Meer kunstenaars aan het werk in zorg en ondersteuning

De vraag om een faciliterend beleid

Samen met Hogeschool Windesheim en het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) heeft Movisie in opdracht van ZonMw het onderzoek ‘Kunst en positieve gezondheid’ afgerond. Het onderzoek is een overzichtsstudie van culturele interventies voor mensen die langdurig zorg en ondersteuning ontvangen. De resultaten zijn aangeboden aan de ministeries van OCW en VWS en vormen de basis voor de kennisagenda die de ZonMw-commissie Cultuur en Zorg met stakeholders gaan opstellen.

De maatschappelijke waarde van kunst en cultuur in de langdurige zorg en ondersteuning wordt in binnen- en buitenland breed gedragen, maar kennis hierover is versnipperd. In het voorjaar van 2017 startte een consortium van Hogeschool WindesheimLKCA en Movisie in opdracht van ZonMw een overzichtsstudie. De kennissynthese vormt de basis voor de kennisagenda die de ZonMw-commissie Cultuur en Zorg de komende tijd gaat opstellen.

Download publicatie

Nood aan faciliterend beleid

Volgens de onderzoekers neemt het aantal kunstprojecten in de zorg en ondersteuning snel toe. Dit wordt echter nog onvoldoende vanuit beleid ondersteund. Internationaal zijn er nog weinig ‘harde’ bewijzen voor effecten van kunst op de positieve gezondheid van zorgontvangers. Dat heeft onder meer te maken met het ontbreken van passende onderzoeksmethoden voor de praktijk. Met name in de ouderenzorg, ggz en extramurale zorg liggen er kansrijke onderzoek- en ontwikkelrichtingen met betrekking tot culturele interventies. Er is dringend faciliterend beleid nodig, evenals duurzame financiering. De samenwerking tussen professionals uit de verschillende domeinen en tussen professionals en deelnemers hebben eveneens extra aandacht nodig.

Geef kunst meer ruimte

Het consortium van Windesheim, LKCA en Movisie roepen overheid (gemeenten, provincies en ministeries), zorginstellingen, zorgkantoren, verzekeraars en fondsen en ZonMw op beleid te ontwikkelen dat faciliteert en domeinoverstijgend is. Culturele interventies zijn vaak incidenteel, eenmalig gefinancierd. Als de financiering is beëindigd, komt er een einde aan mooie projecten die betekenisvol waren voor cliënten en deelnemers, en verdwijnt ook de opgedane kennis. Dat komt niet ten goede aan de ontwikkeling van de kennisdeling en opbouw

Anders dan in de evidence based-benadering in de zorg is de kunst in de zorg niet gebaat bij protocollen. Kunst zal pas werken wanneer een zekere vrijheid, speelsheid en onvoorspelbaarheid over de uitkomsten van de culturele interventie wordt toegestaan. Dit past niet bij de huidige evidence based practice-cultuur in de langdurige zorg en ondersteuning. Een cultuuromslag om kunst meer ruimte te geven en aandacht te vragen voor de waarde van culturele interventies is dus meer dan gewenst.

Wat is positieve gezondheid?

Huisarts en onderzoeker Machteld Huber introduceerde in 2012 het begrip ‘positieve gezondheid’ als nieuwe definitie van gezondheid. Bij positieve gezondheid is de kijk op gezondheid veel breder dan alleen ziekte en behandeling daarvan. Het gaat er ook om hoe mensen omgaan met tegenslag, veerkracht tonen en eigen regie voeren. Daarbij spelen kwaliteit van leven, zingeving, mentaal welbevinden, mee kunnen doen en dagelijks functioneren een even grote rol als het lichamelijke welbevinden. Het begrip krijgt steeds meer weerklank in het sociale domein en gezondheidszorg. Cultuur, het actief iets doen met kunst, wordt gezien als een van de middelen om de positieve gezondheid te bevorderen. Meer informatie over dit onderwerp vind u op Institute for positive Health