Welke kennis en praktijkvoorbeelden zijn relevant voor de korte termijn?

• Veel particulieren bieden zich aan om vluchtelingen uit Oekraïne thuis op te vangen. Het is belangrijk er op toe te zien dat dit veilig en volgens humanitaire standaarden gebeurt. De ge-meente kan hiervoor hulp inroepen van vrijwilligers en matchers. Takecarebnb en NLvoorelkaar helpen hierbij.
   
• Ga niet pas samenwerken als de crisis uitbreekt. Artikel over de rol van bewonersorganisaties. Professionals in het sociaal domein en veiligheidsdomein werken bij het in stand houden van leefbaarheid en sociale veiligheid idealiter samen met de inwoners zelf. Die weten immers het beste wat er speelt en wat nodig is voor een leefbare en veilige omgeving. En met succes. Er zijn legio initiatieven zoals buurtapps, burgerwachten, buurtvaders en buurtpreventie. Allemaal zetten zij zich in voor een leefbare en veilige samenleving. Een goede zaak. Maar het wordt een ander verhaal wanneer mensen het recht in eigen hand nemen. Waar ligt de grens tussen gewenste en ongewenste burgerbetrokkenheid? Lees er hier meer over.

Welke kennis en praktijkvoorbeelden zijn relevant voor de lange(re) termijn?

• Stap uit de huidige inclusiekramp, waarbij van initiatieven in wijk en buurt wordt verwacht dat ze openstaan voor álle inwoners. Herwaardeer het belang van zelforganisatie en ‘bij elkaar klitten’ van mensen uit dezelfde groep, ook als het om mensen in een kwetsbare positie gaat. Dat betogen Radboud Engbersen en Judith Jansen van Movisie op basis van inzichten uit het driejarige project Wij in de Wijk.
   
• Spontane initiatieven zijn mogelijk onder te brengen bij bestaande organisaties die al een stevige basis hebben. Er zijn veel organisaties die zich bezig houden met de ondersteuning van vluchtelingen, ook uit andere landen. Zij hebben ervaring en kunnen de spontane acties mogelijk (mede)ondersteunen of kanaliseren: Welke organisaties houden zich bezig met de ondersteuning van vluchtelingen in diverse gemeenten? | Kennisplatform Inclusief Samenleven (kis.nl).
   
• Zelforganisaties kunnen een belangrijke rol spelen in het leven van vluchtelingen. Het helpt als je met mensen kunt samenkomen die dezelfde taal spreken, hetzelfde hebben meegemaakt en je begrijpen. Het is belangrijk om ervaringen in een vertrouwde omgeving met elkaar te kunnen delen en elkaar te kunnen helpen. Dit wordt ook onderschreven door de onderzoekers in het project Wij in de Wijk van Movisie. Zij beschreven bijvoorbeeld POLKA. Poolse vrouwen die door POLKA in Den Haag worden bereikt, doorlopen de klassieke weg naar integratie van migrantengroepen. Ze zoeken eerst houvast en emotionele steun binnen de eigen groep (‘bonding’) om vandaar verder te integreren in de Nederlandse samenleving. POLKA maakt hen sterk en bezorgt hen ook een gevoel van trots over de eigen Poolse cultuur. Het is de eer-ste belangrijke stap naar integratie, waarbij POLKA nadrukkelijk de vrouwen helpt en steunt bij het maken van de vervolgstappen (‘bridging’). Ook draagt POLKA zorg voor ‘linking’. ‘Linking’ betreft de vaardigheid om je weg te vinden binnen belangrijke instituties van de overheid zoals wonen, onderwijs en zorg. Het stelt hen in staat instituties te benutten voor het voorzien in ei-gen behoeften en ambities. POLKA vervult een belangrijke ondersteunende rol bij het aanreiken van ‘linking social capital’. In het geval van POLKA gaat de les op die we bij de eerste Wij in de Wijkprojecten formuleerden: streef gedeeld eigenaarschap na. Projecten waarvan bewoners, lokale overheid en maatschappelijke organisaties zich (figuurlijk) eigenaar voelen, hebben de meeste kans van slagen. POLKA is ontstaan vanuit de samenwerking tussen overheid (gemeente/stadsdeel) en een vrijwillige initiatief vanuit de Poolse gemeenschap. De relaties tussen POLKA en de gemeente/het stadsdeel zijn goed.
   
• Na het afschaffen van doelgroepenbeleid door gemeenten en van de Wet overleg minderheden door de Rijksoverheid een paar jaar geleden, bleef het vraagstuk rond de integratie en participatie van EU-migranten in de Nederlandse samenleving even urgent. En daarmee ook de vraag: hoe breng je de expertise en ervaringen van partijen die zich lokaal met dit onderwerp bezighouden duurzaam bij elkaar? En hoe benut je deze expertise voor de positieverbetering van deze doelgroep?
   
• Stap uit de huidige inclusiekramp, waarbij van initiatieven in wijk en buurt wordt verwacht dat ze openstaan voor álle inwoners. Herwaardeer het belang van zelforganisatie en ‘bij elkaar klitten’ van mensen uit dezelfde groep, ook als het om mensen in een kwetsbare positie gaat. Dat betogen Radboud Engbersen en Judith Jansen van Movisie op basis van inzichten uit het driejarige project Wij in de Wijk. ‘Stap uit de inclusiekramp, herwaardeer zelforganisatie.’

Aandacht voor gelijkheid, veiligheid en acceptatie bij vluchtelingopvang

Afgelopen woensdagavond opende het kabinet een informatiepunt waar gemeenten terechtkunnen met vragen over de opvang van Oekraïense vluchtelingen en vanaf afgelopen donderdag kunnen ook grote instellingen daar terecht. 'Terecht gaat de eerste aandacht uit naar de basisbehoeften zoals onderdak, zorg en onderwijs. Dat is immers waar vluchtelingen nu behoefte aan hebben en waarvoor gemeenten voor aan de lat staan', zegt Movisie-onderzoeker Amma Asante. 'Na verloop van tijd, als het verblijf van de vluchtelingen voortduurt, is het ook van belang om aandacht te besteden aan de manier waarop zij zo goed mogelijk aansluiting vinden bij en kunnen deelnemen aan de Nederlandse samenleving.'

Denk hierbij aan taal, (vrijwilligers) werk maar ook thema’s als gelijkheid, veiligheid en acceptatie van vrouwen en van lhbti+ mensen. 'Je draai vinden in een nieuwe samenleving, met name als dit vanuit een gedwongen situatie is waarbij je hebt moeten vluchten, gaat niet over rozen. Daarbij is veel inzet en expertise nodig van beide kanten, zowel van de nieuwkomers, als van de ontvangende samenleving. En we moeten oog hebben voor verschillen in culturele en religieuze opvattingen en praktijken en die kunnen leiden tot problemen aan beide kanten', vertelt Asante.

Sinds 2018 vormt Movisie samen met het Consortium Zelfbeschikking de Alliantie Verandering van Binnenuit. 'Zoals de naam het zegt; we doen het 'van boven af' maar van 'binnenuit'. Er is expertise ontwikkeld waar gemeenten en maatschappelijke organisaties gebruik van kunnen maken bij beleidsontwikkeling, de opvang en begeleiding van nieuwkomers in de Nederlandse samenleving. We richten ons vooral op de groepen die op afstand van de samenleving staan, moeilijk te bereiken zijn en conservatief zijn in hun gedachtegoed', vertelt Asante.

Zo maakten in de afgelopen jaren getrainde gespreksleiders het onderwerp lhbti+ bespreekbaar met 700 bijeenkomsten in buurthuizen, gebedscentra en jongerencentra door het hele land. 'Bij deze gesprekken proberen we aan te sluiten bij normen en waarden die in de gemeenschappen belangrijk zijn. Zo verlaag je de drempel om erover in gesprek te gaan. Bij vluchtelingen koppelen we lhbti+ acceptatie bijvoorbeeld aan mensenrechten, in een moskee steken we in op naastenliefde.' De bijeenkomsten bieden deelnemers de mogelijkheid om op basis van gelijkwaardigheid met elkaar te praten en gezamenlijk op zoek te gaan naar oplossingen die het samenleven bevorderen.