Meld je hier aan voor de (online) Transitiearena op 8 februari

Er is werk aan de winkel voor professionals in het sociaal domein, voor onderzoekers en media, en vooral voor de uitvoeringsinstantie UWV en gemeenten, zegt Nico Blok. Hij werkt als ombudsspits bij Onbeperkt aan de slag en constateert: ‘Veel professionals hebben te weinig kennis over de mogelijke ondersteuning bij het vinden en houden van werk voor nuggers. Dat geldt zelfs voor een deel van de professionals die met deze groep werken, zoals ambulant begeleiders en begeleiders in wooninstellingen. Maar ook de sociale wijkteams zouden op z’n minst moeten weten dát er ondersteuning voor deze groep bestaat.’

Dezelfde problemen

De ondersteuning is volgens Blok hard nodig omdat nuggers met een beperking dezelfde problemen ervaren bij het vinden en houden van werk als de jongeren mét een uitkering. Sharon Koks-den Outer kan daarover meepraten: ze is zelf nugger geweest en werkt momenteel voor 18 uur in de week als projectmedewerker bij Movisie. ‘Zelf ben ik tijdens het studeren uitgevallen met klachten. Later kreeg ik hier een diagnostische verklaring voor. Aanvankelijk dacht ik dat ik nérgens recht op had.’  

‘Wanneer besluit je dat je definitief bent uitgevallen? En wie wil er nou afhankelijk worden van de overheid?’

Zes maanden

‘Het was voor mij een enorme drempel om binnen de gestelde termijn van zes maanden na de uitval van de studie een aanvraag te doen voor de Wajong-uitkering’, vertelt ze. ‘Want wanneer besluit je dat je definitief bent uitgevallen? En wie wil er nou afhankelijk worden van de overheid? Ik wilde mijn eigen boontjes doppen!’ Koks-den Outer vertelt hoe ze in de tijd die volgde van haar (energie)beperking haar kracht heeft gemaakt door te werken aan energiemanagement en herstel. Uiteindelijk ontstond zo ruimte om zich te oriënteren op een baan.  

Arbeidsvermogen

Gelukkig hebben de meeste jongeren met een beperking echt wel arbeidsvermogen. Maar dat wil niet zeggen dat zij ook daadwerkelijk aan het werk zijn. En als ze dat wel zijn, dan is het relatief vaak parttime, in slecht betaalde banen. Een bijstandsuitkering vanuit de Participatiewet zou dan uitkomst kunnen bieden. ‘Maar als je een partner met een inkomen hebt, of als je bij je ouders woont, dan telt dat inkomen mee’, gaat Koks-den Outer verder. Dat is de tweede veelvoorkomende reden waarom iemand nugger is. Hoewel de kostendelersnorm gaat veranderen per 1 januari 2023, gaat dit voor jongeren met een beperking niet afdoende zijn. ‘Het zou beter zijn als mensen met een beperking kunnen worden uitgezonderd van de kostendelersnorm en een andersoortige tegemoetkoming in inkomsten zouden kunnen krijgen.’

Nauwelijks aandacht

Hoe komt het dat nuggers niet weten dat ze recht hebben op ondersteuning? Koks-den Outer: ‘De meesten weten niet eens dat zij vallen onder dit containerbegrip. Laat staan dat ze weten dat ze ondersteund kunnen worden. Het helpt wat dit betreft ook niet dat jonge nuggers met een beperking nauwelijks aandacht krijgen van onderzoekers en in de media.’ Als voorbeeld van een gemiste kans noemt ze het recente rapport Meedoen zonder beperkingen van de Nationale Ombudsman. Daarin brengen de onderzoekers de financiële problemen in beeld waar veel jongeren (18+) met een beperking mee kampen. Koks-den Outer nam deel aan het onderzoek van de ombudsman en ze raadde aan om expliciet aandacht te besteden aan de jongeren die geen recht hebben op een uitkering. Maar de nuggers worden in het eindrapport slechts zijdelings aangestipt.

Instrumenten

Het is niet exact aan te geven hoe groot de groep is. De Inspectie SZW heeft een schatting gemaakt en komt daarbij op in totaal 76.000 nuggers uit, voor alle leeftijden samen. Los van de vraag hoe groot de groep precies is, bepleit Blok zoals gezegd dat professionals in het sociaal domein, onderzoekers en media zich meer verdiepen in de ondersteuningsmogelijkheden en hun kennis delen. Van UWV en gemeenten verwacht hij een actievere houding bij het arsenaal aan instrumenten dat ze tot hun beschikking hebben. Voor wat betreft het vinden van werk gaat het bijvoorbeeld om: trainingen, scholing en instrumenten om de mogelijkheden en wensen van de nugger helder te krijgen. Voor wat betreft het hóuden van werk gaat het om voorzieningen zoals een jobcoach, de no-riskpolis en om hulpmiddelen zoals een aangepaste bureaustoel of een brailleleesregel.

Informatie lastig te vinden

Al met al biedt met name UWV behoorlijk wat voorzieningen voor mensen met een arbeidsbeperking en dit geldt volgens de uitkeringsinstantie vaak ook voor nuggers. Maar de vindbaarheid van de informatie kan beter, net als die van de gemeente. Verder ziet Blok dat UWV over het algemeen coulanter is in het verstrekken dan gemeenten. Daarvoor heeft hij verschillende verklaringen. ‘Gemeenten geven al jaren aan dat ze überhaupt geld tekort komen om mensen goed te kunnen ondersteunen naar werk, met of zonder uitkering. Dit is al jaren een punt van discussie met de landelijke overheid.’ Gemeenten zien de ondersteuning bovendien vaak als een gunst, niet als iets waar de nugger per definitie recht op heeft, vervolgt Blok. ‘Hierbij speelt mee dat nuggers geen uitkering ontvangen en dus geen “geld kosten”. Zo denken bepaalde gemeenten helaas. We krijgen regelmatig signalen binnen dat gemeenten mensen met een bijstandsuitkering beter ondersteunen dan nuggers.’  

Onbegrijpelijk

Koks-den Outer vindt het geen goede situatie dat nuggers zelf aan de bel moeten trekken bij de uitvoeringsinstanties. Ze heeft persoonlijk de gevolgen ondervonden van de terughoudendheid bij de gemeente en vind dat onbegrijpelijk. ‘Het is onwijs zonde: dit is onbenut arbeidspotentieel. Waanzin in deze tijd van krapte op de arbeidsmarkt!’ Blok kijkt hier precies hetzelfde naar, en vindt verder dat er meer oog mag komen voor de andere voordelen van een divers en inclusief bedrijf. ‘Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat bedrijven die mensen met een arbeidsbeperking in dienst hebben meer omzet maken. Dit komt onder andere doordat een bedrijf dat diverser is, doorgaans beter presteert. En een bedrijf dat toegankelijk is voor medewerkers met een arbeidsbeperking, is dit ook voor zijn klanten.’

Mensen worden gelukkiger als ze kunnen werken. Als ze kunnen bijdragen in een organisatie, aan de samenleving.

Geen profiteurs

Mensen worden gelukkiger als ze kunnen werken, vervolgt Blok: ‘Als ze kunnen bijdragen in een organisatie, aan de samenleving. Dat vertaalt zich op de lange termijn echt in lagere zorgkosten. Het scheelt in de psychische klachten, in verslavingsproblematiek, noem maar op.’ Vertrouwen is ook in deze kwestie wat hem betreft een sleutelwoord. ‘Omdat hiermee veel bespaard kan worden op de kosten voor controle en ander bureaucratisch gedoe. Werken vanuit vertrouwen past veel beter bij mensen, en zeker bij nuggers, want zij willen zo graag een bijdrage leveren aan de samenleving. Zij zijn absoluut niet de hele dag bezig om zoveel mogelijk te profiteren van regelingen.’  

Banenafspraak

Blok brengt tot slot nog de banenafspraak onder de aandacht, waarbij Rijk en bedrijfsleven hebben afgesproken dat ze in 2026 minimaal 125.000 extra banen gecreëerd hebben voor mensen met een beperking. ‘Daarbij telt 25,5 uur per week als een baan. Om bij te houden op hoeveel de teller staat, is het welbekende doelgroepregister in het leven geroepen. Maar lang niet iedereen weet dat nuggers daarvoor ook kunnen meetellen. Er staat namelijk nergens dat je een uitkering moet ontvangen om in het doelgroepregister opgenomen te kunnen worden. Dat maakt nuggers dus zeker aantrekkelijk voor werkgevers.’  

Zes groepen

Blok verwijst daarbij naar informatie van de rijksoverheid en UWV. Daarin staan zes groepen mensen die in het register opgenomen kunnen worden, en nuggers kunnen in vier daarvan thuishoren: Mensen die onder de Participatiewet vallen en die niet zelfstandig het wettelijk minimumloon kunnen verdienen, vso/pro-leerlingen die zich schriftelijk hebben aangemeld bij UWV, mensen met een (voormalige) Wiw-baan of ID-baan en tot slot mensen met een medische beperking die is ontstaan voor hun achttiende verjaardag of tijdens hun studie, die met een voorziening werken die ze in staat stelt het wettelijk minimumloon te verdienen.  

Meer informatie over de ondersteuningsmogelijkheden voor jonge nuggers met een arbeidsbeperking: Nico Blok, ombudsspits@onbeperktaandeslag.nl | Sharon Koks-Den Outer, s.koks-denouter@movisie.nl, 06 - 550 555 13.

Lees ook het artikel op www.zorgwelzijn.nl en de discussie op LinkedIn die dat teweegbracht.

Tekst: Tea Keijl