‘Bijna de helft van de volwassen inwoners van Nederland voelt zich eenzaam en dat aandeel neemt vooral onder jongeren sterk toe', zegt het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS). 'Een op de zeven personen heeft erg last van eenzaamheid. Het komt meer voor onder ouderen en jongeren’, meldt Nu.nl op 23 augustus 2024. ‘Gemeenten en andere (semi-)publieke instellingen moeten zich houden aan de Aanbestedingswet 2012 als ze diensten willen inkopen, ook voor hulp aan eenzame mensen. Dat betekent dat een nieuw potje met geld niet automatisch naar hun oude vertrouwde leverancier mag gaan. Andere aanbieders moeten, boven een drempelbedrag dat verschilt per soort dienstverlening, ook een eerlijke kans krijgen via een openbare aanbesteding. Maar hierdoor kan de aanpak van eenzaamheid onder druk komen te staan', stelt senior onderzoeker Hanneke Mateman van kennisinstituut Movisie tegen NU.nl. 'Een andere organisatie kan de aanbesteding winnen met als risico dat daardoor een lopend project stopt', licht de sociaal wetenschapper toe. 'Dit aanbestedingscircus rond sociaal werk maakt het heel lastig om te bouwen aan de lange termijn en een vertrouwensband met de mensen die je uit hun isolement wil halen.’ 

Ook Matemans collega Martha Talma bij Movisie stelt dat het verwijzen naar ontmoetingstrajecten zelfs averechts kan werken. ‘Als mensen langere tijd gevoelens van eenzaamheid ervaren, kan deze stap veel te groot zijn’, zegt de senior onderzoeker. ‘Ze kunnen zich nog eenzamer gaan voelen als ze geen aansluiting vinden.’ Het artikel leidde tot meer dan 1000 reacties en Kamervragen van de SP.

Mantelzorg moeilijk te combineren met werk: 'Een goede balans is lastig'

‘De cijfers vertellen ons dat mantelzorgers een groter risico lopen om in de schulden te komen of financiële problemen te krijgen’

Een op de drie Nederlanders is mantelzorger. Deze mensen zorgen voor een naaste, zoals een partner, vriend of familielid. Dat kan behoorlijk wat druk op een carrière zetten, schrijft Nu.nl op 21 augustus. Zorgen voor iemand met wie je een persoonlijke relatie hebt, heeft invloed op je hele leven. ‘Op hobby's en het sociale leven, maar ook vooral op werk’, zegt Tara Knegt, onderzoeker informele zorg bij Movisie. ‘Veel mensen kunnen zorg en andere aspecten van het leven goed combineren. Maar als het om intensieve zorg gaat, kan die balans verstoord worden. Dan is vooral werk vaak een moeilijke factor. Een hobby is bijvoorbeeld een stuk flexibeler dan een baan.’ Minder verdienen kan bij mantelzorgers tot meer stress leiden. ‘De cijfers vertellen ons dat mantelzorgers een groter risico lopen om in de schulden te komen of financiële problemen te krijgen’, zegt Knegt. ‘Mensen gaan vaak minder werken en minder verdienen. Maar bij het zorgen voor een naaste komen vaak juist extra kosten kijken. Denk aan parkeerkosten. En ook de reiskosten kunnen best oplopen, door ziekenhuisbezoeken. Of het voorschieten van geld voor medicatie, dat soort dingen.’

Reacties op sociale media steeds vaker haatdragend

Jongeren accepteren veelal de haat tegen lhbti+'ers die ze online tegenkomen, meldt NRC Handelsblad op 19 augustus en Noord-Hollands Dagblad op 21 augustus 2024 (herplaatsing) naar aanleiding van de GGD-Jeugdmonitor. Minderheidsgroepen, zoals queers, Joden, zwarte mensen en moslims worden geframed als bedreigend. Steeds minder scholieren vinden homoseksualiteit ’normaal’. En na corona hebben negatieve opvattingen over lhbti+ personen een vlucht genomen op sociale media. ‘Een viral filmpje met onzin klinkt nog een paar weken door in de klassen.'

'Het is belangrijk om dit onderwerp ook te linken aan andere vormen van discriminatie'

'Jongeren accepteren veelal de haat en discriminatie die ze online tegenkomen’, vertelt Koen Kros. Vanuit Kennisplatform Inclusief Samenleven heeft hij onderzoek gedaan naar de impact van online haat op jongeren. Hij zag dat veel van hen negatieve reacties als onderdeel beschouwen van hun (online) leefwereld. Zulke berichten bestaan vooral uit reacties op andermans berichten. 'Wanneer iemand online iets zegt wat grensoverschrijdend is, kan een omstander dat afkeuren', legt Kros uit. 'Online gebeurt dat niet altijd, waardoor die persoon kan denken dat bepaald gedrag niet schadelijk is – of zelfs wordt geaccepteerd.' 

'Het is belangrijk om dit onderwerp ook te linken aan andere vormen van discriminatie', vindt Hanneke Felten, expert in de aanpak van discriminatie bij Movisie. Felten ziet dat minderheidsgroepen, zoals queers, Joden, zwarte mensen en moslims, steeds weer worden geframed als bedreigend. 'Het is telkens een verhaal over een klein groepje dat in het geheim probeert de wereld over te nemen en allerlei kwade bedoelingen heeft', zegt Felten. Als je mensen helpt om dit patroon in complottheorieën te herkennen, kunnen ze daar minder vatbaar voor worden, stelt ze. 'Je moet ze weerbaar maken. En dat kun je het beste doen door kennis aan te bieden over hoe die theorieën in elkaar steken', vindt Felten. Dat wordt prebunken genoemd, een methode waarbij mensen desinformatie en manipulatie leren herkennen. Door bijvoorbeeld in een actieve leervorm samenzweringstheorieën te moeten ontdekken. Of door ze zelf zo'n theorie te laten verzinnen. 'Dan ga je snappen hoe complottheorieën zijn opgebouwd. Dat werkt vaak beter dan debunken, het weerleggen van complottheorieën', zegt Felten.

Nederland heeft 18 miljoen inwoners. Hebben we nu een nieuwe stad nodig?

‘Sneller dan verwacht heeft Nederland nu 18 miljoen inwoners. Al die mensen moeten ergens wonen. Er bestaan onorthodoxe plannen voor een nieuwe stad of een gloednieuw dorp. Is zo’n nieuwe plaats een goed idee?’, schrijft Trouw op 17 augustus 2024. ‘Een nieuwe stad. Heeft Nederland die nodig nu er sinds deze week 18 miljoen mensen leven in dit land? (…) Een leuke vraag, die zet mij meteen aan het denken’, reageert hoogleraar Machiel van Dorst per mail. Gezien de woningbouwopgave sluit Van Dorst het idee van een nieuwe stad niet bij voorbaat uit. Toch heeft de hoogleraar veel bezwaren bij de gedachte. 'Op een leeg vel geheel opnieuw beginnen is heel lastig, bijna utopisch. Een stad is geen fysiek ding maar een sociaal construct dat langzaam groeit.' Van Dorst verwijst naar Almere en Lelystad. 'Wat men daar mist is een identiteit. Men voelt zich er niet thuis. En dat heeft impact op de leefbaarheid.’ Ook dat blijkt uit onderzoek. Neem de sociale staat van Almere, die begin dit jaar op verzoek van de gemeente door drie onderzoeksbureaus (waaronder Movisie) werd gepubliceerd in aanloop naar de vijftigste verjaardag van Almere, in 2026.’ Ook De Groene Amsterdammer gebruikte op 24 juli 2024 het rapport als bron voor een artikel over Almere: Gekonkelfoes in het DNA.

Raadpleging: sociaal werker steeds breder ingezet

‘De beroepsgroep, die zich al lastig laat definiëren, krijgt er steeds meer maatschappelijke opgaven bij', schrijft Binnenlands Bestuur op 20 augustus 2024. ‘Het werkveld van sociaal werkers dijt uit. Dat is de voorzichtige conclusie op basis van de eerste resultaten van ‘De Grote Raadpleging van het Sociaal Werk’ door Movisie. Vooral op het gebied van wonen en psychische gezondheid geven sociaal werkers aan meer actief te zijn de laatste jaren. 

De sociaal werker laat zich maar lastig vangen. Dat zeggen Sonja Liefhebber en Barbara Panhuijzen, beide onderzoekers bij Movisie. Toen het kennisinstituut vier jaar geleden, in 2020, de resultaten van hun toenmalige raadpleging bekeek bleek dat de 660 respondenten in totaal 260 verschillende functienamen hadden. Allemaal beschouwden ze zichzelf als sociaal werker. ‘Het is geen beschermd beroep’, zegt Liefhebber. ‘Voel je je een sociaal werker, dan ben je er één.’ Maatschappelijk werkers, sociaal agogen, wijkteam-medewerkers, opbouwwerkers, jongerenwerkers, begeleiders, sociotherapeuten. Het is maar een kleine greep aan het totaal van functies die vallen onder de paraplu van het sociaal werk. ‘En dan hebben we het nog over generieke namen. Allerlei gemeenten hebben mensen in dienst met namen als participatiecoach, of gebiedsregisseur.’ Inmiddels hebben al ruim 1000 mensen de nieuwe raadpleging ingevuld. ‘De definitieve conclusies worden in november gepubliceerd. Tot half september kunnen sociaal werkers de raadpleging nog invullen.’