Langdurig werklozen ondersteunen mantelzorgers

Dubbele uitdaging, dubbel effect

In 2011 bracht de gemeente Spijkenisse twee beleidsterreinen bij elkaar, die van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en van Sociale Zaken. Het idee was dat vrijwilligers mantelzorgers zouden gaan ondersteunen. Die vrijwilligers waren niet ‘zomaar’ vrijwilligers, maar uitkeringsgerechtigden. ‘Als gemeente zagen we de behoefte aan ondersteuning voor mantelzorgers. Daarnaast wilden we uitkeringsgerechtigden aan het werk krijgen. Want iedereen die iets kan, moet iets doen’, aldus Marianne Trustfull, beleidsmedewerker van de gemeente Spijkenisse.

Met dit initiatief sloeg de gemeente Spijkenisse twee vliegen in één klap: mantelzorgers kregen ‘respijtzorg’, waardoor ze even vrijaf hadden van de zorg. En uitkeringsgerechtigden kwamen dichter bij de arbeidsmarkt. Het motto van de nieuwe participatiewet die per 1 januari 2014 ingaat is: ‘Wie kan werken, hoort niet afhankelijk zijn van een uitkering’. Maar hoe geef je hier als gemeente invulling aan? Met de trainingen van Movisie-adviseur Jolanda Elferink over ‘vrijwillige respijtzorg’ nam Spijkenisse het voortouw. 

Al eerder ervaring met re-integratievrijwilligers

Al eerder werkte de gemeente Spijkenisse met re-integratievrijwilligers. Hieruit bleek dat deze doelgroep het beste werk kan doen waar altijd vraag naar is. Anders bestaat het risico dat het lastig is om werk te vinden na afloop van de training. Naast de continuïteit van het werk, zorgt ook de duur van het traject voor succes en borging. Marianne: ‘Een traject van zes maanden is echt te kort. Dan heb je mensen net geleerd hoe je zorgt op tijd op je werk te komen. Maar nog niet wat er van je wordt verlangd en je te doen staat in de vrijwillige respijtzorg’. Het is dus van belang de doelgroep langdurig en intensief te begeleiden, aansluitend bij hun niveau en actuele vragen.

Naast de continuïteit van het werk, zorgt ook de duur van het traject voor succes en borging

In gesprek met aanbieders

Movisie en de gemeente Spijkenisse brachten de vrijwilligers in contact met een groep lokale zorg- en welzijnsorganisaties die vrijwillige respijtzorg aan mantelzorgers aanbieden. Alle uitkeringsgerechtigden voerden gesprekken met de lokale welzijnsorganisaties. De gesprekken gingen vooral over hun motivatie en over de verschillende mogelijkheden, ondanks eventuele lichamelijke of psychische beperkingen. 

Begeleiding van de vrijwilligers

Movisie verzorgde de begeleiding door middel van het ontwikkelen en uitvoeren van een training voor de vrijwilligers. ‘Het is essentieel dat deze training qua frequentie en niveau goed aansluit bij de deelnemers. Zo bleken de vrijwilligers in Spijkenisse vaker dan eens in de twee maanden samen te willen komen en hebben we het niveau aangepast’, aldus Jolanda Elferink. Daarnaast kregen de vrijwilligers begeleiding van de contactpersoon van de instelling, de klantmanager van de gemeente en de projectleider die het overzicht houdt. De projectleider is opgeleid om de trainingen in de toekomst zelf te geven.

Trainingsbijeenkomsten

In het traject van 20 trainingsbijeenkomsten leerden de vrijwilligers eerst in groepsverband respijtzorg verlenen in bijvoorbeeld een dagactiviteitencentrum. Later werd ook in thuissituaties geoefend. Onderwerpen die aan bod kwamen, waren onder andere bejegening, privacy, motiverende gespreksvoering, vitaliteit, grenzen, zingeving en verschillende typen zorgvragen. Aanvankelijk zagen deelnemers beren op de weg: ‘Ik heb geen geld voor het vervoer naar het vrijwilligerswerk’ en ‘hoe regel ik de kinderopvang?’ Jolanda Elferink: ‘Maar er ontstond al snel een gevoel van vertrouwen en veiligheid. Naast het opdoen van kennis, wisselden de vrijwilligers ervaringen uit over praktijksituaties en persoonlijke dilemma’s’.

‘Naast het opdoen van kennis, wisselden de vrijwilligers ervaringen uit over praktijksituaties en persoonlijke dilemma’s’

Een krachtige groep

Na twee jaar staat er nu een krachtige groep. Van de 20 aanmeldingen doen nog 15 deelnemers vrijwilligerswerk in de respijtzorg. Twee zijn al doorgestroomd naar werk en een opleiding in de zorg en vijf deelnemers gaan waarschijnlijk een instaptoets doen voor een leerwerktraject in de zorg. ‘Mede bepalend voor het succes is om aan de start een deelnemer te durven afwijzen als je het gevoel hebt dat deze niet geschikt is als respijtvrijwilliger’, aldus projectleider Leon Schouten. Andere succesfactoren zijn de selectie op motivatie van deelnemers, het vestigen van de aandacht op de mogelijkheden van de deelnemers in plaats van op beperkingen en het feit dat de deelnemers een hechte groep zijn geworden. Zij zagen elkaar ook buiten de bijeenkomsten, dit zorgde voor minder uitval. Schouten: ‘Maar hiernaast is een beetje geluk ook belangrijk’.

Ook in gemeente Katwijk

In navolging van gemeente Spijkenisse worden op dit moment ook in gemeente Katwijk uitkeringsgerechtigden door Movisie opgeleid om als respijtvrijwilliger aan de slag te gaan. In Katwijk zullen in totaal 12 bijeenkomsten plaatsvinden. Eind 2013 ronden zij het traject af en stromen ook zij mogelijk door naar betaald werk of een opleiding. Een uitkeringsgerechtigde uit Katwijk: ‘Dit heeft me echt in beweging gebracht en helpt me verder’.