Nieuwe toolkit: Meedoen met inwoners

‘Durf te experimenteren!’

Toezicht Sociaal Domein (TSD) stimuleert de samenwerking tussen organisaties en professionals in het sociaal domein. Onlangs publiceerde TSD de toolkit ‘Meedoen met inwoners’. Daarin staan allerlei tips voor o.a. (beleids)ambtenaren, adviseurs en andere professionals over hoe je in contact komt met inwoners die in een kwetsbare positie verkeren. Movisie sprak erover met Anne-Mathije Bogerd, werkzaam bij TSD.

Ze kent zelf het klappen van de zweep uit de praktijk. Anne-Mathije Bogerd werkte namelijk als hulpverlener in de gehandicaptenzorg en jeugdzorg. Nu is ze werkzaam als inspecteur en onderzoeker, bij Toezicht Sociaal Domein (TSD, zie ook kader). De kerntaak van TSD is om toezicht te houden en hiermee de samenwerking tussen hulpverleners te stimuleren. Geen overbodige taak, gezien de vele schotten tussen domeinen en instanties die goede hulpverlening aan inwoners in gemeenten belemmeren. Voorafgaand aan de totstandkoming van de toolkit ‘Meedoen met inwoners’, heeft TSD actieonderzoek gedaan naar het thema schulden en multiproblematiek, vertelt Bogerd. Geen onderzoek dat met een hypothese vooraf vanachter een bureau tot leven komt. ‘Nee, je vergaart mensen en partijen om je heen die jou van input kunnen voorzien. En dan bepaal je gezamenlijk welke richting je opgaat.’ Belangrijk bij het doen van dit soort onderzoek, voegt ze toe, is om een goede begeleidingsgroep samen te stellen, professionals die dicht bij het thema staan of als ervaringsdeskundige in een kwetsbare situatie hebben verkeerd, bijvoorbeeld zelf armoede hebben ervaren.

Zelf van 50 euro per week rondkomen

Bijzonder is dat Bogerd besloot om samen met haar verloofde gedurende een maand op bijstandsniveau te leven. ‘Ik wilde graag ervaren hoe het is om in zo'n situatie te leven.’ Ze benadrukt begrip te hebben voor de gevoeligheid van de keuze en de kritiek. ‘Meerdere politici hebben het ook gedaan daar is kritiek op gekomen, omdat voor hen geldt, en ook voor mij, dat je er na een maand weer uit kunt stappen.’ Maar ze heeft geen spijt. Ervaren wat het is om van 50 euro per week rond te moeten komen (‘wat niet lukte’) en naar de voedselbank te moeten voor hulp. ‘Het was voor mij de perfecte mooie eerste stap om vooral ook contact te leggen met mensen die in een kwetsbare situatie verkeren. En dan een soort van gedeelde ervaring te hebben.’

Logisch

Jij erbij moet stilstaan, hoe dat voor hen is.

Nu is er dan de toolkit van de TSD. Deze bevat allerhande tips voor o.a. (beleids)ambtenaren, adviseurs en andere professionals over hoe ze met inwoners in contact komen. Met name met inwoners die in een kwetsbare situatie verkeren. ‘De hoofdboodschap van de toolkit’, stelt Bogerd, ‘dat als jij beleid schrijft voor mensen die in een kwetsbare situatie zitten, jij erbij moet stilstaan, hoe dat voor hen is. Je zit zelf niet in de situatie, dus is het logisch dat je niet zomaar kunt aankloppen bij hen. Het gevolg is dat we veelvuldig terugzien: beleid sluit niet aan de inwoners voor wie het is bedoeld. Dus moet je met de mensen in gesprek.’ 

Je bent intrinsiek gemotiveerd om met inwoners in contact te komen. In de toolkit die jullie hebben ontwikkeld, is ook het advies aan beleidsambtenaren: “ga de wijk in, leg contact met inwoners!” Hoe zorg je ervoor dat ze dit met oprechte interesse doen en niet omdat het nu eenmaal in de toolkit staat?

Bogerd: ‘Dat is een hele mooie vraag en tegelijkertijd lastig te beantwoorden want je kunt niet iemand dwingen. Maar ik weet 100 procent zeker dat er in gemeentes veel mensen werken die ook deze motivatie hebben. En willen ondernemen wat ervoor nodig is om inwoners goede ondersteuning te bieden.’

De toolkit is voor ambtenaren die dichter bij de inwoners willen staan en inwoners beter willen begrijpen.

De toolkit is voor ambtenaren die dichter bij de inwoners willen staan en inwoners beter willen begrijpen. En ook bedoeld voor hun leidinggevenden toch, zal ik maar zeggen om hen om duidelijk te maken dat het belangrijk is dat beleidsambtenaren de ruimte krijgen om dit te doen? 
Bogerd:Ja, de toolkit is bedoeld voor eenieder die iets wil met die inwoner en dat wil eigenlijk elke gemeente. Er is niemand die zegt: “wij willen die inwoners niet spreken”. Het is alleen een dilemma in veel gemeenten. Dan wordt er gezegd: hoe vinden wij deze mensen en hoe leggen we contact? We weten het niet, het is lastig, Het is moeilijk. Ik wil geen beloftes doen die ik niet waar kan maken. Dergelijke zaken spelen er vooral. Geen contact leggen komt niet per se voort uit onwil. Met deze toolkit moedigen we beleidsprofessionals en iedereen die bij de gemeente werkt aan: “joh probeer het eens!’ En dat de levensomstandigheden van de beleidsambtenaar anders zijn dan van de inwoner in een kwetsbare situatie, hoeft geen belemmering te zijn. Je hoeft geen gelijke levens te hebben om te kunnen samenwerken met elkaar. Daar ben ik zelf wel achter gekomen.’

Wat zijn, behalve de voedselbank, andere plekken waar ambtenaren in contact kunnen komen met inwoners die in armoede verkeren of op een andere manier in een kwetsbare situatie verkeren?

Bogerd: ‘Je hoeft niet per se, zoals ik, bij de voedselbank aan te sluiten. Je kunt ook bij de bibliotheek naar binnen lopen en vragen: “hé, wat gebeurt hier allemaal?” Daarnaast heb je natuurlijk ook veel lokkertjes, veel mensen die andere mensen helpen met aanvragen, de buurthuizen, de theehuizen en de cafetaria’s. Het begint eigenlijk bij de wijk leren kennen. Je gaat op zoek naar het antwoord op de vraag: wat speelt er in de wijk? En dan kom je al vrij snel door achter wie de sleutelpersonen zijn, wie er belangrijk zijn, welke organisatie dat er allemaal zijn. Er zijn ontelbaar veel plekken waar je dit zou kunnen doen. En natuurlijk is bij de vindplek ook van belang welk thema je wilt onderzoeken.’

Je moet durven experimenteren.

‘Durf!’, houdt Bogerd beleidsambtenaren afsluitend als motto voor. Ga als ambtenaar naar een buurthuis om te werken en ga met mensen het gesprek aan. Je moet durven experimenteren.

Toolkit Meedoen met inwoners

De overheid moet beter luisteren naar inwoners: het is een veel gehoorde aanbeveling. Maar hoe doe je dat? Toezicht Sociaal Domein heeft de toolkit ‘Meedoen met inwoners’ gelanceerd. Hierin vinden beleidsambtenaren en andere professionals praktische handvatten. De kern is: ga de wijk in en doe mee. In de toolkit komen de volgende zeven thema’s en tips aan bod: Benut de kracht van sleutelpersonen; Kijk mee met een vrijwilligersorganisatie; Organiseer een bijeenkomst; Organiseer een informatiemarkt; Maak je bijeenkomst interactief; Wees open in je communicatie; Betaal inwoners op een passende manier.

Klik hier om naar de toolkit te gaan

Wat doet Toezicht Sociaal Domein?

Voor mensen met problemen op meerdere leefgebieden is het nodig dat hulpverleners samenwerken. Bijvoorbeeld in de (jeugd)zorg, schuldhulp, veiligheid en onderwijs. In het toezicht kijkt TSD naar de samenhang in hulp die inwoners krijgen. Denk aan thema’s als afstemming, overdracht en regievoering. Klik voor meer informatie over TSD hier