Ontwikkelingen in partnergeweld
Het is nog steeds zo dat de meeste slachtoffers van partnergeweld vrouw zijn en de meeste plegers man. Partnergeweld is nog steeds een sekse- en gender-gerelateerd maatschappelijk probleem dat samenhangt met de ongelijke machtsverhoudingen tussen vrouwen en mannen (Römkens, 2010). Maar als preciezer gekeken wordt naar slachtoffers en plegers en naar de dynamiek in dit type huiselijk geweld, wordt duide-lijk dat het denken in een slachtoffer/vrouw – pleger/man schema veel te grofmazig is.
Zeker als het er om gaat effectieve hulpverlening en preventie te realiseren.
Bovendien hebben maatschappelijke ontwikkelingen als emancipatie, economische vooruit-gang of achteruitgang, invloed op partnerrelaties en man-vrouw verhoudingen, dus ook op geweld tussen partners en ex-partners.
Niet alleen vrouwen zijn slachtoffer
Het ziet ernaar uit dat het aantal mannelijke slachtoffers van partnergeweld relatief toeneemt. Uit het prevalentieonderzoek: Huiselijk geweld in Nederland anno 2010, (van der Veen & Bogearts, 2010) komt naar voren dat 40 procent van de mannen rapporteert slachtoffer te zijn (geweest) van (ex)partnergeweld, en 60 procent van de vrouwen.
Cijfers uit prevalentieonderzoek
De sekseverdeling in het slachtofferschap van evident huiselijk geweld van 60% vrouw en 40% man betekent een aanmerkelijke verschuiving in vergelijking met de sekseverhouding in het slachtofferschap (meestal in de orde van grootte van 84% vrouw en 16% man), die nu nog vaak in beleidsnota’s wordt aangehouden en die mogelijk is gebaseerd op de seksever-houding in de politieregistratie van huiselijk geweld voor het jaar 2006. Deze verschuiving lijkt nog niet ten einde te zijn, want de afgelopen jaren stegen de geschatte aantallen mannelijke slachtoffers sneller dan de geschatte aantallen vrouwelijke slachtoffers. De onderzoekers vonden dus dat 40 procent van hun mannelijke respondenten aangaven slachtoffer van (ex)partnergeweld te zijn (geweest) en 60 procent van hun vrouwelijke respondenten.
Ook de politiegegevens wijzen in deze richting. Uit hetzelfde prevalentieonderzoek:
Mannen zijn veruit in de meerderheid als verdachten van daderschap van huiselijk geweld: 83% van de verdachten is man en 17% vrouw. Wel moet daarbij worden aangetekend dat de afgelopen jaren de geschatte aantallen vrouwelijke verdachten sneller stegen dan de ge-schatte aantallen mannelijke verdachten. (van der Veen & Bogearts, 2010)
Nuance
Die uitkomst kwam nogal ongenuanceerd in de media: ‘Slechts een marginaal verschil tus-sen het aantal vrouwelijke en mannelijke slachtoffers!’ Wat er meestal niet bij vermeld werd, is dat er een aanmerkelijk verschil in de ernst en aard van het geweld is dat mannen en vrouwen uitoefenen. Dodelijke en zeer ernstig verwonde slachtoffers bijvoorbeeld zijn bijna uitsluitend vrouwen (en kinderen). Plegers van dodelijk en zeer ernstig geweld tegen hun (ex)partner – vrouw of man - zijn bijna uitsluitend mannen. En terwijl in zogenoemde vechtre-laties veel sprake is van wederzijds geweld, is in zogenoemde ‘intimate terror’ relaties en gezinnen het meestal de man die op alle mogelijke manieren zijn vrouw controleert en onder de duim houdt, vaak vanuit een traditionele rolopvatting over mannen en vrouwen.
Inmiddels zijn er op verschillende plaatsen in Nederland opvangplekken voor mannen
Toename mannelijke slachtoffers
Dit alles neemt echter niet weg dat we te maken hebben met een reële ontwikkeling waarbij het aantal geregistreerde mannelijke slachtoffers van (ex)partnergeweld relatief toeneemt, deels als gevolg van de emancipatie van vrouwen, deels doordat mannelijke slachtoffers zich vaker melden. Waarom zijn dit soort gegevens belangrijk? Om bijvoorbeeld het hulpaanbod goed aan te laten sluiten bij de behoefte, zoals het aanbod aan opvangvoorzieningen. Inmiddels zijn er op verschillende plaatsen in Nederland opvangplekken voor mannen.
Motieven
Het ziet ernaar uit dat de motieven voor (ex)partnergeweld niet zo verschillend zijn voor mannelijke plegers en vrouwelijke plegers als nog vaak aangenomen wordt. Het is zeker niet zo dat mannen die hun (ex)vrouw vermoordden, dat bijna altijd deden uit wraak vanwege een gekwetst ego of een aangetaste familie-eer. En het is ook al niet zo dat de enkele vrouwen die hun (ex)partner vermoordden, dat deden uit zelfverdediging.
Recente Amerikaanse overzichtsstudie
In een recente Amerikaanse overzichtsstudie van de motieven voor (ex)partnergeweld (Langhinrichsen-Rohling, McCullars, & Tiffany, 2012) komen de auteurs tot de conclusie dat zowel bij mannelijke als bij vrouwelijke plegers allerlei motieven een rol kunnen spelen: zelf-verdediging en wraak, maar ook jaloezie, haat, onmacht om op een niet-gewelddadige manier een conflict te beslechten, een sterk gevoelde behoefte tot controle, machtswellust, financieel gewin.
Er is sprake is van een ‘probleem binnen het systeem’ waarin beide partners een rol spelen
Het slachtoffer is niet alleen slachtoffer
Zowel onderzoeks- als praktijkkennis laten zien dat de dynamiek in een gewelddadige (ex)partnerrelatie er niet een is waarbij de ene partner 100% pleger is en de andere 100% slachtoffer. Er is sprake is van een ‘probleem binnen het systeem’ waarin beide partners een rol spelen. Begrippen als ‘de cirkel van geweld’ en ‘de geweldsspiraal’ zijn gewoon geworden in de hulpverlening. Samen met de betrokkenen analyseert men het proces dat leidde of steeds weer leidt tot structureel (ex)partnergeweld. En gezamenlijk zoekt men naar manieren om het geweld te stoppen.
Aangewezen aanpak
Die systeemaanpak geldt tegenwoordig als de aangewezen aanpak. Hierbij is de (ex)partnerrelatie of het gezin het onderwerp van analyse en aanpak. Met individuele aan-dacht voor de rol en behoeften van elk van de partners of gezinsleden. Zie bijvoorbeeld de richtlijn Familiaal huiselijk geweld en de recente (Vlaamse) publicatie: ‘Partnergeweld: als liefde een gevecht wordt’, dat een actueel overzicht geeft van de huidige stand van zaken over de signalering en aanpak van partnergeweld.
Bronnen en meer info
- Groenen, A., Jaspaert, E., & Vervaeke, G. (2011). Partnergeweld: als liefde een gevecht wordt. Leuven, Den Haag.: Acco.
- Langhinrichsen-Rohling, J., McCullars, A., & Misra, T.A. (2012).Motivations for Men and Women’s Intimate Partner Violence Perpetration - A Comprehensive Review. Partner Abuse 3, (4), 429-468
- Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie. (2008) Richtlijn familiaal geweld bij kinderen en volwassenen. Utrecht: Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie
- Römkens, R. (2010). Omstreden gelijkheid; over de constructie van (on)gelijkheid van vrou-wen en mannen in partnergeweld. Justitiële verkenningen: 36 (8), 11–32
- Veen, H. van der, & Bogaerts, S. (2010). Huiselijk geweld in Nederland: Overkoepelend syn-theserapport van het vangst-hervangst-, slachtoffer- en daderonderzoek 2007–2010. Meppel: Boom Juridische Uitgevers.