‘Maatschappelijke participatie en arbeidsparticipatie gaan hand in hand’
Veel mensen verrichten waardevol werk in Amsterdam West. Vaak zijn dat sleutelfiguren die het vertrouwen van buurtbewoners krijgen. De arbeidsmarkt blijft voor hen echter slecht toegankelijk. En beloning voor hun inzet ontbreekt. Ze blijven afhankelijk van een uitkering. Met een Buurtbaan is een opstap naar regulier werk gecreëerd. Verkleint de Buurtbaan de afstand tussen arbeidspotentieel in de wijk en de systeemwereld? Hoe slaan we een brug tussen informele en formele partijen?
Buurtopbouw van binnenuit
Eartha deed ervaring op als participatie- en empowermentcoach. Ze was buurtkok en actief rond het voorkómen van eenzaamheid in de wijk. Tijdens corona kookte ze buurtmaaltijden. Nu verdient ze de kost als zzp’er. Awatif was hulpmoeder op de school van haar kinderen en lid van de Medezeggenschapsraad (MR). Ze haalde haar startkwalificatie. Actievelingen en arbeidspotentieel genoeg in Amsterdam West. Toch komen ze niet of moeilijk aan een baan. Ook zijn er veel buurtinitiatieven. Zo timmeren ondersteuningsorganisatie Wikistad en samenwerkingsverband Samen Meedoen al jaren aan de weg in het stadsdeel. ‘Buurtopbouw moet je van binnenuit vorm geven,’ zegt Piet van Diepen, oprichter van Wikistad. ‘Formele organisaties moeten daarop aansluiten. We willen waardering voor en erkenning van ervaringskennis op buurtniveau.’
Transitiearena Werk en Wijk op 6 juni 2023
Op 6 juni 2023 organiseren Movisie en SBCM de transitiearena Werk en Wijk in The Colour Kitchen in Utrecht. Wikistad is één van de sprekers en buurtbanen één van de praktijkvoorbeelden die tijdens de transitiearena wordt uitgelicht. In een transitiearena kijken we gezamenlijk met collega’s vanuit verschillende arbeidsmarktregio’s naar verandering en hoe je dat kunt vertalen naar concrete stappen voor je eigen lokale praktijk. Ben jij erbij?
Bewoners willen werk
De stem van bewoners in een kwetsbare maatschappelijke positie wordt vaak niet gehoord. Terwijl zij afhankelijk zijn van voorzieningen van de overheid. Die zijn bedoeld als vangnet. Veel bewoners ervaren die echter meer als een net dat hen gevangen houdt. ‘Als je geen werkervaring hebt, kan je die zonder baan niet opbouwen,’ zegt ook Awatif. ‘Men ondersteunt en ziet de ontwikkelbehoefte van mensen niet. Zo blijven ze cliënt. Of ze blijven in vrijwilligerswerk hangen, terwijl ze potentieel voor de arbeidsmarkt hebben.’ Yamina kwam al jaren bij welzijnsorganisaties. ‘Ze bleven me als cliënt zien. Men had geen oog voor mijn ontwikkeling. Buurtwerkers zagen me niet als samenwerkingspartner, laat staan een gelijkwaardige. Toen ben ik bij Wikistad terechtgekomen’.
Dromen
Wikistad wil actieve bewoners als deze vrouwen helpen hun dromen te realiseren én zelf aan het stuur te blijven. In de praktijk is dat lastig. In 2012 richten twee buurtbewoners bijvoorbeeld een Sociaal Spreekuur op in West. Zij hebben een netwerk in de wijk en genieten het vertrouwen van bewoners. Die weten hen te vinden, maar welzijnsorganisaties en beleidsmakers niet. Die hebben hun eigen aanbod en visie. Dat wringt. ‘Wij worden niet gezien noch erkend,’ zegt Yamina. ‘We kunnen ons niet verder ontwikkelen en hebben geen verdiencapaciteit.’
Buurtbanen
Dat moet anders. Bewoners willen meer. Zelforganisaties en professionals hebben elkaar bovendien nodig. De introductie van een Buurtbaan zorgt in 2017 voor een doorbraak. Partijen vinden elkaar rond dit initiatief van Wikistad. Sleutelfiguur Yamina is de eerste die een 32-urige Buurtbaan krijgt. Daarvan is 8 uur voor scholing en coaching gericht op het verwerven van een baan na de Buurtbaan. Yamina komt in dienst bij Combiwel, dat buurtwerk en maatschappelijke dienstverlening verzorgt. Het stadsdeel financiert. De Buurtbaan is voor maximaal twee jaar.
De eerste Buurtbaners zijn inmiddels doorgestroomd naar een reguliere baan. Dan komt de Buurtbaan weer beschikbaar voor een andere actieve buurtbewoner. Om toe te groeien naar zo’n baan coachen de eerste Buurtbaners de nieuwe peer to peer in de Werkplaats Informeel Leren. De ervaringen in Amsterdam West worden nu stap voor stap gedeeld met andere stadsdelen. Sinds september 2021 is de regeling Buurtbanen voor heel Amsterdam van kracht. Voorlopig kunnen er 25 Buurtbaners aan de slag in een betaalde baan. Zij zijn rolmodellen voor anderen.
Brug
Buurtbaners vervullen een brugfunctie tussen bewonersnetwerken aan de ene en publiek gefinancierde maatschappelijke organisaties aan de andere kant. De wisselwerking tussen hen is cruciaal. Piet van Diepen: ‘Beleidsmakers en instellingen zien Buurtbaners nog wel eens als betaalde vrijwilligersassistenten. Zij moeten leren meebewegen met de buurt. Instellingen, Buurtbaners en sleutelfiguren in de wijk zijn wat ons betreft gelijkwaardig. Laat ook bewoners in kwetsbare positie volwaardig democratisch partner zijn en zich ontwikkelen. Versterking van de buurt en perspectief voor mensen die waardevol werk (kunnen) doen, gaan hand in hand.’
Met Buurtbanen en later een reguliere baan of als zzp’er krijgen actieve bewoners werk dat aansluit bij hun talenten en ambities. De Buurtbaan is een breekijzer gebleken, vindt Piet van Diepen. Zowel voor mensen die nu wél aan betaald werk komen als voor de buurt. ‘De afgelopen jaren krijgen we steeds meer waardering. De uitdaging is nu om te zorgen dat informeel en formeel elkaar bij nieuwe buurtactiviteiten optimaal benutten. De visie dat buurtopbouw van binnenuit gestalte moet krijgen, blijft daarbij leidend.’
Tekst: Annemiek Onstenk
Foto's: MacSiers Imaging
Anders kijken naar sociale posities en werk
VSBfonds en Movisie werken samen met zeven initiatieven aan de beweging naar een inclusieve arbeidsmarkt. Het project heet ‘Anders kijken naar sociale posities en werk’, omdat we beter willen begrijpen wat een inclusieve arbeidsmarkt inhoudt en wat een verbeterde positie voor mensen zelf betekent. In netwerkbijeenkomsten leren we elkaars werkwijze kennen. En we onderzoeken welke impact de initiatieven hebben, welke aanpak echt impact heeft en hoe we dat kunnen bepalen. De zeven initiatieven zijn Natuurzorg Veluwe-Vallei, Mensen in beeld houden/stepping stones Tilburg, BuurtBanen Amsterdam, Ik wil Eindhoven, Pak je Kans Velsen, Buurtmaaltijden Utrecht en Stichting Richter Education Boxtel. Zij worden in deze serie van zeven artikelen voorgesteld. Dit is het tweede artikel.
Anders kijken naar impact gaat verder dan cijfers en de ‘klim omhoog op de maatschappelijke ladder’. We definiëren vooruitgang vanuit de ogen en ervaringen van mensen en hoe zij die routes naar waardevol werk vormgeven. De beweging naar de inclusieve arbeidsmarkt is niet alleen een individueel ontwikkelvraagstuk. Empowerment van mensen die aan de zijlijn van de samenleving staan is een tweezijdig proces: het gaat ook om verandering aan de maatschappelijke kant. Dat is een collectieve uitdaging waar de initiatieven elk eigen kennis en ervaring in hebben opgedaan.
