Excessen bij mantelzorg: 'Zicht ontbreekt en kans op ontsporing neemt toe'

‘Een Poolse mantelzorger in Utrecht heeft zijn moeder, die aan dementie leed, gedood. Opzet of een ongeluk? Dat moet de rechter nog bepalen. Vaststaat dat er sprake was van een bijzonder schrijnende situatie’, bericht RTV Utrecht op 27 januari. ‘Pjotr zorgde voltijds voor zijn moeder in een kleine kamer van een woning aan de Gambiadreef in Overvecht. Ze herkende hem niet meer, sloeg op muren en deuren, sliep niet en schreeuwde voortdurend. Zo hard dat de buren klaagden. In de nacht van 16 april ging het vreselijk mis. Voor de officier van justitie is duidelijk dat het escaleerde doordat Pjotr alleen en zonder medische back-up worstelde met de situatie. Ze eiste afgelopen week zes jaar cel.

'Intensief zorgen voor een naaste kan leiden tot ontspoorde mantelzorg'

Los van Pjotrs zaak, is er in toenemende mate sprake van excessen in de mantelzorg. In onze regio zijn ook gevallen bekend in Doorn en Amersfoort. Er zijn in Nederland 5 miljoen mantelzorgers. De meesten doen het werk naar tevredenheid. Maar vaak gaat het dan om een paar uur in de week. Intensief zorgen voor een naaste kan uit de hand lopen. Dit heet ontspoorde mantelzorg. De mantelzorger gaat daarbij door overbelasting, onkunde of onmacht onbedoeld over grenzen. Het kan bijvoorbeeld leiden tot psychische of lichamelijke mishandeling en verwaarlozing. Over de exacte omvang is weinig bekend. Toch kan uit diverse onderzoeken en gegevens worden afgeleid dat ontspoorde mantelzorg met regelmaat voorkomt, stelt kennisinstituut Movisie. Uit onderzoek onder professionals die regelmatig in aanraking komen met mantelzorgers blijkt dat zij allemaal praktijkvoorbeelden kennen van ontspoorde zorg.’

Vaker wraak op vrouwen: eergerelateerd geweld neemt toe

De komst van Syrische vluchtelingen brengt eerwraak met zich mee, meldt de website DHC (Den Haag Centraal) op 30 januari. Maar een ver-van-mijn-bedshow was het nooit: ‘Bij femicide zien autochtone mannen de vrouw net zo goed als hun bezit.’ De 36-jarige Peshang verbleef in Denemarken. Hij kwam zijn zus Roshin hier opzoeken. Onder invloed van cocaïne, stak hij 28 keer op haar in. Eén messteek voor elk jaar dat ze heeft geleefd. Daarna maakte hij een foto van Roshin liggend in een plas bloed. Dat alles gebeurde op dinsdag 5 september 2023, op klaarlichte dag, op straat in het bijzijn van haar kind. ‘Het is moedwillig en doelgericht. Dat maakt het ook zo gruwelijk,’ zegt Hilde Bakker van Movisie, dat in 2023 een onderzoeksrapport publiceerde over eergerelateerd geweld binnen de Syrische gemeenschap in Nederland. ‘Ik kan me voorstellen dat mensen ervan schrikken en dit hier niet willen, maar het is een realiteit en we kunnen maar beter leren hoe dit geweld te bestrijden.’ 

Bakker spreekt liever niet van ‘eerwraak’, omdat het niet gaat om vergelding maar om ‘het wegpoetsen van een zogenaamde schande’. ‘Het gaat er vooral om dat vrouwen geen seks mogen hebben buiten het huwelijk, en zelfs niet de indruk mogen wekken daarin interesse te hebben. Een ongewenste partnerkeuze, of weigering om met bijvoorbeeld je neef te trouwen, kan eveneens gezien worden als schending van de eer. Dat schaadt de positie van de familie binnen de gemeenschap, waardoor bijvoorbeeld geen goede huwelijkspartner meer kan worden gevonden voor een andere dochter. Om dat te voorkomen wordt geprobeerd de eer te herstellen, bijvoorbeeld met een gedwongen huwelijk. Eermoord is het uiterste middel.’ Als je met een buitenechtelijke relatie de eer van je familie schendt, dan toch zeker ook met drugsgebruik en moord? ‘Ondanks dat mannen over het algemeen meer vrijheden hebben, kan ook hun maatschappelijke eer in het geding zijn,’ bevestigt Bakker. ‘Maar de zedelijke eer van vrouwen weegt zwaarder. Als in de gemeenschap bekend is dat iemand de norm heeft overtreden, moet deze ‘vlek’ koste wat kost worden weggepoetst.’

Op 20 januari schrijft NU.nl: ‘Werkgevers die streven naar meer diversiteit onder hun personeel moeten het gebruik van IQ- en persoonlijkheidstesten tijdens sollicitatieprocedures heroverwegen. Dat concludeert het Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) na onderzoek dat is ingezien door NU.nl. Een assessment is een manier om te beoordelen of een persoon geschikt is voor een bepaalde baan of functie. Vaak horen hier ook intelligentie- en persoonlijkheidstesten bij, omdat die bekendstaan als onbevooroordeeld en objectief. En daar gaat het dus mis, concluderen onderzoekers van KIS. Voor hun onderzoek analyseerden ze negentig wetenschappelijke studies over assessments. ‘Bij IQ-testen komen mensen onder spanning te staan’, legt hoofdauteur Jolien Geerlings uit. Dat geldt volgens de onderzoeker ‘voor iedereen, ook voor witte mannen’. Maar bij mensen met bijvoorbeeld autisme of een migratieachtergrond, ongeveer een kwart van de inwoners van Nederland, komt daar nog de stereotype threat bovenop. ‘Zij worden door zo'n test onbewust herinnerd aan vooroordelen over hun bevolkingsgroep. Juist daardoor kunnen ze onterecht slechter scoren. Dat vergroot de kans dat een werkgever ze passeert voor die baan die ze zo graag willen.’

'Spontane ontmoetingen tussen verschillende groepen worden steeds minder vanzelfsprekend'

Minder segregatie, meer buitenruimten

Binnenlands Bestuur publiceerde op 19 januari een essay dat Movisie adviseur Radboud Engbersen samen met Maxime van de Gevel en Esra van Koolwijk schreef over hoe gemeenten via de publieke buitenruimten sociale interactie kunnen stimuleren. ‘Arm en rijk leven steeds vaker gescheiden, waardoor spontane ontmoetingen tussen verschillende groepen minder vanzelfsprekend worden. Gemeenten moeten daarom investeren in buitenruimten die verbinding stimuleren en kloven verkleinen. Juist daar liggen volop kansen, mits de fysiek-ruimtelijke ingrepen bijdragen aan sociale agenda’s.’

'Als social media het laten afweten kunnen mensen ook zelf iets doen tegen online haat'

De richtlijnen van Meta (Instagram, Facebook en Threads) gaan veranderen in de Verenigde Staten. Niet alleen wordt het verspreiden van desinformatie makkelijker, er worden ook specifiek richtlijnen rondom haatspraak gewijzigd die gaan over lhbtiqa+-personen, vrouwen en mensen van kleur (ANP, 10 januari). Movisie-expert: Djoeke Ardon: ‘De online wereld is onderdeel van het gewone leven, en kunnen we er niet los van zien. Met de verandering van deze richtlijnen in de VS gaan de levens van heel veel vrouwen, lhbtiqa+-personen en mensen van kleur nog veel lastiger worden. Activisme wordt lastiger, werken wordt lastiger, het sociale leven wordt lastiger. En deze groepen hadden al disproportioneel veel last van online haat, discriminatie en seksisme. Mochten de sociale media platforms het ook in Nederland straks af laten weten dan kunnen we als burgers, sociaal professionals, ouders, docenten we zelf wel iets doen aan online haat Erken bijvoorbeeld de impact. Weet hoe je een slachtoffer kan doorverwijzen. En zorg voor kennis over gender- en diversiteitsensitief zijn. Die kennis is nu nog belangrijker dan die al was. Op Sociale Vraagstukken (17 januari) gingen haar collega’s Hanneke Felten en Joline Verloove verder op de kwestie in. Naar aanleiding van deze opinie interviewde Radio Wetering Joline Verloove over het nieuws.