Mensenrechten en het ethisch kompas van sociaal werk

Deze pagina geeft je informatie over mensenrechten in het sociaal werk

Grondwaarden als rechtvaardigheid en dezelfde rechten voor iedereen – de mensenrechten uitgedrukt in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens – staan altijd centraal in het sociaal werk. Door de veranderende samenleving staat de burger zelf vaker aan het roer, hierdoor veranderd de rol van de sociaal werker.

In een eerder artikel pleitte Lou Repetur van Movisie ervoor dat het sociaal werk ‘een modern moreel kompas nodig heeft’. Omdat sociaal werkers in de haarvaten van de samenleving werken, zien zij vaak als eerste waar mensen in de knel komen. Het is hun morele verantwoordelijkheid om tekorten in de samenleving te signaleren, aan te pakken en waar nodig te agenderen. Toch lijkt het morele kompas door alle veranderingen binnen het sociale domein naar de achtergrond te zijn verdwenen.

Medio 2016 ondertekenden tientallen professoren en lectoren uit Vlaanderen en Nederland de oproep dat mensenrechten expliciet onderdeel moeten uitmaken van de praktijk en de curricula van het sociaal werk op hogescholen en universiteiten. De realisatie van waarden als vrijheid, democratie, de rechtsstaat en menselijke waardigheid staat volgens hen in veel Europese landen onder druk en dat heeft vooral impact op mensen die leven in kwetsbare omstandigheden, zoals vluchtelingen. Volgens de oproep is het de kerntaak van sociaal werk om te werken aan een rechtvaardige samenleving en op te komen voor de rechten en belangen van kwetsbare groepen.

'De realisatie van waarden als vrijheid, democratie, de rechtsstaat en menselijke waardigheid staat in veel Europese landen onder druk'

De opdracht: stel mensenrechten centraal

Als de sociale professie een eigen moreel kompas heeft vereist dat een mandaat met een nationaal en internationaal verantwoordingskader. Een eigen ijk instrument voor het kompas. Een instrument dat voor staten en samenlevingen bestaat en wordt genoemd in de taakstelling: de mensenrechten. Dit mandaat bestaat voor een gedeelte uit wetenschappelijke onderbouwing van de gebruikte methoden en gemeten resultaten, maar ook uit ethische richtlijnen verantwoord naar mensenrechten en principes van sociale rechtvaardigheid. Dit vraagt een narratief  en handelingsdomein waarin de eigen professie een kritisch-reflexieve afstand houdt ten opzichte van gebruikers, de politiek, instellingen en zich gelijktijdig houdt aan de internationale standaard van mensenrechten en het bindend kader van de EVRM. Professioneel handelen is per probleemsituatie de taakstelling verantwoord in te zetten in een praktijk (Müller 2001, pag. 146, Schneider 2001).

De geschiedenis leert ons dat sociaal werk voor een belangrijk gedeelte bepaald wordt door externe maatschappelijke ontwikkelingen en politieke keuzes. Om te weten wanneer mee en wanneer tegen bewegen noodzakelijk is, is een herijken van het kompas zelf soms noodzakelijk.

Movisie gaat de samenwerking aan met hogescholen en kennisinstituten om mensenrechten binnen sociaal werk ethisch onderbouwd te ontwikkeling en implementeren, zowel binnen het onderwijs als de werkpraktijk onder de titel: Mensenrechten in het sociaal werk; het ethisch kompas voor sociaal werk.