De kracht van kunst voor de aanpak van maatschappelijke vraagstukken is groot. Kunst spreekt de taal van emotie, raakt de harten van mensen en nodigt zo uit tot ander gedrag. Het draagt bij aan individuele ontplooiing, participatie en gezondheid. Culturele interventies leveren een belangrijke bijdrage aan de positieve gezondheid van ouderen.

Culturele interventies

Onder culturele interventies valt zowel actieve kunstparticipatie (zelf muziek maken of schilderen) als receptieve kunstparticipatie (‘life’ muziek beluisteren en theater bekijken). Culturele interventies vinden plaats in verschillende kunst disciplines: podiumkunsten (muziek, dans, theater), beeldende kunst, letteren, film, architectuur, (social)design en nieuwe media. Interventies die worden begeleid door professionele kunstenaars, acteurs, muzikanten of dansers hebben meer effect doordat zij de deelnemers op een hele andere wijze benaderen dan zorgprofessionals.

Dementiezorg

Bij mensen met dementie is het belangrijk om in contact te blijven, om de mens centraal te blijven stellen. Culturele interventies zijn een belangrijk middel om te werken aan zingeving en kwaliteit van leven in de dementiezorg en ondersteuning.

Het bestuur en de leden van het Deltaplan Dementie kozen het onderwerp 'Kunst en dementie' als een van de speerpunten voor 2018. Tijdens een themabijeenkomst in april gingen leden met vertegenwoordigers uit zorg, welzijn, kunst onderwijs en beleid met elkaar in gesprek over de kansen voor het blijvend integreren van kunst in dementiezorg- en ondersteuning. Dit leverde de startnotitie 'Kunst en dementie' op waarin de resultaten zijn verwerkt van een inventarisatie bij leden die oplossingsrichtingen aanbieden. Het Deltaplan Dementie gaat zich inzetten voor de bijdrage van culturele interventies in dementiezorg. Dat past goed in de visie op dementiezorg waarin kunst een sleutelrol kan vervullen om in contact te blijven met mensen met dementie.

Uitdagingen

In het beleid en in de structurele financiering van de kunstprojecten zijn mogelijkheden om culturele interventies meer onderdeel te maken van zorg en ondersteuning. De tijd is er rijp voor, zeker nu persoonsgerichte zorg in de spotlights staat. Als een oudere zegt: ‘Ik wil liever dansen dan naar de fysiotherapeut’, dan moet dit mogelijk zijn. Er zijn een aantal uitdagingen om dit in de dementiezorg te realiseren:

• Culturele interventies zijn vaak incidenteel, eenmalig gefinancierd. Als de financiering is beëindigd, komt er een einde aan mooie projecten die betekenisvol waren voor cliënten en deelnemers, en verdwijnt ook de opgedane kennis. Dat komt niet ten goede aan de ontwikkeling van de kennisdeling en opbouw.  De kunst in de dementiezorg en -ondersteuning is niet gebaat bij protocollen.
• Er zijn nog weinig ‘harde’ bewijzen voor effecten van kunst op de positieve gezondheid van zorgontvangers, specifiek mensen met dementie. Meer passend bewijs is nodig.
• De taal en manier van werken tussen professionals uit zorg en welzijn en professionals uit de kunst en cultuur verschilt waardoor samenwerking soms een uitdaging is. In het zorg onderwijs is meer aandacht nodig voor kunsten cultuur en visa versa.
• Kunst zal pas werken wanneer een zekere vrijheid, speelsheid en onvoorspelbaarheid over de uitkomsten van de culturele interventie wordt toegestaan. Dit past niet bij de huidige evidence based medicine-cultuur in de langdurige zorg en ondersteuning. Een cultuuromslag om kunst meer ruimte te geven en aandacht te vragen voor de waarde van culturele interventies is dus meer dan gewenst.