Uit het onderzoek Beperkt weerbaar blijkt dat 61 procent van de vrouwen en 23 procent van de mannen ooit te maken had met seksueel geweld, variërend van op een kwetsende manier aangeraakt worden tot verkrachting. De plegers zijn meestal mannen en vaak bekenden van het slachtoffer. Een minderheid van de plegers betreft professionals in de zorg.

Voorlichtingprogramma's

De gehandicaptensector is zich al jaren bewust van dit hardnekkige probleem en zit bepaald niet stil. In het onderwijs en in het speciaal onderwijs wordt nadrukkelijk aandacht geschonken aan seksualiteit en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Een voorbeeld is WIsH, een weerbaarheidstraining voor het (speciaal) onderwijs. Ook wordt er de laatste jaren veel aan gedaan om zorgverleners deskundiger te maken, er is een voorlichtingsprogramma Lief, lijf en leven gemaakt en verschillende organisaties ontwikkelden programma’s om het thema bespreekbaar te maken. 

Het Vlaggensysteem

Veel van de gebruikte programma’s kennen geen wetenschappelijke onderbouwing. Dat geldt overigens niet voor het Vlaggensysteem. Aan de hand van zes criteria kan je met dit systeem seksueel gedrag indelen in vier categorieën, aangeduid met verschillende kleuren vlaggen. Bij elk type gedrag krijgt de gebruiker een aangepaste reactie voorgesteld. Het Vlaggensysteem draagt bij aan het voorkomen en terugdringen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, het biedt professionele opvoeders handvatten om seksueel gedrag adequaat te beoordelen, dit bespreekbaar te maken en om gepast te reageren. Uit onderzoek naar praktijkervaringen blijkt dat professionals het Vlaggensysteem waarderen en dat ze beter kunnen aangeven of gedrag bij de seksuele ontwikkeling hoort.

Welk gedrag hoort bij een  gezonde seksuele ontwikkeling?

Aan de slag

Kortom: de gehandicaptensector heeft seksualiteit en seksueel geweld hoog op de agenda staan. De komende periode willen we met input van deskundigen, bestuurders en ketenpartners nog meer scherpte in de aanpak. Dit betekent aandacht voor de thema’s, intimiteit, relaties en seksualiteit in het ondersteuningsplan en vooral bespreking met de cliënt. Er is dus blijvende aandacht voor de afhankelijkheid en kwetsbaarheid van mensen met een beperking en mogelijk (seksueel) geweld. We hebben daarom inmiddels ook goede afspraken gemaakt met de politie en het Openbaar Ministerie. Maar dit vraagt van organisaties, sociale wijkteams en de sector wel dat zij investeren, teneinde cliënten weerbaarder te maken en te houden, deskundigheid onder medewerkers te bevorderen en te zorgen voor voldoende opvang van zowel slachtoffers als plegers. 

Frank Bluiminck
Directeur Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland

Deze column, geschreven door oud-collega Wendela Wentzel, verscheen eerder in ons relatieblad MOVISIES nummer 2, juni 2018. MOVISIES ook ontvangen? Schrijf je dan hier in.