Kunst en cultuur als middel bij de integratie van statushouders
Wat zijn de werkzame elementen van culturele interventies - kunst- en cultuurprojecten- voor, door en met vluchtelingen? Die vraag stond aan de basis van een verkenning die is uitgevoerd in opdracht van Kennisplatform Integratie & Samenleving (het programma waarin Movisie en het Verwey-Jonker Instituut samenwerken) en het LKCA.
De afgelopen jaren zijn er meer vluchtelingen naar Nederland gekomen. Dat leidde ook tot een toename van het aantal kunst- en cultuurprojecten met vluchtelingen. Deze projecten beogen vaak een bijdrage te leveren het vergroten van het sociale netwerk en de integratie van vluchtelingen.
In opdracht van KIS verrichtten Movisie en LKCA (Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie Amateurkunst) een verkennend onderzoek. De basis van die verkenning bestaat uit een literatuuronderzoek en een inventarisatie van 26 culturele interventies. Daarbij stond de vraag centraal: wat is er bekend over de werkzame elementen van deze interventies op het vergroten van sociale netwerken ten behoeve van de integratie en participatie van statushouders?
Wat zijn de belangrijkste conclusies?
Uit de literatuurstudie blijkt onder meer dat culturele interventies kunnen leiden tot betekenis-volle contacten en uitbreiding van het sociale netwerk. ‘Uit de praktijkverkenning blijkt dat er veel verschillende werkzame elementen zijn die kunnen bijdragen aan sociale contacten en een succesvol project’, schrijven de onderzoekers. ‘Deze kunnen we onderverdelen in kenmerken van de interventie, de kunstenaar/uitvoerder, de doelgroep en de organisatie. Enkele werkzame elementen lijken specifiek toepasbaar bij culturele interventies gericht op statushouders, zoals taaloverbrugging en de inzet van rolmodellen.’
Uit de verkenning blijken opvallende overeenkomsten tussen werkzame elementen bij culturele interventies gericht op statushouders en andere doelgroepen zoals ouderen, stellen de onderzoekers. ‘Zoals de focus op de mens en de kracht en niet op de hulpbehoevendheid.’
‘Maar misschien is de belangrijkste wel de kunst zelf, die zich bij uitstek leent voor het vertellen van verhalen, het uiten en overbrengen van emoties en het vergroten van empathie en waarin mensen, elkaar en hun eigen talenten beter leren kennen door toe te werken naar een succesvol en zichtbaar artistiek resultaat.’
Wat kunnen gebruikers met de verkenning?
Saskia van Grinsven, projectleider en werkzaam bij Movisie: ‘Met het rapport hopen wij gemeenten, organisaties gericht op integratie en participatie van vluchtelingen, initiatiefnemers en artistiek leiders uit de kunst- en cultuursector te voorzien van inhoudelijke en handzame kennis en nieuwe inzichten.’ Van Grinsven stelt dat die kennis van pas komt bij het ontwikkelen, organiseren, uitvoeren en (financieel) ondersteunen van kunst- en cultuurprojecten. Angela van Dijk, werkzaam bij LKCA vult aan: ’Onze verkenning geeft cultureel ondernemers en kunstenaars een handvat om de werkzame elementen en de kwaliteit van hun projecten voor nieuwkomers te versterken.’ Ook voor anderen zijn de resultaten van de verkenning zinvol: beleidsmakers. Voor hen geldt dat ze van de kennis gebruik kunnen maken bij het beoordelen van effectieve aanpakken, nieuwe interventies en bij de financiering ervan.
*We hanteren in dit artikel de term interventies omdat beleidsmakers die gebruiken. Voor veel anderen zal de term kunst- en cultuurprojecten bekender zijn.
