Waarom hebben jullie deze tool laten ontwikkelen? 

Movisie en Verwey-Jonker Instituut hopen zo de verwachtingen bij investeren in de sociale basis zo realistisch mogelijk te maken. Het gespreksmodel sociale basis helpt gemeenten om samen met hun maatschappelijke partners en inwoners het gesprek te voeren over wat zij verstaan onder de sociale basis. Zo kun je dit beleidsconcept beter afbakenen en samen het gesprek voeren over wat je er realistisch gezien van kan verwachten, en waar de investeringen nodig zijn. Het is een vervolg op het analysemodel sociale basis (het sferenmodel) dat juist ook de intrinsieke waarde van de sociale basis benadrukt en dat is ontwikkeld door Maarten Kwakernaak (destijds Verwey-Jonker instituut) en Jochum Deuten. Dat model hebben zij gepubliceerd in Cijfers en de sociale basis en Leren sturen en verantwoorden in de sociale basis en het werd goed ontvangen door gemeenten. Maar wij merkten dat voor gemeenten juist het gesprek over die sociale basis essentieel is. Daarom hebben Maarten en Jochum deze tool ontwikkeld die we hebben getest bij gemeenten.

Hoe kijk jij naar de sociale basis?

De onderverdeling in drie sferen uit het analysemodel vind ik erg behulpzaam. Daarmee kan de lokale overheid haar rol veel duidelijker invullen. Ik leg die onderverdeling kort uit. De eerste sfeer is de persoonlijke sociale basis die bestaat uit de inwoner en diens netwerk, dus familie, vrienden, mantelzorgers. Als gemeente zorg je hier voor het op orde hebben van basisvoorzieningen zoals wonen, onderwijs, inkomen en zet je zo nodig in op het versterken van het sociale netwerk. De tweede sfeer is de gemeenschappelijke sociale basis, dus de georganiseerde verbanden tussen inwoners, gemeenschappen, buurtinitiatieven en activiteiten. Daar is de gemeente te gast. Betaalde krachten faciliteren en ondersteunen die verbanden. En de derde sfeer is tenslotte de institutionele sociale basis. Die bestaat uit de accommodaties, buurthuizen, bibliotheken, verenigingsgebouwen én een uitnodigende publieke ruimte waar bewoners samen kunnen komen, maar ook uit algemene voorzieningen, steunpunten voor mantelzorg en vrijwilligerswerk en uit betaalde krachten. Denk aan sociaal werkers zoals opbouwwerkers, jeugd- en jongerenwerk. Als gemeente heb je invloed op deze betaalde krachten en accommodaties, via bijvoorbeeld subsidies en opdrachten.

Waarom geef je de workshop op 18 juni samen met de gemeente Eindhoven? 

De gemeente Eindhoven heeft het gespreksmodel sociale basis ingezet als stap in een proces om tot een visie op het sociaal domein te komen. Daaraan hebben ze de nieuwe Subsidieregeling versterken sociale basis 2024 gekoppeld. Belangrijk in de Eindhovense visie is dat die laat zien dat de sociale basis niet nieuw is. Er gebeurt lokaal al heel veel. De kunst is om al die activiteiten met elkaar te verbinden en expliciet te maken. De Eindhovense visie laat zien hoe de sociale basis verweven is met ander beleid zoals de transformatie van de GGZ naar het ondersteunen van mentale gezondheid, of de stijgende uitgaven in de jeugdzorg. Daardoor zie je invalshoeken die gemeenschappen kunnen helpen versterken, die gezondheid kunnen bevorderen, die preventie, inclusie en verbinding stimuleren. Kortom, hoe je dus de sociale basis kunt verstevigen. Ik vind het heel mooi om te zien hoe deze gesprekstool aan het ontwikkelen van die verbindende visie heeft bijgedragen.

Maar hoe krijg je inwoners weerbaar, aan de broccoli en in beweging en moet je dat willen sturen? En als je stuurt, bereik je dan de juiste mensen? 

Tijdens het congres van Binnenlands Bestuur ‘Gezondheid en sociale gelijkheid’ op 18 juni belichten we deze vragen, maar ook de torenhoge verwachtingen van de sociale basis. Kloppen de aannames, bijvoorbeeld over wat buurtbewoners voor elkaar kunnen en willen doen? 

Met bijdragen van: 

• Tim ’S Jongers, politicoloog, bestuurskundige, publicist en directeur van de Wiardi Beckman Stichting
• Radboud Engbersen, expert sociale basis bij Movisie
• Laura Hoogstraten, wethouder Zeist
• Marike Knoef, kroonlid van de Sociaal-Economische Raad

Het congres ‘Gezondheid en sociale gelijkheid’ van Binnenlands Bestuur vindt plaats in Antropia in Driebergen, op dinsdag 18 juni 2024. 

Binnenlands Bestuur organiseert het congres in samenwerking met Movisie en Kenniscentrum sport en bewegen.