Het Kennishuis Sociaal Werk staat in de steigers

In de afgelopen jaar gepubliceerde Kennis- en Onderzoeksagenda Sociaal Werk staan de onderwerpen en vraagstukken die binnen het sociaal werk een extra kennisimpuls nodig hebben helder bijeen. Het geeft een helder beeld van wat sociaal werk uniek maakt. Dit jaar wordt onder leiding van een regiegroep hard gebouwd aan het vervolg, een Kennishuis Sociaal Werk. Waarom is dat nodig en wat kunnen we verwachten? Een gesprek met onafhankelijk projectleider Erna Hooghiemstra, Lex Staal (Sociaal Werk Nederland) en Mariël van Pelt (Movisie).

Hoe is de agenda ontvangen?

Mariël van Pelt: ‘De agenda is heel goed ontvangen. Zowel in Den Haag bij het ministerie van VWS, als bij allerlei partijen in het veld: denk aan hbo- en mbo-opleidingen sociaal werk, werkgevers, gemeenten en professionals, en heel belangrijk - ook bij verstrekkers van onderzoeksubsidies als Regieorgaan SIA en ZonMW. Er is waardering voor de duidelijke focus die echt gezamenlijk wordt gedragen. Een hele prestatie in een veld met zoveel verschillende belangen en perspectieven.’

Lex Staal: ‘Die waardering is er ook, omdat de Agenda in het eerste deel ingaat op wat de kern en het unieke van sociaal werk is. Uniek in de zin van wat sociaal werk onderscheidt van andere beroepsgroepen en vakgebieden die uiteraard ook betrokken zijn bij dezelfde soort sociale vraagstukken: politieagenten, verpleegkundigen, leerkrachten, woningbouwers etc. Die kern is heel goed verwoord en dat dat helpt om de gemeenschappelijke deler van sociaal werk uit te dragen.’

Erna Hooghiemstra: ‘Het unieke van dit traject is dat het gezamenlijk met alle betrokkenen tot stand is gekomen. Het is geen agenda vóór beleid, onderwijs en praktijk, het is een agenda van beleid, onderwijs en praktijk. Het ministerie van VWS heeft de trajectbegeleiding betaald en daarmee het proces gefaciliteerd. Ze waren onder de indruk van het resultaat, zowel het proces (de gezamenlijke aanpak) als de inhoud. De directeur DMO benadrukte hoe belangrijk ook de bijvangst was: een compacte omschrijving van - zoals zij het zo mooi benoemde- de common-ground van sociaal werk en zag dit als een goede basis om kennis vanuit al die verschillende betrokkenen te gaan versterken.’

De Kennis- en Onderzoeksagenda Sociaal Werk in minder dan twee minuten.

Waarom is het versterken van de (wetenschappelijke) onderbouwing van het sociaal werk nodig?

Mariël: ‘Als we kijken naar de internationale definitie van sociaal werk dan is sociaal werk zowel een wetenschappelijke discipline of anders geformuleerd een vakgebied als een professie. Versterken van sociaal werk gaat dus per definitie ook om het versterken van de wetenschappelijke discipline. Maar die wetenschappelijke discipline is er ook op gericht om het sociaal werk te onderbouwen en sociaal werkers van de kennis te voorzien die zij nodig hebben om hun beroep zo goed mogelijk uit te oefenen en  hun dagelijkse werk zo goed mogelijk te doen.’

Als sociaal werker moet je permanent blijven werken aan actuele kennis over wat werkt

Lex: ‘Sociaal werkers hebben voor hun dagelijkse werk kennis nodig in hun rugzak. Kennis over sociale problemen, kennis over samenleven, kennis over effectieve aanpakken. In de opleiding krijgen zij veel methodiek aangereikt. De dynamiek in het sociaal werk en de omgeving is dusdanig dat dat niet genoeg is; als sociaal werker moet je permanent blijven werken aan actuele kennis over wat werkt en wat waarde toevoegt. Daarnaast helpt kennis bij het reflecteren in de dagelijkse praktijk op of je de goede dingen doet en ze ook op de goede manier doet. En bij het verantwoorden van je werk naar zowel inwoners toe als naar opdrachtgevers en de overheid. Je kunt beter uitleggen waarom je iets op een bepaalde manier aanpakt en wat dat oplevert of kan opleveren als je dat met kennis onderbouwt.’  

Erna: ‘Ja, waarom is versterken van onderbouwing voor welk vak dan ook nodig? Omdat we het beste willen voor de mensen waar we het voor doen. Omdat we te veel energie (en tijd en geld) besteden aan goede intenties zonder te weten of het ook echt werkt. Dat is frustrerend voor de werkers, die zich dagelijks inzetten. Sociaal werk is vergeleken bij vele andere takken van zorg veel minder goed onderbouwd. We lopen enorm achter. Terwijl er steeds meer wordt verwacht van de effectiviteit. Daarbij komt dat de kennisontwikkeling nauwelijks landelijk wordt aangestuurd, zeer versnipperd is en er geen bundeling plaatsvindt. Er is echt een kennisimpuls nodig om de potentiële waarde van sociaal werk (die weer eens bevestigd is in dit traject) echt te benutten.’

Jullie bouwen nu aan het Kennishuis Sociaal Werk. Wat gebeurt er precies?

Mariël: ‘We hebben gekozen voor de metafoor ‘Kennishuis met bouwstenen’ om een aantal dingen uit te dragen. Allereerst om te laten zien dat het werk in uitvoering is waarbij je steeds verder bouwt. Dit jaar leggen we het fundament van waaruit we gezamenlijk verder werken. Maar ook om duidelijk te maken dat het niet alleen gaat om kennis, maar tevens om een passende kennisinfrastructuur.’

Erna: ‘We zijn dit jaar met 5 bouwstenen aan de slag gegaan: bouwsteen "visie": dat is eigenlijk het inhoudelijk fundament; bouwsteen "kennisbenutting": hoe zorgen we dat al bestaande kennis gebundeld en vertaald wordt naar praktijk en onderwijs; bouwsteen "kennisontwikkeling": dit zijn eerste stappen op weg naar het ontwikkelen van nieuwe kennis binnen de bestaande kaders van iedereen; bouwsteen "middelen": hier zoeken we gericht naar duurzame middelen om een stevig kennishuis te bouwen en bouwsteen "communicatie", waarin we het gedachtegoed en vooral ook de opbrengsten breed verspreiden.’

Er is al een oerwoud aan kennis, maar we moeten zorgen dat dit een overzichtelijk bos wordt

Lex: ‘Er is al zoveel kennis. Een van de betrokkenen zei: “Er is al een oerwoud aan kennis, maar we moeten zorgen dat dit een overzichtelijk bos wordt.” Het gaat er dus om ervoor te zorgen dat al die kennis goed ontsloten en vertaald wordt naar de praktijk en vervolgens daar ook daadwerkelijk benut kan en gaat worden. In die infrastructuur hebben allerlei onderdelen een plek: professionalisering, opleidingsbeleid, onderwijs, onderzoek, landelijke kennisdisseminatie, subsidies etc. ‘

Wanneer verschijnt Kennis- en Onderzoeksagenda Sociaal Werk 2.0 en wat vinden jullie belangrijk in dit vervolg?

Erna: ‘Deze verschijnt eind van dit jaar. Wat heel belangrijk is voor het vervolg, om de energie en het enthousiasme én de betekenis voor de praktijk vast te houden. Daarvoor zijn ook zichtbare eerste resultaten nodig. Daarom willen we dit jaar een eerste stap zetten met kennisbundeling: dus bij een kennisimpuls op een rij zetten welke kennis er al is. Een soort kennissynthese. Daarnaast moet de kennisagenda 2.0 naast een inhoudelijke kant, ook een activiteitenplan zijn met begroting voor wat er nodig is om die activiteiten ook daadwerkelijk uit te kunnen voeren.’      

Regiegroep Kennishuis Sociaal Werk

Het bouwen van het kennishuis wordt begeleid door een regiegroep bestaande uit Judith Metz (Saxion Hogeschool), Jean Tillie ( Hogeschool van Amsterdam), Leonie le Sage (Hogeschool Rotterdam),  Lex Staal (Sociaal Werk Nederland), Jan Willem Bruins (Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk BPSW) en Saskia Keuzenkamp (Movisie). De  volgende stakeholdersbijeenkomst van De Kennis- en Onderzoeksagenda Sociaal Werk vindt plaats op 30 november a.s.

Hoe voorkomen we dat het een papieren exercitie blijft en wat verwachten jullie daarbij van de verschillende partijen?

Mariël: ‘Hier zijn verschillende dingen voor nodig. Allereerst dat iedere betrokkene blijft kijken; wat kan ik met betrekking tot de agenda nu al gebruiken en doen in lijn met mijn eigen corebusiness. Of dat nu onderzoek, onderwijs, of werkgeverschap is. De regiegroep blijft actief na 2021 om de voortgang te blijven stuwen en volgen.’

Lex: ‘Het is ook belangrijk dat de praktijk en beleid actief betrokken blijft worden en dat we de groep stakeholders die er tot nu toe betrokken was, geïnformeerd en gevoed blijft worden en bevraagd op ideeën en input. En dat we deze groep nog uitbreiden.’

Erna: ‘En dat we voor bepaalde activiteiten toch financiën krijgen: bijvoorbeeld om op korte termijn te kunnen starten met een kennissynthese. Tot slot moeten we ook steeds alert blijven op: hoe ondersteunen we hier nu de sociaal werker in zijn dagelijkse praktijk mee?’

Meer lezen over de Kennis- en Onderzoeksagenda Sociaal Werk

De Kennis- en Onderzoeksagenda Sociaal Werk biedt richting voor toekomstige keuzes in onderzoeksprogramma’s, verspreiding-, implementatie- en professionaliseringsactiviteiten. De agenda kan ook vertaald worden naar beleidsmaatregelen en curricula van opleidingen.

Download hier de volledige publicatie
Breed gedragen Kennis- en Onderzoeksagenda geeft Sociaal Werk meerwaarde
Eindelijk: een gezamenlijk gedragen kennis- en onderzoeksagenda Sociaal Werk
Nieuw: de Kennis- en onderzoeksagenda voor het sociaal werk

De afzenders van de agenda zijn onder andere Movisie, BPSW, Sociaal Werk Nederland, Lectorenplatform Sociaal Werk, Werkplaatsen Sociaal Domein, Divosa, verschillende gemeenten, het ministerie van VWS, opleidingen voor Sociaal Werk, cliëntenvertegenwoordigers en Tranzo (academische werkplaats Sociaal Werk).

Tekst: Paul van Yperen