Het ondersteunen van bewonersinitiatieven die eenzaamheid willen verminderen

Ervaringen en tips van coaches

Met het project ‘Betrokken Buurten’ van LSA worden bewonersinitiatieven geholpen hun kracht te benutten om eenzaamheid in de wijken te verminderen. Verschillende bewonersinitiatieven kregen gedurende het project een coach toegewezen. Deze persoonlijke coach hielp bij het opbouwen van verbindingen in de buurt en gaf advies gegeven bij lastige vraagstukken. Tegen welke uitdagingen liepen de coaches aan en wat kunnen we leren van hun ervaringen? In dit artikel bundelen we de ervaringen van de coaches van Betrokken Buurten en worden tips gegeven om bewonersinitiatieven die inzetten op het versterken van betekenisvolle relaties en sociale netwerken in hun wijk te ondersteunen.

Veel bewonersinitiatieven zijn erg gemotiveerd om in en voor de wijk aan de slag te gaan. Met veel energie organiseren ze verschillende activiteiten om ontmoetingen tussen bewoners te stimuleren en netwerken te versterken. Dat is dan ook de kracht van veel initiatieven. Eén van de valkuilen voor initiatieven is dat ze het organiseren van activiteiten zien als doel op zich. Terwijl de activiteiten juist een middel zijn. Het doel is dat mensen zich meer betrokken voelen bij elkaar en bij de buurt en dat ze welkom voelen in hun eigen omgeving. Het is de taak van een coach om bewonersinitiatieven te prikkelen en te stimuleren om meer vraaggericht te gaan werken. De coach helpt hen om samen het gesprek aan te gaan: waar hebben onze wijkbewoners nou behoefte aan? En waartoe moeten onze activiteiten leiden?

Tips: de rol van de coach

  • De kracht van een coach is dat je kan stilstaan en samen met het initiatief kan reflecteren: waarom doen we wat we doen? Je kunt het verdiepende gesprek starten en samen nagaan wat het gemeenschappelijke doel is. En het initiatief stimuleren om meer vanuit dit doel te gaan werken. Dit biedt ruimte om kritisch naar de activiteiten te kijken en om breder te kijken: zijn er ook andere manieren om contact te stimuleren? 
  • De manieren om eenzaamheid te verminderen zijn divers en verschillende strategieën kunnen worden ingezet. Zo kan het taboe worden doorbroken, community building worden ingezet of ontmoeting worden gestimuleerd. Bespreek als coach samen met het initiatief welke mogelijkheden er allemaal zijn en kies samen bewust de strategie die het beste past bij het initiatief. 
  • Wees flexibel in de rol van coach. Initiatieven kunnen verschillende doelstellingen hebben, dan is vraag als coach: wat moet ik ‘zijn’ voor het initiatief om hen te helpen met het behalen van deze doelen? Deze rol kan divers worden ingevuld: soms een bruggenbouwer, een versterker, de juiste vragen stellen, bewustmaken van wat er wel is, ontspanning bieden, door een andere bril kijken, stil staan of aandacht vragen voor de kleine verhalen. Wees hierin flexibel om een initiatief zo goed mogelijk te ondersteunen. 

Persoonlijke hartenwensen

Een betrokken buurt versterken met betekenisvolle relaties en sterke sociale netwerken vraagt van een bewonersinitiatief om te werken vanuit gedeelde waarden. Als coach is het belangrijk om deze waarden naar voren te halen. Bij bewonersinitiatieven en betrokken actieve vrijwilligers zit veel energie en passie. Spreek deze krachten aan. Vraag de actieve bewoners naar hun persoonlijke hartenwensen. Stel vragen als: Maak je je ook wel eens zorgen over iemand? Wat is belangrijk voor je? Op deze manier achterhaal je de waarden van de betrokkenen en het initiatief. Vanuit deze waarden ga je werken. Het ophalen van deze waarden beperkt zich niet alleen tot de betrokkenen van het initiatief, het is belangrijk om als coach ook aan te jagen dat dit gesprek wordt aangegaan met buurtbewoners. Ga in gesprek met buurtbewoners na wat zij belangrijk vinden in een buurt en in contact met anderen. Het streven van het initiatief naar het creëren van een betrokken buurt kan alleen als het – vanaf het begin – een gezamenlijk proces is van die buurt, op basis van gedeelde waarden.

Tips: het gesprek aangaan

  • Een rondje langs de buurtbewoners en vragen of zij behoefte hebben aan bijvoorbeeld een buurthuiskamer met activiteiten is volgens de coaches niet voldoende. Het gesprek zou moeten gaan over waarden: wat vind jij belangrijk in een buurt? Wat gun jij jouw buren? Stimuleer als coach het initiatief om het gesprek voeren met buurtgenoten over deze waarden en wat er dan voor nodig is. Maak er een gezamenlijk proces van. Een mooi voorbeeld hiervan is de Praatplaat uit Baarn
  • De rol van een coach is om soms het initiatief een spiegel voor te houden. Als zij als uitgangspunt hebben dat iedereen welkom is en mee kan doen, om dan kritisch door te vragen: doet iedereen ook daadwerkelijk mee?

Geloven in eenvoudigheid

Het verminderen van eenzaamheid is een mooi streven, maar het kan ook druk opleveren voor initiatieven. Coaches merken steeds weer dat zij er ook zijn om ontspanning te bieden. Vaak scheelt het al als je onder de aandacht brengt dat wat er nodig is vaak al gebeurt, ongemerkt of onbewust. Het zit ‘m vaak in ogenschijnlijk vanzelfsprekende dingen die eraan bijdragen dat mensen zich gehoord en gezien voelen, wat bijdraagt aan het verminderen of voorkomen van eenzaamheid. Vaak is een glimlach of een persoonlijke begroeting bij de deur al genoeg om mensen over de drempel te helpen. Zoals een coach aangeeft: ‘Het geloof in die eenvoudigheid. Daar moeten we aan werken.’

Tips: gezien en gehoord voelen

  • Ga als coach het gesprek aan over de welkomstcultuur van het initiatief: wat betekent dat voor jullie? Hoe kun je nou een welkom buurthuis zijn en hoe willen jullie hier samen vorm aan geven? En refereer hierbij ook aan de doelstelling: hoe zorgen we ervoor dat iedereen zich hier welkom voelt? Doe ook de test van LSA: een warm welkom creëren in je buurthuis.
  • Stimuleer als coach dat het initiatief haar vrijwilligers nauw betrekt bij het vraagstuk van een Betrokken Buurt. Vrijwilligers zijn ontzettend belangrijk, zij heten deelnemers welkom, voeren gesprekken en signaleren veel. Maak deze groep bewust van het thema eenzaamheid en maak met elkaar bespreekbaar: wat kunnen wij doen om een betrokken buurt met elkaar te zijn?   
  • Eenzaamheid gaat ook om je gezien en gehoord voelen, de mogelijkheid hebben om van betekenis te zijn. Moedig een initiatief aan om na te gaan op welke manier de deelnemers ook zelf van betekenis kunnen zijn. Dat activiteiten bijvoorbeeld gezamenlijk worden georganiseerd, met vrijwilligers én met deelnemers. 

Maak de identiteit van het bewonersinitiatief bespreekbaar

Het creëren van een plek waar iedereen zich welkom voelt is een waarde die veel initiatieven nastreven. Maar in dit streven signaleren de coaches dat de identiteit van een bewonersinitiatief hier invloed op kan hebben. Een te stevige identiteit kan een belemmering vormen voor anderen om zich aan te sluiten bij het initiatief. Die identiteit heeft invloed op de gelijke inbreng van verschillende buurtbewoners. In het geval van een hele hechte vrijwilligersgroep kunnen anderen zich buitengesloten voelen. Als je wil dat andere mensen zich verbonden voelen, dan moet je je goed kijken naar de eigen identiteit, adviseren de coaches.

Wie is de ander? Wat een uitdaging bij eenzaamheid is, is dat degenen die met eenzaamheidsgevoelens te maken hebben vaak als ‘de ander’ worden gezien. Van tevoren kunnen er al veel ideeën bestaan over de ander en de redenen waarom die ander ‘de ander’ is, bijvoorbeeld omdat iemand geen contact maakt of schuw overkomt. Als coach kun je een initiatief hier een spiegel voor houden en samen reflecteren over deze ideeën. Je kunt bijvoorbeeld met elkaar nagaan wat het begrip ‘voor iedereen’ nu eigenlijk echt inhoudt? Het kan lastig zijn voor een coach om hierover in gesprek te gaan, maar zie het als een leerproces voor het initiatief.

Tips: een plek waar iedereen welkom is creëren 

  • Ga als coach het gesprek aan met het initiatief over de vraag: hoe anders mag je eigenlijk zijn om erbij te horen? Bespreek met elkaar de, soms onbewuste, ideeën die hierover zijn. Sta ook stil bij de identiteit van een groep die er is. Is die juist gesloten of open? En wat is de invloed van de identiteit voor de toegankelijkheid van het initiatief? 
  • De kracht van een coach is dat deze wat meer op afstand staat en een kritische noot kan leveren. Maar vind daarin de balans. Sluit vooral aan bij de beleefwereld van de betrokkenen van een initiatief. Verwacht niet in grote verandering in een korte tijd, maar zet samen kleine stappen.