Mee met Marc: wat doet een ervaringsdeskundige nou eigenlijk precies?
Hoe ziet het beroep ervaringsdeskundige er in de praktijk uit? Studente Lydia van Hooren vroeg het zich af en observeerde Marc Mulder, senior ervaringsdeskundige bij Movisie, tijdens de publieke gedeeltes van zijn werk. Wat viel haar op? Wat leerde zij zo over de waarden en intensiteit van dit beroep?
30 september 2024: een eerste indruk
’s Ochtends stap ik bij Marc in de auto. Wij rijden naar Roermond. Daar organiseert Burgerkracht Limburg een pijlerbijeenkomst over ervaringskennis in armoedebeleid en -uitvoering. Marc geeft samen met Alex Schepel van Sterk uit Armoede de workshop ‘Ervaringskennis, een stap verder!’. De bijeenkomst wordt afgetrapt door Tim ’S Jongers, die een gelikt verhaal vertelt. Ik ben, net als de hele zaal, erg onder de indruk. Daarna volgt de workshop van Marc en Alex, deze gaat over ervaringskennis, hoe je die verkrijgt en wat je er mee kan doen. Hun publiek zijn mensen werkzaam binnen Limburgse gemeenten. Marc vertelt eerst over de waarde en het toepassen van ervaringskennis. Daarna vertelt Alex zijn gedeelte. Na afloop concluderen zij dat het verhaal van Marc wat wegvalt als hij als eerste vertelt. Bij de tweede workshop wisselen zij en dat werkt beter. Die flexibiliteit is echt een noodzakelijk stuk van ervaringsdeskundigheid. Je verhaal gaat altijd over authentiek zijn, over present zijn met jezelf en jouw verhaal. Na de twee sessies is er vlaai, want wij zijn tenslotte in Limburg.
Je verhaal gaat altijd over authentiek zijn, over present zijn met jezelf en jouw verhaal
9 oktober 2024: tompouces en ander gebak
Een week later, mag ik mee naar een, door Humanitas georganiseerde, debatavond over bestaanszekerheid en schuldenindustrie in Nootdorp. Ik krijg een andere Marc te zien. Voor een publiek van personen werkzaam in beleid, welzijnsorganisaties en de lokale politiek vertelt Marc zijn persoonlijke ervaringen met schulden en armoede. Van de drie sprekers is hij de enige met een ervaringsverhaal.
Zijn meest waardevolle inzicht vind ik dat de uitzichtloosheid die je kunt ervaren wanneer je diep in de schulden zit, ertoe kan leiden dat je soms dingen doet die voor de buitenwereld misschien onlogisch lijken. In het voorbeeld dat Marc hiervan geeft, koopt hij gebak dat hij eigenlijk niet kan betalen. Maar op dat moment maakt het hem gewoon even gelukkig.
De maatschappij, vrienden, kennissen of beleidsmakers, zouden dit wel eens kunnen zien als ‘weer een domme actie’ en een bewijs dat iemand niet met zijn geld kan omgaan. Marc legt prachtig uit dat, als je jezelf dat kleine beetje plezier gunt dat dan het verschil kan maken tussen dood willen en er toch nog even willen zijn. Dat zet zo’n actie in een totaal ander daglicht. Dit is de kracht van de ervaringsdeskundige. Die heeft dit gevoel, na reflectie, in zichzelf gevonden en kan het zo overbrengen dat een breed publiek dit begrijpt. Hopelijk stellen de mensen die aan knoppen draaien, zichzelf de vragen: heb ik het allemaal echt zo helder voor ogen? Waar kan ik milder kijken en kan ik oordeel ver weg houden van beleidsvorming?
17 oktober 2024: samen staan wij sterker
De HAN in Nijmegen organiseert het Symposium ‘Beyond Borders: Werk samen tegen Armoede’. Marc geeft samen met Ruth Dijkstra, Onderzoeker bij Kenniscentrum Psychologie en Economisch Gedrag aan de universiteit in Leiden, tweemaal de deelsessie ‘Streep door schulden’. Een klaslokaal vol geïnteresseerden luistert eerst naar Marc’s ervaringsverhaal en daarna naar Ruth met haar wetenschappelijke kennis over wat stress met je doet. Zij vullen elkaar perfect aan. Marc heeft ervaren dat armoede en schulden stress-verhogend zijn. Ruth vertelt hoe onderzoek uitwijst dat je juist door verhoogde stress alle vaardigheden verliest om uit de schulden te komen. Een wonderschoon voorbeeld van hoe een ervaringsverhaal wezenlijk bijdraagt aan vooruitgang en inzichten. De wetenschap geeft het onderwerp body en de persoonlijke ervaring geeft het kleur. De eerste wordt geloofd, maar niet gevoeld en de andere wordt gevoeld, maar niet geloofd. Die combinatie is nodig, om een onderwerp werkelijk over te brengen naar de mensen die een verandering teweeg kunnen brengen.
De wetenschap geeft het onderwerp body en de persoonlijke ervaring geeft het kleur
7 november 2024: het grotere geheel
Ik loop de grote zaal van het mooie Antropia in Driebergen in. Ik ben bij het congres ‘Bestaanszekerheid als prioriteit’ van Binnenlands Bestuur en Movisie. Marc zit helemaal vooraan, ik ga naast hem zitten en luister aandachtig naar de sprekers. Af en toe fluisteren wij iets naar elkaar. De ervaringsdeskundige: een verbinder, maar ook oplettend en waar nodig, kritisch. Marc geeft na de sprekers een deelsessie in een aparte zaal, ik ga mee en observeer. Er zit een groep van ongeveer veertig mensen. Marc heeft zijn presentatie van de deelsessie met Ruth Dijkstra wat uitgebreid met slides met veel details. De deelsessie is bedoeld om meer inzicht te geven in waarom de schuldenproblematiek niet zomaar is opgelost en welke handvatten we kunnen gebruiken om het beter te doen. Ik zie Marc’s enthousiasme over de samenwerking met Ruth en het gedeelde perspectief van ervaring en wetenschap, maar de grote hoeveelheid informatie maken de presentatie voor mij minder duidelijk. Maar het publiek is juist erg onder de indruk van de combinatie cijfers en emotie.
Na afloop praten we na. Marc staat open voor feedback, zijn doel is groter dan één deelsessie. Hij wil zoveel mogelijk mensen bereiken en van binnenuit de situatie die hij zelf heeft ervaren, kunnen veranderen voor anderen. Dat doet hij stap voor stap en hij weet waar hij moet zijn en wie hij moet spreken om de stappen ook waardevol te laten zijn. Dat is wat mij het meest aanspreekt in het werk dat Marc doet.
Wat doet een ervaringsdeskundige nou eigenlijk precies?
Ik heb door het volgen van Marc geleerd dat ervaringsdeskundigheid een hoop bijzondere elementen heeft. Flexibel kunnen handelen. Inzichten hebben, krijgen en geven. Present zijn, dus zonder oordeel aanwezig zijn, zowel in gesprek met anderen als tijdens reflectie. Jezelf als gelijkwaardige kennisbron zien én jezelf ook zo presenteren. Dat goed kunnen overbrengen terwijl je kritisch mag zijn, maar met oog voor verbinding. En voor mij het belangrijkste: authenticiteit. Voor een ervaringsdeskundige is dichtbij jezelf staan cruciaal. Jezelf kennen en jezelf durven zijn, is de essentie.
Studenten doen onderzoek bij en voor Movisie
Regelmatig doen getalenteerde studenten onderzoek bij Movisie. Lydia van Hooren, leerling Ervaringsdeskundigheid in Zorg en Welzijn aan de Hogeschool van Amsterdam, volgde in het kader van haar studie Movisie expert Marc Mulder om zo meer te leren over de essentie van het beroep ervaringsdeskundige. Zij beschreef op ons verzoek haar observaties in dit artikel. Eerder dit jaar schreef Inge Meiberg, studente aan de Universiteit van Humanistiek (UvH) een artikel voor Movisies over een meerjarig actieonderzoek van Movisie en UvH naar mensen in de bijstand. Wat is nodig voor een goede en effectieve werkrelatie tussen bijstandsgerechtigden en hun werkconsulenten van de sociale dienst? Marjanka Renting onderzocht tijdens haar stage bij Movisie wat mensen in armoede nodig hebben van hun sociale netwerken en op welke manier professionals kunnen ondersteunen bij het versterken en vergroten van deze netwerken. De belangrijkste conclusie in dit afstudeeronderzoek voor de master Social Challenges Policies and Interventions van de Universiteit Utrecht is dat er veel mogelijk is, maar dat er eerst een basis moet zijn van vertrouwen, respect, begrip en erkenning. Lees Marjanka’s artikel.
Tekst en foto’s: Lydia van Hooren