daar zorgen ze voor ontmoeting, ontroering en gezondheid voor bewoners, maar ook voor inspiratie van medewerkers en vrijwilligers. Movisie wil dat deze onderstroom zichtbaarder wordt. Want kunst geeft kracht, maar er zijn nog heel veel plekken waar dat nog ontdekt moet worden. Daarom organiseerde Movisie in 2016 Kracht uit Kunst: een online foto- en filmfestival over ouderen en kunst. Het was het vervolg op het filmfestival Cinema Senior, het jaar ervoor.

Vierenvijftig inzendingen dongen mee naar een prijs voor de mooiste film of mooiste foto’s. Juryleden Teun Luijkx (acteur in o.a. A'dam - E.V.A.) en Hedy d'Ancona (oud-politica) hadden er een stevige kluif aan, maar maakten uiteindelijk een keuze. Teun koos voor het filmpje van PRA Muziektheater, over hun voorstelling Simpel Verlangen. Bijzonder, omdat PRA met een filmpje over een andere voorstelling ook een winnaar van Cinema Senior was. Hedy d'Ancona selecteerde de foto’s van het project Dans, Vecht, Huil, Bid, Lach, Werk en Bewonder van DeDansDivisie, waarin dansers met Parkinson optreden. Een goede aanleiding om met de makers achter beide initiatieven door te praten over het geheim van hun projecten.

‘Ik werkte al jaren als maker in de theater- en muzieksector. Ik zag als toeschouwer een voorstelling voor ouderen uit een zorginstelling en kinderen van een basisschool. De energie die vrijkwam tussen hen tijdens het nagesprek inspireerde me, en ik besloot ter plekke om die twee generaties via kunst samen te gaan brengen.’ Aldus Monique Masselink, artistiek leider van PRA Muziektheater over hoe zij de kracht van kunst voor ouderen ontdekte. Ook Marlien Seinstra van de DansDivisie kwam daar per toeval achter. ‘Ik had al jaren een dansschool voor volwassenen. Op een gegeven moment vroeg een fysiotherapeut of ik dansles wilde geven aan Parkinsonpatiënten. Ik twijfelde eerlijk gezegd een beetje. Maar het was een groep met mannen én vrouwen, en dat sprak me aan omdat ik vooral vrouwen in mijn lessen had. Dus zo begon het!’

Laat zien wat nog wél mogelijk is

Aanvankelijk gaf Marlien alleen dansles aan haar groep. ‘Ik besloot er een voorstelling van te maken, omdat ik het zo bijzonder vond wat er gebeurde. Dat wil ik tonen aan anderen. Ik vind dat je moet laten zien wat er nog wél mogelijk is. In 'Dans, Vecht, Huil, Bid, Lach, Werk en Bewonder' zitten ook videofragmenten met de dansers, waarin ze over hun ervaringen vertellen.’

DeDansDivisie zet, behalve mensen met Parkinson, ook ervaren amateurs in. Ook PRA Muziektheater ‘mengt’ de deelnemers. ‘We werken met professionele dansers en musici en dat is voor ons heel belangrijk,’ stelt Monique Masselink van PRA. ‘Zij benaderen de ouderen en kinderen als gelijkwaardige medemakers en gaan samen met hen een uitdaging aan om een goed artistiek product neer te zetten.'

De voorstelling van DeDansDivisie brengt veel teweeg bij de deelnemers. Marlien Seinstra: ‘Bij mijn andere dansgroepen moet ik nog weleens sleuren, maar hier gaat het vanzelf. Deze dansers zijn zo gemotiveerd. Ze ontdekken dat ze veel meer kunnen dan ze dachten. In die zin heeft dat dansen wel iets weg van een medicijn.’ Monique Masselink heeft vergelijkbare ervaringen. ‘Mensen bloeien open. Het is echt heel ingrijpend. Na afloop van een voorstelling vertelde een familielid dat haar moeder na maanden van stilte weer begon te praten. Mensen die helemaal in zichzelf gekeerd zijn, beginnen weer stilletjes aan te lachen.’

De projecten maken niet alleen indruk op de deelnemers. Ook verzorgenden, artsen en familie worden verrast en op nieuwe gedachten gebracht. Marlien Seinstra: ‘In de zaal zitten veel zorgprofessionals en die vinden het geweldig. Ik sprak een neuroloog en die zag zijn patiënten zoals hij ze nog nooit had gezien. Een belangrijke ervaring voor hem.’ Monique Masselink heeft soms indringende gesprekken met de verzorgenden van 'haar' deelnemers. ‘Managers en verplegend personeel leren hun bewoners eigenlijk opnieuw kennen. Ze vertellen dat de impact van de dans en muziek overweldigend is.’

PRA Muziektheater en De DansDivisie zijn alweer bezig met volgende projecten. Beide groepen worden overstelpt met aanvragen. PRA onderzoekt momenteel of ze hun aanbod kunnen verbreden met workshops voor verzorgenden. ‘Maar,’ zegt Monique Masselink, ‘Ik ben momenteel 75% van mijn tijd bezig met fondsen werven. Dat komt omdat we niet goed in een hokje passen, het is zorg óf kunst. Dat maakt het ingewikkeld om een organisatie op te bouwen.’

PRA Muziektheater en De DansDivisie dagen hun deelnemers uit om over hun grenzen te kijken en te gaan. En eigenlijk is dat ook hun uitdaging aan zowel de zorg- als de cultuursector.

Kijk voor meer inspirerende korte films en foto’s van mooie sociaal-artistieke projecten voor, door en van ouderen op www.cinemasenior.nl. Zelf een mooi voorbeeld? Stuur hem dan in via de website.   

Over de grenzen kijken is een belangrijke uitdaging voor zowel de zorg- als de cultuursector. Wilt u tips en handvaten voor verbindingen?

Bekijk de transformatieagenda