Omdat iedereen anders is en anders mag zijn
Jonge lhbti+ personen doen 4,5 keer zo vaak een zelfmoordpoging als gemiddeld. Een schokkend cijfer en reden voor het ministerie van VWS, Movisie, 113 Zelfmoord-preventie en COC Nederland om in actie te komen. In oktober 2019 starten allerlei activiteiten onder de noemer: Iedereen is anders.
Rond Coming-Outdag op 11 oktober is de aftrap van ‘Iedereen is anders’, de titel van verschillende acties om jonge lesbische, homoseksuele, bi+, transgender en intersek-se personen (lhbti+) die in de knoop zitten een hart onder de riem te steken. Met een vernieuwde website, een serie aansprekende filmpjes en informatiemateriaal laten de samenwerkende partijen zien dat iedereen anders is en mag zijn.
Boekdelen
Verantwoordelijk staatssecretaris Paul Blokhuis hecht groot belang aan preventie van suïcide onder jonge lhbti+ personen. ‘De cijfers spreken boekdelen. Zelfmoordpogingen onder jonge lhbti+ personen komen 4,5 keer vaker voor dan onder heteroseksuele jongeren. Onder transgender jongeren heeft maar liefst een op de vijf een zelfmoordpoging gedaan. En 34 procent van de lesbische, biseksuele en homoseksuele jongeren heeft soms serieuze gedachten aan zelfmoord, tegenover 17 procent van de hetero jongeren.’
Omdraaien
Volgens Blokhuis is er brede steun in het kabinet om daar wat aan te doen. Hij wijst op het regeerakkoord. Daarin staat: 'We ondersteunen het voorkomen van depressies en zelfdoding, waarbij we speciaal aandacht hebben voor jongeren in de schoolsetting en lhbti+'. Blokhuis: ‘Ik ben enorm gemotiveerd om daar vanuit mijn rol als staatssecretaris handen en voeten aan te geven. Er is zoveel angst, verdriet en eenzaamheid bij deze groep. Wij willen dat omdraaien en eraan bijdragen dat lhbti+ jongeren zich gezien en geaccepteerd voelen.’
Hug
De worsteling van jonge lhbti+ personen is voor Blokhuis geen abstract gegeven. ‘Ik ervaar het geregeld bij jongeren in mijn omgeving die uit de kast komen. Het eerste wat ik doe is ze ondersteunen. Ik geef ze een hug en zeg: ‘Wat fijn dat je jezelf durft te zijn en ervoor uitkomt.’ Je weet dat zo’n jongere obstakels in het leven tegenkomt. Soms in het eigen gezin, bijvoorbeeld omdat de ouders zeggen: ‘Je bent mijn kind niet meer.’ Als samenleving moeten we die obstakels zoveel mogelijk helpen wegnemen. Het is belangrijk dat jongeren voor hun geaardheid uit kunnen komen en geen negatieve gedachten ontwikkelen die kunnen leiden tot zelfmoordgedachten.’
Praat erover
Volgens Blokhuis begint het ermee dat de omgeving het gesprek met jongeren aangaat. ‘Vanuit oprechte interesse en de wens om te weten hoe ze zich voelen en waar ze tegenaan lopen. We moeten het taboe eraf halen en uitdragen naar jongeren: ‘Het is oké zoals je bent, praat er vooral over!’ Dat moet doordringen tot in de haarvaten van de samenleving. Het gaat hier om niet minder dan een emancipatiebeweging. Ook het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, dat over emancipatie gaat, werkt daar hard aan.’ Blokhuis ziet een cruciale rol voor ouders, leerkrachten en iedereen aan wie de zorg voor kinderen en jongeren is toevertrouwd. ‘We moeten jongeren de veiligheid bieden om uit de kast te komen en de cultuur zo veilig maken dat ze het gesprek durven aangaan.’
Capuchon
Ook moeten we alerter worden op signalen dat kinderen en jongeren niet lekker in hun vel zitten, vindt Blokhuis. Hij pleit ervoor om op een effectieve manier de vinger aan de pols te houden op scholen. ‘Er moet bij leerkrachten een lichtje gaan branden als een leerling zich terugtrekt en bij wijze van spreken altijd met een capuchon op zijn hoofd in de klas zit of na de les gelijk weg is en niet aansluit bij klasgenoten of vrienden. Dat is reden om met zo’n leerling in gesprek te gaan. Het zit ‘m vaak in heel gewone dingen.’ De bal ligt wel aan twee kanten, zegt Blokhuis. ‘Jongeren zelf kunnen ook een belangrijke rol spelen. Ik denk aan ervaringsdeskundigen die zich sterk genoeg voelen om het onderwerp bespreekbaar te maken. Zij kunnen een voorbeeldfunctie vervullen en tegen andere lhbti+ personen zeggen: ‘Wees jezelf, durf je verhaal te vertellen aan je omgeving.’
'Ik wil alles zien, alles doen'
Bram (19) woont zelfstandig, studeert, is biseksueel, heeft een vriend en doet aan drag als Miss Moraaaa.
‘Ik ben op mijn 15e uit de kast gekomen. Mijn moeder las de berichten die ik naar een jongen had gestuurd met wie ik had gezoend. Ik kreeg huisarrest en mocht het niet aan andere familie vertellen. Uiteindelijk ben ik er alleen maar trotser door geworden. Ik werd actief bij het COC, bij Jong&Out en de GSA. Ik ben op mijn 18e uit huis gegaan en nu heb ik goede afspraken met mijn familie. Een goede vriendin van me heeft zelfmoord gepleegd. Zij was biseksueel en had strenge ouders. Ze had me verteld dat ze met die gedachte rondliep. Ik heb hulp voor haar gezocht bij school, ze wilde geen therapeut. Maar ik kreeg Pfeiffer en kon een tijd niet naar school. Via Instagram kwam ik erachter dat ze dood was. Het sprookjesachtige en vrolijke van Miss Moraaaa is voor mij een tegenwicht tegen de verdrietige momenten. Ik heb zelf nooit aan zelfmoord gedacht. Ik ben te sterk qua leven. Ik wil alles zien, alles doen. Maar als je er wel aan denkt: zorg dat je iemand in vertrouwen neemt, iemand met wie je heel close kunt zijn.’
'Ik dacht dat het mijn geheim was'
Dirk Berkers (24) valt op mannen, woont op zichzelf en werkt als event- & communitymanager bij The Student Hotel in Eindhoven.
‘Ik had altijd meer interesse in jongens, maar ik had verkering met meisjes. Totdat de moeder van een vriendin me op mijn 16e vroeg: ‘Dirk, wie hou je nou voor de gek? We weten allebei dat je op mannen valt.’ Ik dacht dat het mijn geheim was. Ik wilde normaal zijn. Vanaf groep 5 werd ik gepest. In de brugklas dacht ik: ‘Het hoeft niet meer.’ Ik had het gevoel dat ik het er met niemand over kon hebben. Ik schaamde me dat ik nadacht over zelfmoord. Zelfmoord was een taboe. Ik heb op internet onder een schuilnaam gechat. Dan kom je erachter dat je er niet alleen voor staat met zulke gedachten. Wat ook helpt, is om erover te praten. De avond dat die moeder mij vroeg wie ik voor de gek hield, heb ik het mijn ouders verteld. En toen ik eenmaal uit de kast was, kon ook dat pesten me niet meer schelen.’
Foto-expositie Queer
Dirk en Bram zijn twee van de negen Brabanders die door 113 Zelfmoordpreventie zijn vastgelegd voor de foto-expositie Queer. Hoe is het om het leven op een dag niet meer te zien zitten? En hoe is het om erachter te komen dat je gay, lesbisch, bi, trans, drag of non binair bent? Queer was in de zomer van 2019 allereerst te zien in The Student Hotel in Eindhoven en vervolgens ook op verschillende andere plekken in Brabant. Nu kan de foto-expositie hier nog online bekeken worden.
Foto's Bram (rechts) en Dirk door Marjolein Annegarn
GSA
De GSA’s op scholen zijn volgens Blokhuis een mooi voorbeeld. GSA staat voor Gender & Sexuality Alliances. Het zijn clubjes scholieren die op hun school uitdragen dat iedereen de vrijheid moet hebben om te zijn wie ze zijn, zonder zich daarvoor te hoeven schamen of te verantwoorden. Blokhuis wijst ook op de website iedereenisanders.nl. ‘De grote kracht daarvan is dat je er ervaringsverhalen van jonge lhbti+ personen zelf vindt. Jongeren die de site bezoeken vinden er herkenning en erkenning. Dat helpt enorm om zichzelf te accepteren zoals ze zijn en te ervaren: ik sta niet alleen en ik mag er ook zijn!’
Nashville-verklaring
Jezelf mogen zijn is niet in alle kringen vanzelfsprekend en geaccepteerd, zoals onlangs bleek uit de Nashville-verklaring waarin een groep conservatieve christenen een homoseksuele levenswandel afwijst. Op de vraag of deze afwijzende houding van sommige kerken een risicofactor is als het gaat om suïcide onder jonge lhbti+ personen antwoordt de staatssecretaris: ‘De houding van kerken tegenover homo’s is lange tijd volstrekt laakbaar geweest. Mensen zijn letterlijk de kerk uitgejaagd en ik kan mij voorstellen dat dat bijdraagt aan depressieve gevoelens en soms erger.’
Kerkcultuur
‘De cultuur van mensen met bepaalde religieuze opvattingen draagt er niet aan bij dat jongeren zich veilig voelen. Daarom moeten
we die cultuur als samenleving veranderen. Ook bijvoorbeeld op scholen of sportclubs. Gelukkig zie ik dat er binnen kerken steeds meer het besef doordringt dat lhbti+ personen een volwaardige plek moeten hebben. Je ziet steeds meer initiatieven om voor lhbti+ jongeren het gesprek te vergemakkelijken. Best een opvallende ontwikkeling omdat in deze kringen het onderwerp homoseksualiteit lange tijd volstrekt niet bespreekbaar was. Mijn predikant heeft zich direct gedistantieerd van de Nashville-verklaring. ’ Blokhuis, staatssecretaris van de Christen Unie en gelovig christen, laat er geen misverstand over bestaan: ‘Er moet geen enkele belemmering bestaan voor mensen om lhbti+ te zijn en dat ook te praktiseren. In deze samenleving moet iedereen kunnen meedoen en zichzelf kunnen zijn. Het is de rode draad van mijn functioneren bij VWS om dat te bevorderen. Binnenkort ga ik daarom ook weer in gesprek met een groep jonge lhbti+ personen met verschillende religieuze achtergronden.’
Dit artikel is verschenen in MOVISIES
