‘Mensen hebben helemaal geen behoefte aan nóg een hulpverlener, maar wel aan iemand die naast hen staat en die hen helpt met alle bureaucratie. Willen we dat de decentralisatie een succes wordt, dan moeten we niemand achter laten.’ Janny Bakker-Klein, oud-wethouder in Huizen, vat het kernachtig samen. Ze heeft zich, ook als voorzitter van de VNG-commissie Gezondheid en Welzijn, sterk gemaakt voor onafhankelijke cliëntondersteuning. Gemeenten zijn sinds 2015 verplicht om inwoners gratis hulp te bieden bij de toegang tot zorg en ondersteuning. Niet in alle gemeente is de onafhankelijke cliëntondersteuning al goed geregeld. Volgens Bakker-Klein is de juiste inbedding binnen gemeenten van groot belang. ‘Mensen kunnen zo ondergedompeld worden in de bureaucratie, het gaat erom dat er echt naar ze geluisterd wordt. Wat is er in deze fase van je leven belangrijk? Wat moet er nu geregeld worden?’

‘Vertrouwen is het allerbelangrijkste, dan pas kom je verder’

Vragen

Mensen helpen die de bomen in het bureaucratische bos niet meer zien, het klinkt het eenvoudiger dan het is. Veel gemeenten worstelen nog met de invulling van de onafhankelijke cliëntondersteuning. Gaat het alleen om ondersteuning rond het keukentafelgesprek? Moet haar of zijn werk worden afgebakend of juist niet? En hoe kan de zichtbaarheid van cliëntondersteuning vergroot worden?

Het zijn deze dilemma’s die ook op de Slotconferentie Koplopers Onafhankelijke cliëntondersteuning naar voren komen. Ook het ministerie van VWS is zich bewust van ‘deze lerende praktijk’, stelt MT-lid Henk Reinen van de directie Maatschappelijke Ondersteuning. In totaal trekt het kabinet 55 miljoen euro uit voor de versterking van cliëntondersteuning. Een belangrijke opdracht die op tafel ligt, is ervoor te zorgen dat ook kwetsbare groepen met ‘complexe zorgvragen’ de weg naar de cliëntondersteuners weten te vinden, stelt Reinen. Met lokaal in te vullen campagnes moet bijvoorbeeld ook meer bekendheid aan de hulp gegeven worden.

Reinen: ‘We gaan, in overleg met de koplopers, een foto maken van de behoefte en aanbod. Wat kan er beter, eenvoudiger? We willen ook ondersteuning bieden voor specifieke groepen. Wat is de behoefte, wat is het vraagstuk? Als we dat boven tafel hebben, kunnen we daarin investeren.’ Ook het koploperprogramma van VNG, Ieder(in), de Koepel Adviesraden Sociaal Domein en Movisie - wordt voorgezet en uitgebreid.

‘Ik vind cliëntondersteuning een kil woord. Mijn behoefte gaat over alles wat in mijn leven op mijn weg komt'

Praktijk

Het zijn dan juist ook de koplopers die richting geven en die met voorbeelden uit de praktijk laten zien wat voor keuzes zij hebben gemaakt. Elke gemeente vult de ondersteuning op een andere manier in. De honger naar kennis, aan goede voorbeelden, bleek ook tijdens de slotconferentie waar de koplopers met vragen werden bestookt.

In de gemeente Helmond wordt bijvoorbeeld nauw samengewerkt met het Verenigde Bonden Overleg Helmond (VBOH), de belangenbehartiger van de Helmondse senioren. ‘De getrainde vrijwilligers van VBOH bieden ondersteuning aan ouderen van A tot Z. Van Administratie tot Zingeving’, licht beleidsadviseur Paul Berkers toe.

Erg belangrijk is het volgens Berkers om te investeren in de samenwerking tussen de verschillende partijen. ‘Ook in Helmond is sprake van verkokering’.

Ook de vrijwilligers verdienen aandacht. Het gaat niet alleen om de werving van de juiste mensen, maar ook in tussentijdse begeleiding, de ruimte voor intervisie. ‘Onze cliëntondersteuners komen van alles tegen. Tijdens de intervisie worden bijvoorbeeld ook de eigen vooroordelen’ besproken’, verduidelijkt Roland Matuszynsk van VBOH.

De cliëntondersteuners in Helmond zijn onafhankelijk en staan ‘naast de klant’, maar dat betekent ‘zeker niet dat ze lijnrecht tegenover de gemeente staan’, klinkt het. ‘Dat is zeker niet het geval. Uiteindelijk hebben we allemaal – de vrijwilliger en bijvoorbeeld de WMO-consulent’ het beste voor met de burger’, aldus een van de cliëntondersteuners uit Helmond.

In de wijk

In Den Haag kunnen inwoners op zeventien zogeheten Servicepunten XL in de stad voor allerlei vormen van ondersteuning terecht. Of het nu om het aanvragen van een scootmobiel, maaltijdservice, opvoeding, geldvragen of het vinden van vrijwilligerswerk gaat.  Daarnaast wordt voor specifieke doelgroepen ook gebruik gemaakt van ervaringsdeskundigen en vrijwilligers. ‘We hebben cliëntondersteuners in allerlei soorten en maten’, verduidelijkt beleidsadviseur Raymond Hamar de la Brethoniere.

‘Voor mij komt in de functie van cliëntondersteuner alles samen'

In de gemeente Amersfoort was de inbedding van de cliëntondersteuning een zoektocht, vertelt beleidsadviseur Ineke Hooijschuur. ‘We hadden het eerst goed geborgd bij de wijkteams, maar toen kwam het punt van de onafhankelijkheid. Naast de klant staan. Die onafhankelijkheid kan een probleem zijn omdat de wijkteams ook over zorg beslissen.’ Om die reden werd besloten om de cliëntondersteuners bij de brede welzijnsorganisatie Indebuurt033 onder te brengen. Amersfoort werkt nu hard aan de bekendheid van de cliëntondersteuning. Essentieel is dat ook de wijkteams en klantmanagers hun cliënten op het recht daarop wijzen, zegt Hooijschuur. ‘Dat gebeurt in de praktijk nog lang niet altijd. Daarom is ook belangrijk dat de professionals en verschillende partijen weten wat ze doen.’

Op de werkconferentie wordt veel aandacht besteed aan de hete hangijzers. Van inbedding, afbakening, onafhankelijkheid tot aan de naam van de onafhankelijke cliëntondersteuner die volgens velen niet de lading dekt. Een van de aanwezigen kent mooiere varianten. ‘Ik vind het persoonlijke gids of meedenker veel aansprekender.’