Welke kennis en praktijkvoorbeelden zijn relevant voor de korte termijn?

• Hoe help ik een vluchteling? Tips en adviezen voor de eerstelijn en het sociaal domein aan de hand van casuïstiek over psychosociale problematiek.
   
• Onderzoek toont al langer aan dat vluchtelingen een verhoogd risico lopen op seksueel geweld. Tijdens de vlucht en ook in opvanglocaties zijn de risico’s groter en voelen vooral vrouwen en meisjes zich vaak niet veilig. Wat kunnen we doen om geweld te voorkomen en om vrouwen in de opvang weerbaarder te maken? Wat leren we van eerdere onderzoeken en aanpakken? Wat kunnen we doen tegen seksueel geweld in het azc? | Kennisplatform Inclusief Samenleven (kis.nl)
   
• Er zijn veel spontane vrijwilligersinitiatieven die zich inzetten voor vluchtelingen. Het is belangrijk om te voorkomen dat er hierbij onveilige situaties ontstaan of ongewenst of zelfs grensoverschrijdend gedrag plaatsvindt. Dat kan zijn tijdens de activiteiten maar ook buiten de organisatie daarvan, vaak bij iemand thuis. In veilige handen (of Nieuwe website In veilige handen | Movisie) helpt dit te voorkomen.
   
• Vluchten doe je niet voor niks. Dat geldt ook voor lesbische, homoseksuele, bi+, trans en intersekse personen (lhbti+). In veel landen is discriminatie en vervolging van lhbti+ personen aan de orde van de dag. Het hebben van deze gevoelens kan dan ook een goede grond zijn om in Nederland asiel aan te vragen. Wat hebben lhbti+ personen tijdens en na de asielprocedure nodig aan beleid en zorg? Wat kan een vrijwilliger en professional doen? Hoe kan de gemeente hen wegwijs maken? En kan voorlichting over seksualiteit en gender aan asielzoekers in het algemeen bijdragen aan de acceptatie van lhbti+ personen? Lees de handreiking.
   
• De video van een Oekraïens meisje dat in de schuilkelder ‘Let it go’ zingt is inmiddels wereldwijd viraal gegaan. Een normaal kind dat opgroeit in een abnormale situatie. Dat oorlog, schaarste, geweld, de vlucht zelf, wachten, angst, verlies van dierbaren traumatisch zijn, is bekend. Echter ook het verblijf in een veilig land na aankomst in een veilig land omvat traumatische gebeurtenissen als stress, veel verhuizen, verveling, geen privacy, discriminatie. Daar ligt een belangrijke taak voor de gemeenten en de aanbieders van jeugdhulp als het gaat om de zorg voor vluchtelingkinderen. Hulp aan asielzoekerskinderen: gewone kinderen in ongewone situaties | Kennisplatform Inclusief Samenleven (kis.nl)
   
• De zwangerschapsuitkomsten van vluchtelingen zijn vaak veel ongunstiger dan die van andere vrouwen in Nederland. Onderzoek van het UMCG Groningen, Erasmus MC en GGD GHOR laat zien hoe vaak potentiële risicofactoren voorkomen bij zwangere asielzoekers in Nederland.
   
• Oekraïners die vluchten voor oorlogsgeweld worden ook in Nederland opgevangen. Iedereen hoopt dat zij op den duur hun levens weer kunnen oppakken, maar daarvoor is hun gezondheid cruciaal. We moeten daarom vanaf dag één in de opvang van vluchtelingen ook aandacht hebben voor hun welzijn, gezondheidsklachten (fysiek en mentaal) tijdig signaleren en goede toegang tot zorg geven. Lees de publicatie Zorg en ondersteuning voor Oekraïense vluchtelingen van Pharos.

Welke kennis en praktijkvoorbeelden zijn relevant voor de lange(re) termijn?

• De afgelopen jaren is er veel kennis ontwikkeld over de opvang en integratie van vluchtelingen wat onder andere is gebundeld op Movisie.nl bij het thema Vluchtelingen en op de website van KIS in de kennisdossiers van Vluchtelingen en Integratie. Daarnaast is er ook veel kennis te vinden via de kennisorganisaties als Pharos en VluchtelingenWerk en van site van de Rijksoverheid, onder andere voor het Programma Verdere Integratie op de Arbeidsmarkt.
   
• Infographic met tips en informatie uit vijf jaar lang onderzoek naar arbeidstoeleiding van statushouders.
   
• K!xWorks: Voorbeeld project gericht op loopbaan oriëntatie en samenwerking met werkgevers om kansen te creëren.
   
• Vluchtelingenkinderen zijn niet vanzelfsprekend in beeld bij de jeugdgezondheidszorg (JGZ), in tegenstelling tot (de meeste) in Nederland geboren kinderen. En dat terwijl juist vluchtelingenkinderen vaak extra kwetsbaar zijn. KIS deed onderzoek en schreef een verkenning over hoe de positie van deze kinderen kan worden verbeterd.
   
• In het dossier ‘Zo vang je vluchtelingen op’ op socialevraagstukken.nl is informatie te vinden over hoe je nieuwkomers helpt hun weg te vinden in de Nederlandse samenleving. Met onder meer artikelen over inburgering, de arbeidsmarkt en asielmigranten. Brengt de nieuwe Wet inburgering daarin verandering? Wat kunnen we leren van de afgelopen periode?
   
• Onderzoek toont al langer aan dat vluchtelingen een verhoogd risico lopen op seksueel geweld. Tijdens de vlucht en ook in opvanglocaties zijn de risico’s groter en voelen vooral vrouwen en meisjes zich vaak niet veilig. Wat kunnen we doen om geweld te voorkomen en om vrouwen in de opvang weerbaarder te maken? Wat leren we van eerdere onderzoeken en aanpakken? Wat kunnen we doen tegen seksueel geweld in het azc? | Kennisplatform Inclusief Samenleven (kis.nl)
   
• De video van een Oekraïens meisje dat in de schuilkelder ‘Let it go’ zingt is inmiddels wereldwijd viraal gegaan. Een normaal kind dat opgroeit in een abnormale situatie. Dat oorlog, schaarste, geweld, de vlucht zelf, wachten, angst, verlies van dierbaren traumatisch zijn, is bekend. Echter ook het verblijf in een veilig land na aankomst in een veilig land omvat traumatische gebeurtenissen als stress, veel verhuizen, verveling, geen privacy, discriminatie. Daar ligt een belangrijke taak voor de gemeenten en de aanbieders van jeugdhulp als het gaat om de zorg voor vluchtelingkinderen. Hulp aan asielzoekerskinderen: gewone kinderen in ongewone situaties | Kennisplatform Inclusief Samenleven (kis.nl).
   
• Bij het opvoeden van kinderen komen bij ouders veel vragen naar boven. Voor ouders met een migratieachtergrond die met andere normen en waarden zijn opgegroeid kunnen er nog extra uitdagingen spelen. Zoals hoeveel vrijheid je je kind kunt geven en hoe je omgaat met uitsluiting of discriminatie.

Aandacht voor gelijkheid, veiligheid en acceptatie bij vluchtelingopvang

Afgelopen woensdagavond opende het kabinet een informatiepunt waar gemeenten terechtkunnen met vragen over de opvang van Oekraïense vluchtelingen en vanaf afgelopen donderdag kunnen ook grote instellingen daar terecht. 'Terecht gaat de eerste aandacht uit naar de basisbehoeften zoals onderdak, zorg en onderwijs. Dat is immers waar vluchtelingen nu behoefte aan hebben en waarvoor gemeenten voor aan de lat staan', zegt Movisie-onderzoeker Amma Asante. 'Na verloop van tijd, als het verblijf van de vluchtelingen voortduurt, is het ook van belang om aandacht te besteden aan de manier waarop zij zo goed mogelijk aansluiting vinden bij en kunnen deelnemen aan de Nederlandse samenleving.'

Denk hierbij aan taal, (vrijwilligers) werk maar ook thema’s als gelijkheid, veiligheid en acceptatie van vrouwen en van lhbti+ mensen. 'Je draai vinden in een nieuwe samenleving, met name als dit vanuit een gedwongen situatie is waarbij je hebt moeten vluchten, gaat niet over rozen. Daarbij is veel inzet en expertise nodig van beide kanten, zowel van de nieuwkomers, als van de ontvangende samenleving. En we moeten oog hebben voor verschillen in culturele en religieuze opvattingen en praktijken en die kunnen leiden tot problemen aan beide kanten', vertelt Asante.

Sinds 2018 vormt Movisie samen met het Consortium Zelfbeschikking de Alliantie Verandering van Binnenuit. 'Zoals de naam het zegt; we doen het 'van boven af' maar van 'binnenuit'. Er is expertise ontwikkeld waar gemeenten en maatschappelijke organisaties gebruik van kunnen maken bij beleidsontwikkeling, de opvang en begeleiding van nieuwkomers in de Nederlandse samenleving. We richten ons vooral op de groepen die op afstand van de samenleving staan, moeilijk te bereiken zijn en conservatief zijn in hun gedachtegoed', vertelt Asante.

Zo maakten in de afgelopen jaren getrainde gespreksleiders het onderwerp lhbti+ bespreekbaar met 700 bijeenkomsten in buurthuizen, gebedscentra en jongerencentra door het hele land. 'Bij deze gesprekken proberen we aan te sluiten bij normen en waarden die in de gemeenschappen belangrijk zijn. Zo verlaag je de drempel om erover in gesprek te gaan. Bij vluchtelingen koppelen we lhbti+ acceptatie bijvoorbeeld aan mensenrechten, in een moskee steken we in op naastenliefde.' De bijeenkomsten bieden deelnemers de mogelijkheid om op basis van gelijkwaardigheid met elkaar te praten en gezamenlijk op zoek te gaan naar oplossingen die het samenleven bevorderen.