Een emancipatiegolf van ervaringsdeskundigen

‘Steeds meer gemeenten en maatschappelijke organisaties maken gebruik van ervaringsdeskundigheid’, constateert Binnenlands Bestuur (29 mei 2025). De manier waarop verschilt. De ene gemeente neemt zoals Westerveld een ervaringsdeskundige in dienst, bij de ander blijft het bij een tijdelijk project of wordt een ervaringsdeskundige een keer uitgenodigd voor een praatje om iedereen wakker te schudden. De inzet van ervaringsdeskundigen is overgewaaid uit de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en is de afgelopen jaren omarmd binnen het sociaal domein: in wijkteams, en op thema’s als armoede, schulden en huiselijk geweld. Opleidingen – van particuliere cursussen tot mbo- en hbo-studies – groeiden als paddenstoelen uit de grond. Een nieuwe beroepsgroep, compleet met beroepsregister, is ontstaan. 

Karin Sok, programmaleider effectiviteit en vakmanschap bij Movisie, spreekt van ‘een emancipatiegolf’. Volgens haar weten ze in de GZZ al langer dat het inzetten van mensen die zelf in een ontwrichtende situatie hebben gezeten vertrouwen geeft. En in al die ervaringen zit kennis, zegt Sok. Kennis waarmee systemen, processen en dienstverlening verbeterd kunnen worden, en de kloof tussen beleid en het dagelijks leven kan worden gedicht. Ook dat besef groeit snel in gemeenteland. ‘Het is een manier om ervoor te zorgen dat we het goede doen. Dat beleid ook daadwerkelijk het leven van mensen verbétert.’ Ook Movisie heeft sinds een paar jaar ervaringsdeskundigen in dienst. Dat is belangrijk, vindt Sok: ‘Soms zijn we – met alle goede intenties – bezig in modellen en systemen en zitten daar ideeën achter over de levens van mensen die ­gewoon niet kloppen. Dat moet anders, anders slaan we de plank mis.’

Luisteren naar mensen die graag willen, maar lang niet mochten

'Eagle Shelter geldt als een landelijk voorbeeld van goede hulpverlening.'

Staatssecretaris Jurgen Nobel van Sociale Zaken en Werkgelegenheid stapte in mei een woonwinkel van Stichting De Keertwending binnen in Sevenum. Daar zag hij hoe vijf mensen die lange tijd aan de zijlijn van het werkveld stonden, weer werkgeluk ervaren. Marjet van Houten, programmaleider Bestaanzekerheid en Waardevol Werken verzorgde een presentatie, zo is te zien op een foto in het Eindhovens Dagblad (19 mei 2025). Van Houten was ook bij een ander Waardevol werk initiatief dat Movisie steunt, Eagle Shelter. Tien jaar geleden startte Conny Ariëns deze inlooplocatie in Dongen. Ariëns geloofde zó in het project dat ze alles uit eigen zak betaalde. Inmiddels lopen er dagelijks gemiddeld tachtig mensen in en uit en geldt Eagle Shelter landelijk als voorbeeld van goede hulpverlening, schrijven Het Brabants Dagblad (17 mei 2025) en BN/De Stem (17 mei 2025). ‘Eagle Shelter is bijzonder omdat het helemaal drempelloos is en geen doelgroep heeft’, zegt Marjet van Houten, senior onderzoeker en projectleider bij Movisie. Van Houten is een van de auteurs van het in 2020 gepubliceerde rapport De drempel over. Daarin zijn veertien initiatieven voor begeleiding van kwetsbare mensen, waaronder Eagle Shelter, naast elkaar gelegd. ‘We kunnen inmiddels onderbouwen dat dit soort plekken preventief werkt op de instroom in de zorg. Er wordt nog veel te veel gedacht dat mensen hulpverleners nodig hebben, terwijl mensen elkaar nodig hebben. Door elkaar te ontmoeten, kunnen ze elkaar steunen’, aldus Van Houten.

Dit is het gevaar van intieme terreur

Ze slepen diepgewortelde trauma's met zich mee. Nadat ze jarenlang leefden in een relatie vol angst en stress. Soms gaan de vernederingen en intimidaties gewoon door als de relatie al verbroken is. Zelfs hulpverleners hebben deze zogeheten 'intieme terreur' soms niet eens door. Wat is intieme terreur? Wat zijn de gevolgen? En vooral: hoe help je slachtoffers? Het AD/Algemeen Dagblad vroeg dit op 20 mei 2025 aan deskundigen onder wie Nelleke Westerveld, projectleider sociale veiligheid bij Movisie. 

Hier en daar ziet Westerveld de kennis van intieme terreur en de andere aanpak bij complexe scheidingen indalen bij de hulpverleners. ‘Er is niet één kleur van geweld. Het is een palet. Elke situatie ziet er anders uit. Dat vraagt om professionals die heel feitelijk kunnen kijken en die begrijpen wat ze zien en horen.’ Want het klinkt zo simpel: 'ouders hebben ruzie'. Westerveld: ’Maar betekent dat: ze hebben er allebei genoeg van? Is er een keertje met iets gesmeten? Of is er sprake van kleineren, controleren, isoleren en stalken? Taal is zó belangrijk: wie doet wat, wanneer en op welk moment?’ Westerveld vertelde op 19 mei 2025 ook in een radiointerview met omroep Wetering over verschillende vormen van huiselijk geweld en hoe een meldpunt voor huiselijk geweld niet helpt voor slachtoffers. Ook komt zij daarin met alternatieven die wel werken voor slachtoffers.

Een hete aardappel voor gemeenten

'Zijn mensen gewoon tegen asielopvang? De werkelijkheid is vaak genuanceerder dan 'voor of tegen'.'

EenVandaag (8 mei 2025) besteedde aandacht aan de ophef rond de komst van een asielopvanglocatie in Zutphen en de (te) late communicatie daarover door de gemeente. Annemarie van Hinsberg, programmaleider Sociale stabiliteit Movisie, gaf in de uitzending een korte toelichting. Op LinkedIn ging zij er uitgebreider op in: ‘Is er te laat gecommuniceerd? Ja. Gemeenten lijken de hete aardappel voor zich uit te schuiven uit angst voor ophef. Inwoners worden dan vaak pas geïnformeerd als het besluit al genomen is – en dat is te laat. Kan het anders? Zeker. Door structureel te investeren in relatie en communicatie met inwoners – bijvoorbeeld via bewonersplatforms, burgerraden of sleutelfiguren. Zo weet je wat er leeft, kun je sneller schakelen als er iets speelt, en bouw je aan vertrouwen. Een goede relatie kan immers een stootje hebben. Zijn mensen gewoon tegen asielopvang? De werkelijkheid is vaak genuanceerder dan 'voor of tegen'. Boosheid gaat vaak over het proces: niet gehoord worden, te late communicatie, zorgen over voorzieningen. Natuurlijk zijn er ook mensen die echt tegen zijn – maar juist door écht te luisteren naar álle geluiden, ook tegenspraak, laat je zien dat je inwoners serieus neemt. Dat helpt niet alleen bij begrip, maar ook bij het vinden van oplossingen en het creëren van draagvlak.’

‘Laat leidinggevenden zélf racisme op de werkvloer aanpakken’

Hanneke Felten, Senior projectleider en onderzoeker Aanpak discriminatie, was op 31 mei 2025 een uur lang te gast bij Elif Kan in het NPO radio Blend programma The Real Deal. Zij sprak er over de aanpak van racisme en discriminatie op de arbeidsmarkt en werkvloer. Aanleiding was een artikel in One World (25 april 2025). ‘Het aantal meldingen van racisme op de arbeidsmarkt is afgelopen jaar toegenomen. Een bewustwordingstraining of ‘diversity day’ lossen dat probleem niet op, ziet onderzoeker Hanneke Felten. Leidinggevenden zouden zélf het tegengaan van discriminatie in hun takenpakket moeten krijgen. ‘Als ze dat niet willen, kunnen ze beter vertrekken.’ De basis voor het artikel was een rapport van Movisie en Verwey-Jonker Instituut voor de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR).

Digitaal vakmanschap in het sociaal werk

'Een grote meerderheid (75%) van de respondenten van de Grote Raadpleging ziet dat veel inwoners digitaal niet mee kunnen komen'.

Uit de Grote Raadpleging die Movisie eind 2024 hield, bleek dat ruim negentig procent van de sociaal werkers behoefte heeft aan ondersteuning in hun digitale vakmanschap, schrijft Zorg + Welzijn (15 mei 2025). Julia Ketel, Projectmedewerker Leren professionaliseren, duidt de cijfers namens Movisie. Ongeveer 300 deelnemers aan de Grote Raadpleging van het Sociaal Werk beantwoordden de optionele vragen over digitaal vakmanschap. Wat opvalt is dat een grote meerderheid (75%) van de respondenten ziet dat veel inwoners digitaal niet mee kunnen komen. Een bijna even grote groep (72%) verwijst deze mensen door naar digitale ondersteuning. Opvallend is verder dat het overgrote deel van de respondenten zichzelf genoeg digitaal vaardig vindt voor de meest voorkomende digitale toepassingen in het werk (bijna 90%) én voor het digitaal kunnen ondersteunen van inwoners (bijna 80%), maar dat tegelijkertijd ruim 90 procent ondersteuning wenst in het digitale vakmanschap. ‘Dat zit hem in verschillende dingen’, legt Ketel uit. ‘De ontwikkelingen gaan snel en sociaal werkers willen graag op de hoogte blijven. Dat kan bijvoorbeeld door cursussen en het verspreiden van goede voorbeelden. Verder hebben ze ondersteuning nodig van de eigen organisatie: dat die hen faciliteert en ruimte geeft om de kansen die de digitalisering biedt, daadwerkelijk te kunnen benutten.’ Ketel is ook de drijvende kracht achter Het actieplan Digitaal Sociaal Werk(t) dat op 12 mei 2025 door een netwerk van deskundigen en organisaties, waaronder Movisie, Sociaal Werk Nederland en de Beroepsvereniging BPSW gelanceerd werd en waarover diverse platforms, zoals Emerce, berichtten.

Hoe lossen we de wooncrisis op? 

Het hele jaar door schrijven Movisie-adviseurs inspirerende blogs voor Koepel Adviesraden Sociaal Domein. Op 28 maart 2025 publiceerde Mark Franken, werkzaam bij het programma Bestaanszekerheid en waardevol werken, een ‘omdenkpleidooi’ over de wooncrisis: ‘De woningmarkt zit op slot. Grootschalige nieuwbouw loopt tegen nogal wat belemmeringen aan, zoals hoge grondprijzen, stikstofregels, financiering, en andere bureaucratische belemmeringen. Uit recent onderzoek van de woonbond blijkt dat 6 op de 7 gemeenten achterblijven in de bouw van betaalbare woningen. Om dit op te vangen, zijn er veel kleinschalige (lokale) alternatieve aanpakken ontwikkeld. Deze alternatieven komen echter onvoldoende van de grond of hebben maar een zeer beperkte impact. Ik pleit daarom voor een totaal andere benadering.’ 

Een nieuwe blog van Mark Franken verschijnt 13 juni (maar is nu al te lezen) en gaat over ‘ontwikkelinsgericht waardevol werken’. ‘Al decennialang omarmen we het ideaal van de inclusieve arbeidsmarkt. Iedereen die kan en wil werken, moet kunnen deelnemen. Maar de reguliere arbeidsmarkt lijkt niet passend voor mensen in een fysiek, verstandelijk, psychisch of sociaal kwetsbare positie. Meer dan 1 miljoen mensen staan structureel langs de kant. Movisie probeert via haar aanpak Waardevol werken de arbeidsmarkt inclusiever te maken. En houdt daarbij nadrukkelijk rekening met de behoeften van de mensen zelf.’

Overtuigingen zijn besmettelijk

Op 22 mei 2025 verscheen in De Groene Amsterdammer een fraaie reportage over het effect van deep canvassing. Deep canvassers gaan de deuren langs om de polarisatie, zoals over migratie, tegen te gaan. Met verdiepende gesprekken zoeken ze naar het persoonlijk gemeenschappelijke. ‘Hallo, ik ben Malin en dit is Jasmijn’, zegt Malin Winter (27). Ze is een van de trainers van Deep Canvassing Nederland, een progressieve grassroots-beweging die langs de deuren gaat om een gesprek aan te knopen over ‘gepolariseerde thema’s’ zoals migratie. In de hoop om gemeenschappelijke grond te vinden. Deze zaterdagmiddag in het Utrechtse Ondiep, in een voormalige arbeiderswijk. ‘Wij gaan langs de deuren om gesprekken te voeren over migratie, omdat we ons zorgen maken over de polarisatie in Nederland. Mogen we een stelling aan u voorleggen? (…) Winter werkt bij Movisie en onderzoekt hoe gemeenten burgerbetrokkenheid kunnen stimuleren.’