Online burgerparticipatie door corona in stroomversnelling

Door de coronacrisis krijgt burgerparticipatie grotendeels vorm met online middelen. Wat maakt dat los en wat zijn de ervaringen? Enkele experts, een wethouder en een actieve inwoner spraken zich daarover uit tijdens een online bijeenkomst van Movisie op 20 mei. De bijeenkomst is in zijn geheel terug te zien. In dit artikel zijn de bijdragen van de sprekers samengevat.

Tijdens de onlinebijeenkomst op 20 mei kwamen onder anderen aan het woord: Hans Versteegh, Eric Hendriks Jeroen Van Berkel, Nephtis Brandsma en Theo Voorn. Onder de video vind je de belangrijkste punten en tips die deze sprekers hebben aangedragen.

Nieuwe verbindingen

Hans Versteegh, adviseur, trainer en publicist over de digitale transitie en social media in het sociaal domein heeft meer dan 25 jaar ervaring als sociaal werker en opbouwwerker. Sinds 2011 geeft hij lezingen, workshops en trainingen. Ook publiceerde Versteegh in 2019 Digivaardig sociaal werk. Handboek voor de digitale transitie.

Versteegh: ‘Toen ik jaren geleden begon als opbouwwerker, ontdekte ik de kracht van social media. Ik kon lijntjes onderhouden met mensen buiten mijn gezichtsveld: bijvoorbeeld de wethouders van de gemeente. Dat gaf extra armslag.’

‘Bij de start van de lockdown ging het hele sociale domein ineens naar huis. Men was in een totale shock: wat moeten we nu? Maar al snel zag je beweging. Professionals grepen snel naar bekende platformen zoals Facebook, WhatsApp, Zoom, en Skype. Er werden groepen gevormd waarin mensen elkaar hulp aanboden. Buurtbewoners wisten elkaar heel snel online te vinden. Soms binnen, soms ook buiten het blikveld van sociale professionals. Toen volgde een fase van bezinning: wat is veilig en werkbaar? Wat is nodig?’

‘In de afgelopen tijd zin veel verbindingen gemaakt. Sociale professionals vragen zich nu af: hoe houden we de waardevolle contacten vast die nu zijn gevormd in straat en buurt? Je ziet ook dat velen het beeldbellen inmiddels zat zijn. Professionals gaan weer terug naar het oude: offline is wat men wil, openstelling, lekker de wijk weer in. Ik hoop voor de volgende fase dat dit het nieuwe normaal is, dat je het offline en online kunt doen en dat dat allebei voordelen heeft. En dat we goede manieren vinden om – veilig, met inachtneming van de AVG, ook online te kunnen communiceren. Dat vergt onder andere training van sociaal professionals, zodat dienstverlening kan worden geïnnoveerd.’

Durf om te experimenteren

Eric Hendriks is oprichter en mede-eigenaar van het online én offline platform Mijnbuurtje.nl. Mijnbuurtje.nl is onderdeel van een community-aanpak waarin 60 gemeenten met inwoners als buurtverbinder succesvol samenwerken, met als doel: realiseren van betrokken buurten waar men elkaar vindt. Lees ook het artikel op buurtwijs.nl over verbonden zijn op afstand.

Hendriks: ‘Toen ik lang geleden in Nijmegen kwam wonen, begon ik als vrijwillig redacteur bij een wijkkrantje. Ik ontdekte dit als krachtig medium, waarmee ik makkelijk nieuwe verbindingen kon maken. Later heb ik dit online voortgezet. Eerst als vrijwilliger er kwam steeds meer vraag naar. Dat doe ik nu met 10 collega’s in allerlei gemeenten, online. Ik heb ontdekt dat dit enorm veel samenwerkingsmogelijkheden biedt, online en offline.
Ik herken sterk de lijn die Hans Versteegh schetst: we zijn door corona gegaan van paniek tot verzadiging naar bezinning. Al die digitale nieuwe dingen komen samen met offline en er zal een nieuw repertoire ontstaan. Er is veel geleerd. Bij bewoners en ambtenaren is grote creativiteit zichtbaar. Dingen die normaal maanden duurden, konden ineens snel in twee weken. Er is durf om snel te handelen en te experimenteren. Ik hoop dat de durf om te experimenteren blijft. Dat levert veel op. We gaan nu sneller slagen maken. Waarom zou wat we nu doen niet ook in de nieuwe tijd kunnen?’

Binnenkort: vernieuwde keuzewijzer e-tools

In 2018 publiceerde Movisie de Keuzewijzer E-tools, voor gemeenten die inwoners online willen betrekken. Binnenkort publiceert Movisie een nieuwe, geactualiseerde en verbeterde versie van deze keuzewijzer. Houd onze pagina over burgerparticipatie in de gaten.

Link houden met communities

Jeroen Van Berkel is lid van het dagelijks bestuur van het Stadsdeel West van de gemeente Amsterdam, een stadsdeel met 178 nationaliteiten en grote verschillen. Van Berkel is expert op het gebied van burgerbetrokkenheid.

Van Berkel: ‘In ons stadsdeel doen we allerlei online participatietrajecten, zoals een stemming over inrichting van de winkelstraat: hoe en waar moet een fietspad komen? Elk jaar kunnen inwoners in het kader van ‘West begroot’ ideeën aandragen voor de oplossing van problemen in ons stadsdeel. Wij toetsen die op haalbaarheid, plaatsen ideeën terug op de site en dan krijgen alle Amsterdammers vanaf 12 jaar een stembiljet. Samen mogen ze 3 ton uitgeven voor die plannen. En die worden uitgevoerd. We hebben net editie 2019-2020 uitgevoerd en daar deden 15.000 mensen aan mee. Er blijkt een enorme potentie te zijn bij inwoners om online mee te denken en mee te doen. Maar online kan niet zonder offline. Offline is nodig om hier de bewoners bij te betrekken.’

‘Door corona viel alle participatie in de stad eerst stil. We kregen geen verzoeken meer om iets te doen in de openbare ruimte. Toen kwamen allerlei activiteiten op gang van burgers die elkaar willen helpen. Dat hebben we allemaal op een platform bij elkaar gebracht: Wijamsterdam.nl.  Welzijnsinstellingen zijn een helpdesk gestart. Van daaruit worden inwoners doorverwezen naar de initiatieven waarvan ze gebruik kunnen maken. Nu zijn er in de hele stad zo’n 400 initiatieven: van voedselpakketten verstrekken tot ondernemers die koken voor ouderen.’

‘Tijdens deze crisis is gebleken dat heel veel inwoners online actief zijn en met elkaar communiceren in groepen. De gemeente heeft daar vaak geen toegang toe. De kunst is nu om blijvend binnen te komen in die groepen. Het is onze uitdaging om een continue link te houden met de georganiseerde online communities die buurtgericht zijn of organisatiegericht.’

Transparantie

Nephtis Brandsma is product owner lokale digitale democratie bij de gemeente Groningen en pionier op het gebied van online burgerbetrokkenheid. Brandsma is schakel tussen collega’s bij de gemeente die participatieve processen organiseren.

Brandsma: ‘Nederland heeft een sterke vernieuwingsbeweging als het gaat om de lokale democratie. Er komen aanvullende vormen op de bestaande representatieve democratie. De online varianten komen nu in een stroomversnelling door corona. Ik denk dat dat zal blijven. De online democratie biedt grote kansen. Zo kun je makkelijker transparant zijn. Wij hebben het participatieplatform ’De stem van Groningen’. Daar kun je zien wat er is gedaan met de plannen die inwoners hebben ingediend, bijvoorbeeld in het kader van een burgerbegroting in de Oosterparkwijken. Er was 25.000 euro beschikbaar voor plannen. Sommige ideeën haalden het niet en op de Stem van Groningen konden we heel goed uitleggen waarom dat was. We kijken nu ook of en hoe we de inspraakprocedure online kunnen doen. Dat mensen bijvoorbeeld bij online plannen in de zijlijn comments kunnen plaatsen. Zodat iedereen kan zien wat de opvatting van inwoners is en dat duidelijker wordt wat met de input gedaan wordt. Met die openheid wordt de democratie een goede dienst bewezen.’

Projecten starten gaat beter fysiek

Theo is inwoner van de gemeente Overbetuwe en actief betrokken bij innovatie van inwonerparticipatie. Hij is gepensioneerd huisarts, woont in kern Oosterhout. Voorn is betrokken bij een groot participatietraject in Oosterhout.

Voorn: ‘Ik wil bijdragen aan de dorpsagenda die over van alles gaat, van hondenpoep tot het organiseren van een huiskamer met vrijwilligers. In de covidtijd merk je dat zaken online opstarten niet goed werkt. Dat moet je fysiek doen. Ik ben voor een mix van online en fysiek. Een project met burgerparticipatie is in mijn ogen heel goed te doen als je mensen eerst fysiek ontmoet en dan afspraken maakt hoe je dat online kunt afmaken. Maar na zoveel online werken wordt mijn stoel toch wel een beetje warm. Participeren met de computer geeft vaak ook technische complicaties. Vooral als je oudere mensen wilt laten participeren, zul je dat goed moeten ondersteunen. Om goed online te communiceren moet je bovendien over goede digitale vaardigheden maar ook over goede taalvaardigheid beschikken. Daar moet je niet overheen lopen.’

Coronadosssier

Dit artikel is onderdeel van een dossier waarin wij kennis verzamelen over het coronavirus. Heb jij een vraag die Movisie kan beantwoorden? Tips of noemenswaardige initiatieven? Stuur dan een e-mail naar Hans Alderliesten, h.alderliesten@movisie.nl.

Naar het dossier