Naast een literatuuronderzoek, zijn er 11 interviews met slachtoffers gedaan en is het levensverhaal van een slachtoffer bestudeerd. De onderzoekers komen tot de conclusie dat emotionele verwaarlozing en kindermishandeling in brede zin de ontwikkeling van een jong kind aantasten. De gevolgen op sociaal-emotioneel, cognitief en gedragsmatig niveau stapelen zich op en zijn zichtbaar tot ver in de volwassenheid. 

Lees ook 'Behandeling bij de late gevolgen van emotionele mishandeling en verwaarlozing' Wat werkt?

Wat is emotionele verwaarlozing?

Een gebrek aan aandacht voor de behoeften van het kind aan genegenheid, emotionele steun, aandacht, bevestiging en controle kan duiden op emotionele verwaarlozing. Volgens het Nederlands Jeugdinstituut is van emotionele mishandeling ‘sprake wanneer ouders of andere opvoeders met hun houding en gedrag afwijzing en vijandigheid uitstralen tegenover het kind. Ouders kunnen het kind regelmatig uitschelden, het kind herhaaldelijk laten horen dat het niet gewenst is of het kind opzettelijk bang maken. Emotionele ofwel psychische mishandeling kan ook bestaan uit denigrerende uitspraken over het kind tegenover anderen, waar het kind zelf bij is.’ 

Maatschappelijke impact van emotionele verwaarlozing en kindermishandeling 

Slachtoffers van kindermishandeling hebben een slechtere gezondheid dan kinderen die niet mishandeld of verwaarloosd werden. Slachtoffers van emotionele verwaarlozing en mishandeling lopen meer risico op het ontwikkelen van schadelijke coping mechanismen, zoals alcohol- en drugsmisbruik of overmatig eten. Slachtoffers ervaren ook vaker chronische pijn, hebben een twee keer grotere kans op het ontwikkelen van chronische ziekten en hebben verhoogd risico op hart- en vaatziekten en diabetes. 

Emotionele mishandeling: voorspeller van psychiatrische problemen        

Naast fysieke klachten, kunnen slachtoffers ook te maken krijgen met psychiatrische problemen, waaronder:

• Posttraumatische stresssymptomen, zoals niet kunnen slapen, hechtingsstoornissen;    
• Laag zelfbeeld, grotere kans op internaliserende problemen zoals angst en depressie;    
• Slechtere emotieregulatie – naast middelenmisbruik, angst, depressie en gevoelens van vijandigheid – groter risico op suïcide.    

Moeite om relaties aan te gaan

Slachtoffers van emotionele verwaarlozing en mishandeling hebben meer moeite om veilige, gezonde en liefhebbende relaties met anderen aan te gaan en kampen met een negatiever zelfbeeld. Ze zijn extra gevoelig voor sociale dreiging, uitsluiting en afwijzing. In de interviews kwam onder andere naar voren dat ze het moeilijk vinden om onbezorgd een relatie te hebben; terughoudender zijn in het aangaan van contacten; angst hebben om een ander te vertrouwen en om verlaten te worden.

Tot slot gaven de geïnterviewden aan dat zij bij het opvoeden van hun eigen kinderen de vicieuze cirkel van mishandeling wilden doorbreken en het merendeel lijkt hierin te slagen: 

Gevolgen van de combinatie van emotionele verwaarlozing en mishandeling

De combinatie van emotionele verwaarlozing en mishandeling voorspelt op significante wijze depressie. Het gaat hier met name om het herinneren van emotioneel trauma dat hiermee geassocieerd wordt. In tijden van stress worden deze vroege herinneringen bij slachtoffers - die niet behandeld zijn - geactiveerd en dit kan vervolgens uitmonden in een depressie. 

Hoe meer blootstelling aan negatieve vroege kindervaringen (Adverse Childhood Experiences) hoe hoger de niveaus van zorgen over de gezondheid, zoals chronische ziekten, verhoogde ontstekingsniveaus en slechtere gezondheidsuitkomsten op latere leeftijd: dit kan de kwetsbaarheid voor depressie weer verhogen.

Kortom: de combinatie van emotionele mishandeling en verwaarlozing is gerelateerd aan zowel psychische als lichamelijke kwetsbaarheid waarbij beiden elkaar kunnen beïnvloeden.

Meer informatie

• Emotionele mishandeling en verwaarlozing van kinderen, de late gevolgen en behandeling. Pauline de Vries en Sophie van Houwelingen – Universiteit van Leiden