Tussenstop is in 2015 door Movisie geïnitieerd om de haalbaarheid van het Engelse programma UK Night Stop in Nederland te toetsen. Het programma heeft tot doel te voorkomen dat kansrijke (zwerf)jongeren tussen 18 en 25 jaar in de volwassen daklozenopvang terechtkomen en gaan zwerven. In het handboek staan praktische tools voor de voorbereidings-, opbouw- en uitvoeringsfase van het programma. Organisaties kunnen het gebruiken om een eigen initiatief te starten.

Download het handboek

Thuissituatie grootste risicofactor

Uit internationaal vergelijkend onderzoek Combating Youth Homelessness van Movisie bleek dat een problematische thuissituatie de grootste risicofactor vormt voor jongeren om dakloos te worden. Daarnaast wijst het onderzoek uit dat wanneer family mediation een onderdeel is van de ondersteuning van de jongeren, dit kan helpen bij de terugkeer naar huis en het relatieherstel met de ouders. De tijdelijke opvang door gastgezinnen is zinvoller wanneer zij langer dan één nacht duurt. Uit onderzoek naar Nightstop blijkt dat deelnemers zich welkom en veilig voelen bij vrijwilligers en dat zij daar de ruimte voelen om gezonde keuzes te maken. De familierelaties van de jongeren verbeteren en zij voelen zich na de opvang meer dan voorheen onderdeel van de gemeenschap.

Lessons learned

In Engeland werkt het concept Tussenstop. Initiatiefnemers Charlotte Schippers (van project Campus Diep in Groningen) en Petra van Leeuwen (Movisie), waren benieuwd of het in Nederland ook zou werken en initieerden twee pilots in Groningen en Zeeland. Humanitas koppelde jongeren en families aan elkaar en trad op als projectleider. Wat leverde het project op?

Petra van Leeuwen: ‘De pilots zijn eerlijk gezegd moeizaam verlopen. Omdat Tussenstop onderdeel is van formele en informele netwerken, is het belangrijk dat de lokale partners elkaar al goed weten te vinden. Tussenstop als tijdelijke overbrugging werkt alleen als jongeren binnen 1 of 2 weken kunnen rekenen op een veilige en passende slaapplaats of veilig terug kunnen naar huis. Ik zie op veel plekken dat de basis voor jongeren nog niet op orde is. Daar moet je op lokaal niveau eerst aan werken. Tussenstop is bedoeld om jongeren weg te houden uit de nachtopvang en te onderzoeken of terugkeer naar huis nog (een tijdje) mogelijk is. Maar de transitie naar de gemeenten vraagt nog veel aandacht voor de basis. Juist het informele, preventieve karakter van deze opvang sluit qua visie helemaal aan bij de ambitie van de transformatie. Alleen het systeem waarin we ‘vast’ zitten, beweegt nog niet zo snel mee. Ik hoop dat we met elkaar in staat zijn om de jongeren centraal te stellen en het systeem er omheen kunnen organiseren.’

'Ik hoop dat we met elkaar in staat zijn om de jongeren centraal te stellen en het systeem er omheen kunnen organiseren’

Humanitas projectleider Valerie Spijkers over de ervaringen met de pilots: ‘Het bleek moeilijk om jongeren te bereiken waardoor de pilot in Zeeland niet van de grond kwam. Door het geringe aantal deelnemers deden trajectbegeleiders binnen Tussenstop maar mondjesmaat ervaring op met deze nieuwe vorm van ondersteuning en kreeg het project onvoldoende bekendheid. Ook de ingewikkelde arbeidsintensieve manier van communicatie en samenwerking tussen ketenpartners zorgde ervoor dat het uitvoeren van Tussenstop lastig was. Om jongeren op tijd in het gastgezin te krijgen waren er heel veel verschillende partijen nodig, dit bleef gedurende het traject lastig op te lossen. Wél hebben we gezien dat die jongeren die uiteindelijk in een vrijwillig gastgezin terecht kwamen, daar veel baat bij hebben gehad. De uitgewerkte methode voor family mediation is zeer positief ontvangen bij zowel jongeren als ketenpartners’.

Mooie matches

Charlotte Schippers, projectleider in Groningen, vertelt over mooie matches die jongeren en  gezinnen gemaakt hebben en wat dat opleverde: ‘De jongeren die bij ons project een ‘tussenstop’ maakten en een aantal weken bij een gastgezin logeerden waren allemaal verrast over de wijze waarop deze gastgezinnen hen welkom heten. Jongeren met ervaring in de jeugdzorg vertelden ons dat zij zich in de professionele opvang nooit zo welkom hadden gevoeld als bij de vrijwillige gastgezinnen. Rust, aandacht en lekker eten zorgden ervoor dat ze op adem kwamen en konden bedenken wat hun volgende stap kon zijn. Een goed voorbeeld is een gastgezin dat een vrouwelijke Syrische tussenstopper ontving. Dit gezin had al een pleegdochter uit Turkije. Samen kookten de tussenstopper, het gastgezin en de pleegdochter en leerden zij elkaar de verschillende gerechten uit hun landen. Onder het koken kwamen de verhalen. In de vertrouwelijke sfeer kon de tussenstopper haar verhaal, haar zorgen en haar angsten delen. Voor haar vertrek organiseerde het gastgezin een feestje met heerlijke gerechten waar vrienden en familie werden uitgenodigd’.

'Jongeren met ervaring in de jeugdzorg vertelden ons dat zij zich in de professionele opvang nooit zo welkom hadden gevoeld als bij de vrijwillige gastgezinnen'

Werkbare methodiek

Uit het project is het handboek Tussenstop ontstaan: het resultaat van lokale experimenten waar geïnteresseerden mee aan de slag kunnen. Geïnteresseerd? Neem contact op met Edwin Herzberg, Humanitas: e.herzberg@humanitas.nl, tel. 020 523 11 00 of Charlotte Schippers: charlotte.schippers@adviesaantafel.nl, tel. 050-3112168.