Meer zeggenschap voor mensen met een lichte verstandelijke beperking

‘Mensen met een lichte verstandelijke beperking moeten veel meer gehoord en gezien worden. Het is hoog tijd dat zij meer mogelijkheden krijgen om mee te doen, mee te denken en mee te beslissen, ook in politiek en beleid. De samenleving moet veel toegankelijker voor hen worden.’ Ellis Jongerius, directeur van de LFB, belangenvereniging van mensen met een verstandelijke beperking én ervaringsdeskundige met lichte verstandelijke beperking spreekt duidelijke taal.

Taal van beleid

Volgens Jongerius is er nog een lange weg te gaan om dat voor elkaar te krijgen. ‘Neem de landelijke en lokale verkiezingen. Voor veel mensen met een lichte verstandelijke beperking is deelname daaraan ingewikkeld. Om dat te veranderen, is het belangrijk dat ervaringsdeskundigen worden betrokken bij de gemeente en bij de politiek. En niet alleen vóór, maar ook na de verkiezingen. Meer in het algemeen moet de taal van beleid en gemeente begrijpelijker worden gemaakt. Ook daarbij kunnen ervaringsdeskundigen met een lichte verstandelijke beperking een belangrijke rol spelen.’

Probleem

Dat er nog een wereld te winnen is als het gaat om politieke en beleidsparticipatie van mensen met een lichte verstandelijke beperking, staat wel vast. Op lokaal niveau zijn er nauwelijks representatieve organisaties. Mogelijkheden tot financiering van platformen zijn nauwelijks voorhanden. In meerdere gemeenten heb je wel een gehandicaptenplatform, waarin een heel enkele keer ook mensen met een lichte verstandelijke beperking zitten. Maar doorgaans maken ze geen deel uit van een formele adviesstructuur. Ook schaars: mogelijkheden voor training of extra begeleiding van mensen met een lichte verstandelijke beperking om mee te denken, doen en mee te beslissen. En van formele zeggenschap is nergens sprake. Tot op heden hebben ervaringsdeskundigen met een lichte verstandelijke beperking hooguit een functie als ‘eyeopener’.

Nieuw: leernetwerk

Om hier verandering in te brengen, startten Movisie en Zorgbelang Inclusief begin dit jaar een leernetwerk ‘Politieke en beleidsparticipatie van mensen met een lichte verstandelijke beperking’. Inzet: samen met gemeenten zoeken naar manieren om de zeggenschap van mensen met een lichte verstandelijke beperking te versterken en de opgedane kennis en inzichten vervolgens doorzetten naar andere gemeenten. In 2021 zijn er 3 bijeenkomsten waarin de betrokken organisaties samen met gemeenten ervaringen uitwisselen. Aan het eind van het jaar volgt een publicatie met alle inzichten. Verder vormen Movisie en Zorgbelang een meedenkgroep. De helft van de deelnemers hierin zijn ervaringsdeskundigen van de LFB. De andere leden zijn vertegenwoordigers van organisaties als VNG, Iederin en het College voor de Rechten van de Mens.

Deze mensen krijg je niet makkelijk aan de gesprekstafel

Gorinchem

Gelukkig hebben verschillende gemeenten al ervaring met participatieversterking van mensen met een lichte verstandelijke beperking die ze in het leernetwerk willen delen. Gorinchem is er een van. Beleidsambtenaar Arie Strik: ‘In 2014 diende de SP een motie in bij het college van B en W: ga aan de gang met participatie van mensen met een lichte verstandelijke beperking. Het college pakte dit op, niet alleen voor Gorinchem, maar ook voor buurgemeenten. We hebben samen een klankbordgroep opgezet die bemand is door mensen met een verstandelijke beperking.’ Volgens Strik gaat het om een lastig grijpbare doelgroep die je niet makkelijk aan de gesprekstafel krijgt. Vaak hebben deze mensen individuele begeleiding en dagbesteding. ‘Van belang is dat je de mensen die zich melden goede ondersteuning biedt. Wij hebben dit opgelost door een coach aan te stellen van Zorgbelang.’ Dankzij stevig doorzetten en een lange adem is er inmiddels echt wat bereikt.

Wat doet de klankbordgroep?

Strik: ‘Onze klankbordgroep heeft duidelijk geformuleerd waarmee ze aan de slag wil. Zo wil ze gemeenten en Wmo-adviesraden informeren over wat mensen met een verstandelijke beperking belangrijk vinden én wat ze nodig hebben om mee te doen in de samenleving. Ook wil ze signalen
verzamelen over hoe het Wmo-beleid van de betrokken gemeenten in de praktijk uitpakt voor mensen met een verstandelijke beperking. Deze signalen wil ze terugkoppelen naar de gemeenten. En ten slotte wil de klankbordgroep feedback geven aan gemeenten op conceptteksten voor folders, brieven en websites voor mensen die ondersteuning krijgen uit de Wmo.’

Winnaar

De klankbordgroep heeft inmiddels een mooi succes behaald. Ze won de Gouden Prokkel, een landelijke prijs van de stichting Prokkel. Deze stichting stimuleert organisaties, bedrijven, particulieren en mensen met een verstandelijke beperking om samen iets te doen tijdens de Prokkelweek: een week in het jaar als voorbeeld en inspiratie voor de rest van het jaar. Strik: ‘De leden van uit de klankbordgroep maakten met een goed verhaal en een mooie film voor de jury duidelijk waar zij tegenaan lopen als zij de website van de gemeente Gorinchem bezoeken. Prachtig dat de jury haar waardering hiervoor uitdrukt in een prijs.

Elke gemeente moet zorgen voor een goede infrastructuur voor inspraak

Koudwatervrees

Dergelijke succesvolle voorbeelden kunnen anderen inspireren en koudwatervrees voor politieke en beleidsparticipatie van mensen met een lichte verstandelijke beperking wegnemen, zegt Marjolein Swaanenburg-van Roosmalen. Ze is namens het College voor de Rechten van de Mens vertegenwoordigd in de meedenkgroep van het leernetwerk. Swaanenburg benadrukt dat zeggenschap van mensen met een lichte verstandelijke beperking ook vanuit mensenrechtenperspectief van groot belang is. ‘Dat geldt voor verschillende contexten, van klein naar groot, van dichtbij naar maatschappelijk.’

VN-verdrag

‘Het VN-verdrag Handicap is daar duidelijk over. Je moet zeggenschap hebben over je eigen leven, bijvoorbeeld over bij wie je woont. En je moet kunnen meedenken over de totstandkoming van wetgeving, beleid en uitvoering. En die zeggenschap moet ook gelden voor het politieke en openbare leven. Daarbij moet je je deskundigheid kunnen inzetten en je ervaringen kunnen delen.’ Swaanenburg-van Roosmalen vindt dat er in alle gemeenten een goede infrastructuur moet komen. ‘Zo krijgen ook mensen met een lichte verstandelijke beperking de gelegenheid om mee te denken over beleid en uitvoering. Dat moet zoveel mogelijk een brede, diverse groep zijn waarin mensen met verschillende beperkingen zitten. Denk aan een fysieke of zintuiglijke beperking. Maar zorg als gemeenten dat er ook mensen met een lichte verstandelijke beperking in zijn vertegenwoordigd. Helaas zie je dat nog te weinig, terwijl het wel gaat om een verdragsverplichting.

Foto: Stichting Prokkel